مهسا مژدهی: نیویورک تایمز هفته گذشته پرده از راز تلاش های پمپئو برای عضویت مجدد در توافق هسته ای از راه قطعنامه 2231 برداشت. در آمریکا و اروپا این حقه آمریکایی ها مورد انتقادات بسیاری قرار گرفته اما به نظر می رسد که پمپئو برای اجرای آن بسیار جدی است و در حال بررسی همه جوانبی است که به او اجازه دهد تا از خلاهای حقوقی برای دخالت در امور 4+1 و ایران استفاده کند. ایالات متحده با اینکه صراحتا برجام را کاغذ پاره خوانده و از آن بیرون آمده است هنوز توقع دارد که اوضاع مطابق میل کاخ سفید پیش برود. اما بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران این کشور متفق القول هستند که با خروجی که انجام گرفته حق مداخله از آمریکا سلب شده است. با همه اینها اما راه برای پمپئو کاملا بسته نیست و او به دنبال این است که به هر طریق ممکن مکانیسم ماشه اعمال شده و تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران صورت گیرد. در خبرآنلاین با یوسف مولایی کارشناس حقوق بین الملل در خصوص این موضوع به گفتگو نشستیم:
آمریکا سعی دارد تا خود را از نظر قانونی عضوی از برجام بداند تا بتواند در امور آن دخالت کرده و خواسته های خود را پیش ببرد. کارشناسان در مورد اینکه ایالات متحده می تواند به این کار دست بزند یا نه، نظرهای متفاوتی دارند. به نظر شما آیا کاخ سفید می تواند از نظر حقوقی و بر اساس آنچه در قطعنامه 2231 آمده خود را عضوی از این اتفاق دانسته و خواسته هایش را مطرح کند؟
درتوافق برجام که بعدها ضمیمه 2231 شده این موضوع پیشبینی نشده بوده، چون این سند یعنی توافق هسته ای خودش یک سند بی سابقه و پیش از این چنین سندی میان کشورها وجود نداشت. برجام یک مکانیزم حل اختلاف دارد که بر اساس آن اگر مواردی که در برجام آمده رعایت نشود، به آن مراجعه می کنند. در آن مکانیزم حرفی از خروج و ورود اعضا نشده است چون پیشبینی چنین اقدامی به شکلی که اتفاق افتاد در آن زمان ممکن نبود.
ایالات متحده دو سال قبل از این توافق خارج شده است و دیگر عضوی از هفت کشور اولیه که برجام را نهایی کردند نیست. حالا پس از دو سال این کشور ساز جدیدی کوک کرده و می گوید که چون در قطعنامه 2231 در مورد نبود حق بازگشت پیشبینی انجام نگرفته، من می توانم به توافق برگردم. در این قطعنامه از نظر حقوقی مطرح نشده که در شرایطی مثل امروز که ایالات متحده بخواهد از مفاد آن برای محدود کردن یکی از طرفین استفاده کند، چه باید کرد.
امریکا سعی دارد تفسیری از قطعنامه 2231 ارائه کند که طبق آن راه برای بازگشت و دخالت در تصمیم گیری ها برای این کشور باز باشد. در این اختلافی که در خصوص تفسیر قطعنامه وجود دارد، چه کسی باید نظر آخر را داده و موضوع را حل و فصل کند؟
این وظیفه را شورای امنیت سازمان ملل بر عهده دارد.
یکی از طرح هایی که آمریکا دارد این است که درخواستش را به شورای امنیت سازمان ملل ببرد تا این شورای دست به تفسیر مورد نظر دولت ترامپ در مورد قطعنامه 2231 بزند. بعید نیست که کشورهای حاضر در این شورا اگر از نظر سیاسی منافع خود را در حمایت از تصمیم ایالات متحده ببینند، رای به تفسیر مورد نظر آنها بدهند.
