دخترانی که نخواستند «فرشته» باشند

این‌ها را اعظم گفت؛ یکی از اعضای تیم ملی اسکیت هاکی دختران ایران در یکی از سکانس‌های فیلم «جایی برای فرشته ها نیست». فیلم مستند بلندی که برای اولین بار در سینما حقیقت و با حضور اعضای این تیم اکران شد. داستانی از یک تلاش بی‌وقفه و روایتی از امیدها، ترس‌ها و آرزوهای دخترانی که اول فیلم قیافه‌ای عبوس و غمگین دارند و آخرش، می‌خندند و گریه می‌کنند.

فیلم مستند «جایی برای فرشته ها نیست» درامی از یک تیم ورزشی زنانه را برای راه یافتن به مسابقات آسیایی به تصویر می‌کشد و شاید بارها اشک را به چشمان ببیندگان بنشاند اما همانطور که از جای جای آن و حرف‌های همین بازیکنان و حتی سرمربی تیم‌های ملی هاکی بر می‌آید، روایت، روایتی از «زن بودن» و بعد «ورزشکار زن بودن» است. او سراغ سوژه‌ای رفته که سالهاست بسیاری از تیم‌های ورزشی زنان در رشته‌های مختلف ورزشی با آن دست به گریبانند و حتی شاید مانند اعضای تیم ملی هاکی دختران ایران، نه برایشان خبری از کمپین «مبارزه از من، حمایت از تو» باشد، نه اسپانسری پیدا کنند که به مسابقات آسیایی بروند و نه مستندی از آن‌ها ساخته شود. مثل بعضی از تیم‌های فوتبال زنان که با عقبه‌ای طولانی یک به یک تعطیل می‌شوند و آن‌هایی هم که باقی می‌مانند نه زمین تمرینی دارند و نه پولی در بساط که بتوانند به اعضای تیمشان بدهند. شاید اطلاع از همین وضعیت ناجور ورزش زنان و موقعیت نابرابرشان در مقابل ورزش مردان باشد که سام کلانتری، کارگردان این فیلم مستند دست روی یکی از محروم‌ترین رشته‌های ورزشی زنان گذاشته و آنطور که خودش گفته، خواسته توانمندی‌ها، قدرت و عملکرد این زنان را در اجتماع به تصویر بکشد.

اما آنچه که شاید بیش از هرچیزی در این فیلم بیشتر بر آن تاکید شده، جدای از مسائل مالی، سخن گفتن از فرهنگ مردانه و گنجاندن دیالوگ‌هایی در آن است که نه تنها از زبان اعضای تیم بلکه از زبان همسران آن‌ها و دیگر مردان حاضر در این مستند هم شنیده می‌شود. شاید بیننده در ابتدا انتظار داشته باشد بیشتر از کمبودها و مسائل مالی این تیم بشنود و ببیند اما کارگردان در کنار پرداختن به این موضوع، به درستی سراغ لزوم فرهنگ‌سازی و خودباوری در میان زنان رفته و مدام بر آن پافشاری کرده است. بطوریکه در بسیاری از قسمت‌های این فیلم از جنس دوم بودن، ضعیف انگاشته شدن و دیگر کلیشه‌های جنسیتی مربوط به زنان سخن گفته می‌شود و در تمام طول فیلم سعی کارگردان مرد این فیلم مستند بر عقب زدن این کلیشه‌هاست.

او خواسته بر کلیشه‌هایی دست بگذارد که در میان بسیاری از مردان و زنان ما ریشه دوانده و تلاش برای پس زدن و تغییر آن، چاره‌ای است که در قالب تک تک بازیکنان تیم ملی هاکی اسکیت زنان نمایان شده است. بطوریکه در چند جای این فیلم می‌بینیم که از این زنان می‌خواهند کلیشه «زن لطیف» را کنار بگذارند. زنانی که باید بدانند اگر بخواهند «فرشته» باشند، «جایشان» بر پله‌های قهرمانی «نیست».

۵۷۵۷