دانش آموزان بزهکار وجود دارند؛ چه بپذیریم چه نپذیریم

رئیس سازمان نظام مشاوره و روانشناسی اعلام کرده بیش از 50 درصد بزهکاران کانو‌نهای اصلاح و تربیت، بازماندگان از تحصیل دوره راهنمایی و اخراج شدگان این دوره‌اند.

الناز محمدی: دانش‌آموزان ایرانی ترک تحصیل می‌کنند، بزهکار می‌شوند و معتاد و مسئولان آموزش و پرورش هیچکدام این‌ها را قبول ندارند. اما اینطور که از شواهد بر می‌آید چه آموزش و پرورشی‌ها این موضوعات را قبول داشته باشند چه نه، روز به روز دارد یک مشکل در مورد وضعیت کنونی دانش‌آموزان در ایران رو می‌شود.

هنوز چند هفته از زمانی که رئیس انجمن مددکاری اجتماعی نتایج تحقیقی را اعلام کرد که طبق آن مشخص شده است که هر سال از چهار دانش آموز یکی از آنها ترک تحصیل می‌کند نگذشته که رئیس سازمان نظام مشاوره و روانشناسی اعلام کرده بیش از 50 درصد بزهکاران کانو‌نهای اصلاح و تربیت شهرهای تهران، شیراز، اهواز، مشهد و زاهدان بازماندگان از تحصیل دوره راهنمایی و اخراج شدگان این دوره‌اند.

طبق این آمار، 3درصد از جمعیت 18 میلیونی کودکان و نوجوانان کشور در مدرسه و تحت نظارت نظام آموزش و پرورش به سر نمی‌برند. از سوی دیگر براساس سرشماری سال 1385، 348 هزار کودک 6 تا 9 ساله لازم‌التعلیم و 263 هزار نوجوان 10‌تا‌16 ساله به مدرسه نرفته و از تحصیل بازمانده‌اند.

در پژوهش‌هایی که در این باره انجام شده دلایل مختلفی برای این موضوع که دیگر می‌رود که به یک معضل اجتماعی تبدیل شود، شناخته شده است. فقر مالی، اشتغال کودکان یا نوجوانان دانش آموز، تضعیف کنترل اجتماعی غبر رسمی، آرزوهای بی حد و حصر، تعارضات والدین و فرزندان، ناسازگاری والدین، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی خانواده، سطح تحصیلات خانواده، دلبستگی جوانان به دوستان بزهکار خود، بیکاری و... از جمله این دلایلند.

تحقیقات نشان می‌دهد که بین شکست تحصیلی، فرار از منزل و مدرسه و میزان آسیب‌های اجتماعی، رابطه معناداری وجود دارد به طوری که دانش‌آموزانی که در یکی از دوره‌های تحصیلی با شکست مواجه می‌شوند شانس‌شان برای موفقیت‌های بعدی در زندگی کاهش می‌یابد.

در جدول‌های زیر اظهارنظرهای برخی مسئولان وزارت آموزش و پرورش و کارشناسان آموزشی و اجتماعی را که گاه تفاوتی آشکار باهم دارند را می‌خوانید.

اظهار نظر مسئولان وزارت آموزش:

نام	سمت	اظهارنظر
حمیدرضا حاجی بابایی	وزیر آموزش و پرورش	آمار سه میلیون دانش آموز بازمانده از تحصیل غیرواقعی و کذب است.
محمد تقی فخریان	مدیرکل فعالیتهای فرهنگی وزارت آموزش و پرورش	تا کنون آمار رسمی ای در مورد وجود دانش آموزان بازمانده از تحصیل و بزهکار بدست من نرسیده و از آن اطلاعی ندارم، اما فکر می‌کنم مرکز مطالعات آموزش و پرورش یا مرکز آمار وزارتخانه این آمار را داشته باشند. همچنین ممکن است مشاوران ما در وزارتخانه در بانک اطلاعاتی خود این آمار را داشته باشند ولی من تاکنون در این باره ورود پیدا نکرده‌ام.
منوچهر فضلی خانی	مدیرکل آموزش راهنمایی وزارت آموزش و پرورش	علت بزهکاری نوجوانان تنها دشواری دوره راهنمایی نیست و به عوامل گوناگون بستگی دارد. سازمان مشاوره و روانشناسی باید دلایل، اسناد و پژوهشهای خود در زمینه دشواری دوره راهنمایی و ترک تحصیل دانش آموزان را ارائه دهد و تا زمانی که آنها آمار واقعی خود را ارائه نکنند نمی توانیم در این باره اظهار نظر دقیق کنیم.
فاطمه قربان	معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش	دلایل ترک تحصیل دانش آموزان و یا بزهکاری آنان فراوان است اما برای آن بخشی که مربوط به ما می‌شود تلاش می‌کنیم مشکلات دانش آموزان را حل کنیم.همچنین دلایل بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان در حال بررسی است. وزارت آموزش و پرورش در تمام مناطق کشور بویژه در مناطق محروم تمامی امکانات و شرایط تحصیلی برای لازم‌التعلیمان را فراهم کرده است و زیاد نمی‌شود به آمارهای دیگر اعتماد کرد.

