تجارب تاریخی و سوابق کشورهای نفتی در بازارهای جهانی و اوپک نیز این واقعیت را تایید می کند. موقعیت پایدار عربستان سعودی در اوپک و بازار نفت و همچنین حضور این کشور در جمع کشورهای 20 ، رهبری روسیه در جمع کشورهای عمده تولید کننده غیراوپک و همچنین نقش و جایگاه ایالات متحده آمریکا در سال های اخیر در کنترل بازار نفت نیز در این راستا قابل توجه است. بر اساس این منطق ایران که هم اکنون زیر تحریم های نفتی آمریکا قرار دارد نمی تواند در تحولات ، معادلات و فرایند تصمیم گیری های بازار نفت به خصوص اوپک موثر باشد.
اما این واقعیت باعث نگردیده که ایران عطای بازار جهانی نفت و اوپک را به دلیل کاهش بشکه های نفت در نتیجه تحریم های اقتصادی به لقایشان ببخشد و به بازیگری منفعل و حاشیه ای در این دو حوزه تبدیل شود. ایران در طول 2 سال اخیر و دوره قبلی تحریم های اقتصادی به خوبی توانسته جای خالی بشکه های نفتی خود را با دیپلماسی فعال و کنش گرا پر کند و در معادلات بازار جهانی نفت و همچنین تحولات، روندها و تصمیم گیری های اوپک تاثیرگذار باشد.
جایگاه ایران در نقشه جهانی انرژی که این کشور را به عنوان بزرگترین دارنده مجموع ذخایر هیدروکربوری ( نفت و گاز ) دنیا می شناسد ، عنصر مهمی در پذیرش نقش و نفوذ ایران در عرصه جهانی انرژی است. دیر یا زود نفت ایران به بازارهای جهانی باز می گردد و بازارهای جهانی به انرژی ایران برای ثبات ، تعادل و مهمتر از آن امنیت پایدار انرژی نیاز دارند. این مهم از نقشی که ایران در گذشته برای ایجاد ثبات و امنیت در بازار نفت ایفا کرده ، مشخص است. برای بازارهای جهانی سابقه ایران برای ایجاد ثبات در بازار ، سابقه ای روشن و مثبت است . ایران به مانند کشورهایی چون عربستان ، روسیه و آمریکا از ابزار نفت برای اهداف خاص سیاسی و منافع یک طرفه استفاده نکرده است . نقش آفرینی های ایران برای تاثیر گذاری در بازار نفت به نفع کشورهای تولید کننده ، عموما جمعی و در چارچوب اوپک بوده است.
از طرف دیگر آنچه باعث شده بازارهای جهانی و عناصر آن ، همچنین اوپک و اعضای آن و دیگر کشورهای عمده تولید کننده نفت، همچنان به نقش آفرینی ایران اعتقاد داشته و آن را بپذیرند، تجربه بازگشت سریع ایران به بازارهای جهانی علی رغم فشارها و تهدیدهای خارجی و داخلی ایران پس از اجرای برجام در ماه های پایانی سال 94 بود. ایران با اجرای برجام و با وجود فشارهای کشورهایی مانند عربستان برای مدیریت بازگشت تدریجی ایران به بازار نفت و در شرایطی که قیمت نفت در سراشیبی قرار داشت ، به صورت هدفمند و بدون توجه به شرایط بازار و صرفا با نیت تامین منافع ملی کشور ، صادارت نفت را به سرعت افزایش داد و بر خلاف پیش بینی ها در کمتر از 2 ماه به سطح عادی رساند . این توانمندی به صورت بالقوه در شرایط کنونی وجود دارد ، ایران را به قدرتی فعال در عرصه جهانی نفت قرار داده است. اعتبار وزیر کنونی نفت ایران نیز از دلایل دیگر این کنشگری است که تا حد زیادی توانسته جای بشکه های نفت را پر کند.
در واقع درایت و هوشمندی زنگنه باعث گردیده که ظرفیت های بالقوه ایران در حوزه نفت در نبود یا سطح پایین بشکه های نفت آن ، به بالفعل تبدل شود . حضور موثر تیم ایرانی در اجلاس های اخیر اوپک و نقشی که در اصلاح روندی که با محوریت عربستان سعودی و روسیه برای دورزدن اعضای اوپک و ایجاد ترتیبات جدید و مخالف با سازوکارهای اوپک در اجلاس قبلی ایفا کرد، به خوبی موید این مهم است. نکته قابل توجه اینکه تیم نمایندگی ایران در اجلاس های فصلی اوپک به رهبری زنگنه علی رغم اینکه به عملکرد اوپک و اعضای آن نسبت به تحریم های اعمالی آمریکا علیه دو عضو یعنی ایران و ونزوئلا ، انتقاد داشته ، اما هیچ گاه از موضع ضعف و التماس در مقابل اعضا قرار نگرفته و همواره تلاش داشته با خلاقیت و ابتکار عمل و روحیه مقاومتی ، سیاست ها و اهداف خود را در اوپک دنبال کند. در اصل کاهش بشکه های صادراتی نفت ، نه تنها اعتماد به نفس ایران را در سطح جهانی و اوپک کاهش نداده بلکه با تفسیر شرایط به جنگی تمام عیار ، اعتماد به نفس آن را در مواجهه به چالش ها و مشکلات و همچنین نقش آفرینی در مجامع بین المللی نفت و انرژی افزایش داده است .
اما باید در نظر گرفت این شرایط و توانمندی نمی تواند پایدار باشد . به طور قطع آنچه پایدار است همان بشکه های نفت است که حرف اصلی را در بازار های جهانی و مجامع بین المللی انرژی و حتی در رایزنی ها و معادلات سیاسی ، اقتصادی و امنیتی بین المللی خواهد زد.
*کارشناس اقتصاد انرژی
310311
نظر شما