علیرضا نورایی: به نظر می‌رسد بیابان‌زایی، خشکی، و ناامیدی، تنها چیزهایی است که گرم شدن جهانی برای آفریقا به ارمغان می‌آورد. ولی اتفاقاتی که در حال روی دادن است، حکایت از سناریویی دیگر دارد که در آن، افزایش دما می‌تواند میلیون‌ها نفر از ساکنان خشک‌ترین قسمت‌های قاره سیاه را منتفع سازد.
به گزارش نشنال جئوگرافی، دانشمندان اکنون در حال مشاهده علائمی هستند مبنی بر این‌که صحرای بزرگ آفریقا و مناطق اطراف آن به واسطه افزایش نزولات آسمانی در حال سبز شدند. در صورت استمرار، این بارش‌ها می‌توانند حیات را به این نواحی خشک و بلازده بازگردانند و حتی موجب شوند که جامعه‌ای بر پایه کشاورزی در آنجا پدید آید.
این روند کوچک شدن صحرا به واسطه الگوهای آب‌وهوایی پدید آمده که پیش‌بینی می‌کند صحرا به شرایط 12هزار سال پیش خود بازگردد، زمانی که به دشتی پرآب تبدیل شده بود. استناد این ادعا به تصاویر جدید ماهواره‌ای از مناطق اطراف صحرا از جمله ساحل است؛ منطقه‌ای نیمه-بیابانی که تا جنوب صحرا به امتداد 3860 کیلومتر با آن هم‌مرز است.
بر اساس مطالعات جدیدی که در نشریه بیوژئوساینسز به طبع رسیده، تصاویر دریافتی بین سال‌های 1982 / 1361 تا 2002 / 1381 حاکی از آن است که سبز شدن مجدد زمین با شدت قابل ملاحظه‌ای در سرتاسر ساحل در حال رخ دادن است. بنا به مطالعه اخیر، پوشش گیاهی در مناطقی شامل مرکز چاد و غرب سودان نیز به طور عظیمی افزایش یافته است.
به عقیده مارتین کلاوسن از انیستیتوی هواشناسی در هامبورگ آلمان، این شرایط گذار می‌تواند به این سبب باشد که هوای داغ‌تر، ظرفیت بیشتری برای نگهداری رطوبت دارد و به این ترتیب باران بیشتری تولید می‌کند. به گفته او: «ظرفیت نگهداری آب در هوا، نیروی محرک اصلی این شرایط است و بدین‌ترتیب، روند سبز شدن از دیگر داده‌های ماهواره‌ای هم قابل درک است».
در حالیکه، تصاویر ماهواره‌ای عاجز از تشخیص گیاهان موقت نظیر علف‌ها هستند که با باران‌ها می‌آیند و می‌روند، نتیجه بررسی‌های زمینی نشان می‌دهد که تغییرات در پوشش گیاهی کاملا اساسی بوده است. به نظر اشتفن کروپلین، یکی از دانشمندان هواشناسی واحد تحقیقات آفریقا در دانشگاه کلون آلمان، سرتاسر شمال آفریقا درختان جدیدی نظیر اقاقیا در حال رشدند که پیش از آن در این وسعت مشاهده نشده بوده‌اند.
این محقق بر اساس بازدید سال 2008 / 1387 خود از صحرای غربی که تحت قلمرو مراکش است، می‌گوید: «درختچه‌ها رشد کرده‌اند و به درختچه‌هایی بزرگ‌تر تبدیل شده است. کوچ‌نشین‌های منطقه به من گفتند که در چند سال اخیر هیچ وقت به این میزان بارندگی نشده بود و آنها تاکنون چراگاه‌هایی به این وسعت ندیده بوده‌اند.»
کروپلین توضیح می‌دهد که داستان مشابهی در منطقه شرقی صحرا، واقع در جنوب غربی مصر و شمال سودان که وی به مدت دو دهه در آن مشغول تحقیق بوده، برقرار است. او می‌گوید که پیش از این، در این منطقه دورافتاده حتی یک عقرب هم دیده نمی‌شد، چه رسد به پوشش گیاهی!
ولی اکنون، مردم شترهایشان را برای چرا به این مناطق می‌برند که شاید طی صدها یا حتی هزاران سال گذشته بدون استفاده بوده است. او می‌گوید که امروز پرندگان، شترمرغ‌ها، غزال‌ها، و حتی انواعی از دوزیستان هم در حال آمدن به منطقه هستند. به باور او «مسلما، این روند 20 سالی است که تداوم یافته است.»
بر اساس برخی الگوهای آب‌وهوایی، انفجاری در حجم رویش گیاهی این مناطق پیش‌بینی می‌شود. برای نمونه، یک تیم از انیستیتوی هواشناسی سلطنتی هلند در دوبیلت به هدایت ریندارت هارسما، در سال 2005 / 1384 بارش‌های بیشتری را برای آینده ساحل پیش‌بینی کرد. بر اساس مطالعه این گروه پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2080 / 1459 در فصل بارش، یعنی جولای تا سپتامبر (تابستان) سطح نزولات به دو میلیمتر در هر روز برسد.
هارسما می‌گوید که داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که ساحل در طول یک دهه گذشته واقعا سبزتر شده است. با این وجود، برخی از دانشمندان هواشناس در مورد چگونگی تاثیر تغییر آب‌وهوایی بر ساحل نظری متفاوت دارند، چرا که بعضی مطالعات کاهش در میزان نزولات را شبیه‌سازی می‌کند. بنابراین به گفته هارسا «این مسئله هنوز قدری مورد تردید است.»
کلاوسون هم عقیده دارد که شمال آفریقا ناحیه‌ای است که بیشترین عدم تطابق را با الگوهای تغییرات آب‌وهوایی دارد و پیش‌بینی این‌که چگونه گرم شدن جهانی بر این ناحیه اثر خواهد گذاشت، با توجه به وسعت آن و تاثیر غیرقابل پیش‌بینی باد‌های مرتفع که بارندگی‌های موسمی را متفرق می‌کند، دشوار و پیچیده است. او در تکمیل اظهاراتش می‌گوید: «نیمی از مدل‌ها گویای روندی مرطوب‌تر و نیمی دیگر گویای روندی خشک‌تر برای این منطقه‌اند.»
نظر شما