پویا دبیری مهر: فروشگاههای کوروش و اتکا یادآور روزهایی است که یک مدل فروش غربی به ایران آمده بود تا شاید بتواند ضعفهای نظام توزیع ایران را برطرف کند. نظام توزیعی که سالها با «بقالی» سر کرده بود و به نوعی با آن خو گرفته بود. اما تجربه فروشگاههای زنجیرهای چیزی بیش از حد و اندازه توان مردم بود. به صورتی که برخی مردم هنوز بر این تصور هستند که رنگ و لعاب و امکانات فروشگاههای زنجیرهای و مزیت نسبی آنها در تجمیع کالاهای مورد نیاز مردم در یکجا، هزینه اضافی بر دوش پای ثابتهای فروشگاههای زنجیرهای و به قول فرنگیها «هایپر مارکتها» دارد.
از سویی نام فروشگاههای زنجیرهای شهروند و رفاه برای همه آشناست و به همین دلیل میتوان گفت ایجاد فروشگاههای زنجیرهای پدیده جدیدی در ایران نیست اما تأسیس فروشگاههای خردهفروشی به صورت یک شبکه در یک استان و سراسر کشور که در طرح اصلاح نظام توزیع پیشبینی شده حرکتی نو حداقل در ایران است.
هدف از ایجاد فروشگاههای زنجیرهای خردهفروشی شاید از یک جهت برای پوشاندن عیب فروشگاههای زنجیرهای شهروند و رفاه باشد که به عقیده بسیاری، عملکرد آنها به گونهای است که کالا گرانتر به دست مصرفکننده میرسد.
مسئولان دولتی پیشبینی میکنند ایجاد چنین شبکهای باعث خواهد شد کالا با قیمت مناسب و یکسان در سطح واحدهای صنفی تحت پوشش شرکتهای پخش کالا عرضه شود و با حذف یکی از حلقههای واسط بتواند قیمت نهایی را برای مصرفکننده ارزانتر تمام کند. در عین حال و با توجه به تجربه ناموفق فروشگاههای زنجیرهای در ایران، ناگهان «طرحی نو» در ایران در میافتد برای تأسیس 100 فروشگاه زنجیرهای در طول سه ماه. در حالی که هنوز حتی یک مجوز تأسیس برای این فروشگاههای چشم دوخته به بازار مصرف ایران صادر نشده است.
محمدصادق مفتح معاون وزیر بازرگانی در توسعه بازرگانی داخلی میگوید: درصورت موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی با پیشنهاد این وزارتخانه در خصوص نحوه محاسبه مالیات واحدهای صنفی متقاضی پیوستن به طرح فروشگاههای زنجیرهای خرده فروشی در کمتر از سه ماه 100 فروشگاه تأسیس میشود.
معاون وزیر بازرگانی در ادامه میگوید: به طور طبیعی وقتی واحد صنفی به فروشگاههای زنجیرهای خردهفروشی بپیوندند، نظام مالیاتی وی شفاف میشود و نگرانی از این که مبلغ مالیات روند افزایشی پیدا کند، پررنگتر میشود. با رفع این نگرانیها میتوان به راهاندازی فروشگاههای زنجیرهای خرده فروشی به عنوان یکی از محورهای پشتیبان طرح تحول اقتصادی امیدوار بود. معاون وزیر بازرگانی با بیان این که ایده فروشگاههای زنجیرهای خرده فروشی را وزارت بازرگانی به عنوان یکی از پروژههای 10 گانه اصلاح نظام توزیع ارائه کرده، افزود: امکان مالکیت فروشگاههای زنجیرهای خرده فروشی برای اصناف، بخش دولتی، حقوقی یا تعاونی وجود دارد.
وی مقدمات برای تأسیس فروشگاه زنجیرهای خرده فروشی ایرانیان توسط اصناف و مهرگان توسط بخش تعاونی را از جمله اقدامهای بخشهای خصوصی و غیردولتی برای راهاندازی فروشگاههای زنجیرهای خرده فروشی اصناف برشمرد. معاون وزیر بازرگانی همچنین از درخواست سه مراجعهکننده از سوی بخش خصوصی به این وزارتخانه برای تأسیس فروشگاههای زنجیرهای خرده فروشی خبر داد.