اظهار نظرکارشناسان آموزشی و اجتماعی:

نام	سمت / عنوان	اظهارنظر
غلامرضا افروز	رئیس سازمان نظام مشاوره و روانشناسی کشور	دانش‌آموزان با بهره هوشی 70 تا 90 به سادگی دوره دبستان را طی می‌کنند اما از آنجا که شیب دشواری دوره راهنمایی نسبت به دبستان شدید است این دانش‌آموزان در دوره راهنمایی از تحصیل باز می‌مانند. باید میزان دشواری دوره راهنمایی را تغییر دهیم و یا اینکه تعریف کودکان عقب مانده را عوض کنیم.
مصطفی اقلیما	رئیس انجمن‌ علمی مددکاران ایران و عضو شورای بررسی آسیب‌های اجتماعی	دانش‌آموزان در طول روز میانگین بین 7 تا 8 ساعت در مدارس هستند و بیش‌ترین وقت مفید خود را در مدارس می‌گذرانند. در حال حاضر بر اساس جدیدترین یافته‌های پژوهشی در مدارس بیش از 25 درصد از دانش‌آموزان سالیانه از مدارس ترک تحصیل می‌کنند که این آمار بسیار نگران کننده است و معلوم نیست سرنوشت این دانش‌آموزان که چندین برابر بیش از دیگران در معرض تهدید‌های اجتماعی هستند، چه می‌شود.
احد نویدی	کارشناس ارشد مرکز پژوهش‌های آموزش و پرورش	به طور کلی نظمی که در مدارس ایران وجود دارد نظمی پادگانی است. نگاهی به دیوارهای بلند مدارس و دروازه‌های آهنی، شباهت مدرسه و پادگان را نشان می دهد. در مدارس کشورهای مترقی جهان دیوار وجود ندارد، دانش‌آموزان در آنجا احساس راحتی می کنند و با اکراه از آن بیرون می‌روند اما برعکس مدارس کشورهای مترقی، مدارس ایران به دلیل فضای پادگانی‌شان دانش آموزان را بیزار می‌کنند.
فرید کاشفی	روانشناس علوم تربیتی	ترک تحصیل دانش‌آموزان و به دنبال آن افزایش بزهکاری در میان آنان با وضعیت اقتصادی جامعه و خانواده در ارتباط است. عواملی چون پایین بودن درآمد، مسکن نامناسب، عدم سرپرستی و حضور پدر و مادر در خانواده، کثرت فرزندان و طبقه پایین شغلی والدین بر ترک تحصیل فرزندان تاثیر دارد. کیفیت آموزش و تربیت در رشد جسمانی و قوای دفاعی دانش‌آموز در خانواده‌هایی با سطح پایین اقتصادی و فرهنگی جامعه و خانواده اثرات مستقیمی بر عدم پیشرفت فرزندان به جای می‌گذارد.
مرتضی شکوهی	کارشناس آموزش و پرورش	بسیاری از بزهکاری‌ها نتیجه حذف دانش‌آموز از مدرسه است. جمع‌آوری آمار کودکان بازمانده از تحصیل، وظیفه آموزش و پرورش نیست و سازمان ثبت احوال هرساله آمار کودکان در سن تحصیل را ارائه می‌کند.
بهروز سلطانی	کارشناس آموزش و پرورش	نظام آموزشی کشور باید منعطف شود. امروزه در جوامع پیشرفته، دانش‌آموز هیچگاه مردود نمی‌شود، بلکه نظام آموزشی باید خود را منعطف کند تا تفاوت‌ها را بپذیرد. به این ترتیب موقعیت‌ها و فرصت‌های آموزشی برای دانش‌آموز تغییر می‌کند.نظام آموزشی کشور ما خنثی است. براساس ارزشیابی‌‌ها اگر دانش‌آموز نمره نگیرد، حذفش می‌کنیم در حالی که باید موقعیت جدیدی را ایجاد کنیم. دانش‌آموزان با هم متفاوت هستند و هر کسی باید به سهم خودش از موقعیت‌ها استفاده کند. همه اینها باعث می‌شود که برای خیلی از دانش آموزان روی آوردن به کارهای دیگر که معمولا به بزهکاری منجر می‌شود جذابتر از تحصیل باشد.