چه چیزی می تواند مانع این شود که آمریکایی ها نتوانند در شورای امنیت رای مورد نظر خود را به دست بیاورند؟
تصمیم گیرنده در این خصوص روسیه و بعد چین است. وضعیت اروپائی ها تا حدود زیادی مشخص است و آنها فراتر از خواسته های آمریکا قدم خاصی بر نمی دارند. باید دید تا زمانی که قرار به رای گیری باشد، این دو کشور چه تصمیمی اتخاذ می کنند. ممکن است مثلا روسیه تصمیم داشته باشد که به همکاری با آمریکا در عرصه بین الملل دست بزند و این اتفاق را زمینه خوبی برای اینکار بداند. اما در شرایط کنونی به نظر می رسد که حداقل روس ها موافق تفسیر آمریکایی از قطعنامه 2231 نیستند.
ماهیت تصمیم هایی که در شورای امنیت گرفته می شود، به توافق کشورهای عضور بستگی دارد. کار با الزامات حقوقی سر و سامان پیدا نمی کند چرا که حقوق بین الملل، هنوز مشکل ضمانت اجرا دارد. به همین دلیل است که سرنوشت 2231 و بازگشت آمریکا به برجام برای اینکه تحریم های تسلیحاتی علیه ایران را تمدید کند، در بازی های سیاسی مشخص خواهد شد و در صورتی که توافق میان 5+1 صورت بگیرد، این امر امکان پذیر است. وگرنه در بندهای قطعنامه پیشبینی برای شرایط کنونی وجود نداشته است.
توافق هسته ای به صورت معاهده درنیامده که ما به حقوق معاهدات 1968 برویم و بر اساس آن بخواهیم ببینیم که وضعیت کنونی چطور باید تفسیر شود. اگر سازمان ملل یک مکانیزمی از قبل برای بررسی مواردی از این دست داشت که درخواست جدید را مورد بررسی قرار داده و رای صادر می کرد، اوضاع متفاوت بود. اما فعلا مشخص نیست نظر آخر را چه کسی باید بدهد و سر آخر کار را شورای امنیت یک سره خواهد کرد. اما در سند تنظیم شده و در قطعنامه تمهیداتی اندیشیده نشده است. نهایتا همانطور که گفتم موضوع سیاسی خواهد بود و اگر 4+1 به هر علتی تصمیم بگیرند که توافق کنند، ایران نمی تواند مانع اجماع آنها باشد. مگر اینکه پیش از این اتفاق ایران با رایزنی خود بتواند مانع از ایجاد اجماع شود.
قید نام آمریکا در قطعنامه 2231 تا چه اندازه ای حق را به آمریکا می دهد و دستش را برای اجرای اقداماتی علیه ایران باز می گذارد؟
تا آنجا که به آمریکا مربوط است ، این کشور تحریم ها علیه ایران را به اجرا گذاشته است. ایالات متحده نمی تواند در خصوص تحریم های شورای امنیت به تنهایی مداخله کند. مگر اینکه پیشنهادش را ارائه دهد و با بقیه کشورها در این مورد رایزنی کند و درخواستش مورد پذیرش آنها قرار بگیرد. اگر چین و روسیه موافق رویه مورد نظر ایالات متحده باشند راه برای اعمال خواسته های آنها باز خواهد بود.فعلا این دو کشور موافق نیستند پس اتفاق ویژه ای نمی تواند بیفتد.
واقعیت این است که خلاهای حقوق بین الملل تا اندازه ای به امریکا این جسارت را می دهد که کارشکنی کند یا تفسیر خودش را از سند 2231 بیان کند. این که بگوئیم مثلا امریکا قطعنامه را نقض کرده برای این کشور الزام حقوقی ایجاد نمی کند که این کشور را تحت فشار قرار دهد. در عین حال آنها می دانند که 2231 است که به سند برجام حیات و اعتبار می دهد برای همین به دنبال پیدا کردن راه حلی از طریق این قطعنامه برای تحت فشار قرار دادن تهران هستند.
312 310
نظر شما