مفتح افزود: بسیاری از کشورهای توسعه یافته در گذشته تجربههای موفقی در راهاندازی فروشگاههای زنجیرهای داشتهاند. اما دکتر محسن اسلامی، معاون سابق طرح و برنامه فروشگاههای زنجیرهای رفاه در گفت و گو با خبر با ورقزدن تاریخ فروشگاههای زنجیرهای میگوید: پیدایش فروشگاههای زنجیرهای در ایران بر دو نوع بود. یکی فروشگاههای زنجیرهای ایران، برای برادران کاشانی و دیگری فروشگاه نهادی قدس برای بنیاد مستضعفان که کوروش نام داشت. اسلامی تصریح کرد: این نوع فروشگاهها چون پدیدهای وارداتی بودند و ایده داخلی نبودند، زیرساختهای لازم را هم نداشتند و در عمل آویخته به دولت بودند.
اسلامی افزود: سالها بعد فروشگاههای زنجیرهای شهروند و رفاه به عرصه نظام توزیع ایران گام نهادند. طرح تأسیس فروشگاه رفاه که در دولت هاشمی رفسنجانی اجرا شد در واقع قرار بود قالبی مردمی داشته باشد، به طوری که با پول خود مردم احداث شود، اما در عمل از سال 74 تاکنون سود ده نبوده است.
محسن اسلامی به اشاره به اینکه همه تجربههای تأسیس فروشگاههای زنجیرهای در ایران شکست خورده است گفت: با نگاهی به سابقه ریشهای این فروشگاهها به این نتیجه میرسیم که به دلیل وابستگی فروشگاههای زنجیرهای در ایران به نهادها دولتی و نظامی، فرهنگسازی و فرهنگپذیری فروشگاههای زنجیرهای وجود ندارد و یکی از دلایل شکست فروشگاههای زنجیرهای این است.
وی با اشاره به وجود 4 تا 5 میلیون فروشگاه خرده فروشی در کشور گفت: در ایران 5/17 میلیون خانوار وجود دارد که تقریباً هر سه خانوار هزینه یک خردهفروشی را پرداخت میکند. وی افزود: «نگاهی به فروشگاههای زنجیرهای خارجی نکات در خور توجهی دارد. فروشگاه والمارت در آمریکا و کانادا که تأسیس شد فقط 4800 شعبه در آمریکایی شمالی تأسیس کرد. این فروشگاهها در دنیا به «مال» معروف هستند، به این معنی که همه نیاز خانوادهها در این فروشگاهها وجود دارد و تأمین میشود. اغلب این فروشگاهها به کارخانجات بزرگ و کارتلهای اقتصادی وابستهاند و وابستگی سیاسی و تشکیلاتی ندارند.»
وی با اشاره به اینکه وابستگی فروشگاههای زنجیرهای به نهادهای دولتی و نظامی سوددهی آنها را زیر سؤال میبرد افزود: در حال حاضر فروشگاه زنجیرهای اتکا که وابسته به نیروهای مسلح است، حدود 300 شعبه دارد که عمدتاً در پادگانها و مراکز نظامی هستند و کارکنان آن را درجهداران و نظامیان و سربازان وظیفه تشکیل میدهند.
این قشر از آنجایی که تخصصی در فروش ندارند، برای سود بردن غرفهها را کرایه میدهند و به نوعی از رانتهای دولتی استفاده میکنند. وی با انتقاد از این نوع عملکرد فروشگاههای زنجیرهای، فروش امتیاز را پیشنهاد کرد و گفت: به عنوان مثال فروشگاه مک دونالد در دنیا، امتیاز خود را واگذار میکند و این نوع عملکرد میتواند از زیانده بودن این فروشگاهها جلوگیری کند. در همین حال به زودی و در راستای راهاندازی فروشگاههای زنجیرهای در ایران، فروشگاه بزرگ اصناف ایرانیان با 20 هزار شعبه در سراسر کشور با هدف اصلاح نظام توزیع و خردهفروشی کالا راهاندازی شود.
این شبکه متعلق به شورای اصناف کشور است و قرار است پس از تأیید وزیر بازرگانی، در آینده نزدیک آغاز به کار کند. این فروشگاه در واقع یک شرکت توزیعی خردهفروشی است که سعی دارد با حذف واسطهها و اصلاح سیستم توزیع، کالا را با قیمت یکسان در سراسر کشور به مردم عرضه کند. براین اساس، قرار است این شبکه در 1061 شهر و 318 شهرستان فعال شود و بزرگترین شبکه توزیع و فروش مدرن کالا در کشور را ایجاد کند. گرچه مؤسسان «ایرانیان» بر این باورند که این فروشگاه تافته جدا بافتهای است و عملکرد موفقی خواهد داشت، اما به دلیل تلاقی فرهنگ و اقتصاد ایرانیان در برخورد با فروشگاههای زنجیرهای، نمیتوان به این طرح نو، خوشبین بود، چه آنکه شاید دیری نپاید که ایرانیان نیز به گل بنشیند.
نظر شما