نشست نقد و بررسی کتاب‌های منتشرشده توسط حوزه هنری در حوزه شعر کلاسیک، عصر یکشنبه 18 اردیبهشت با حضور عبدالجبار کاکایی و محمدرضا تقی‌دخت در غرفه انتشارات سوره مهر در بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. کاکایی در این جلسه گفت: جامعه ما سوالاتی دارد که پاسخ این سوالات باید در کتاب‌ها باشد. آیا کتاب‌های سوره مهر به این سوال‌ها پاسخ می‌دهد؟ یکی از میراث‌های تفکر اجرایی امروز این است که تفکر دهه 60 شاعران دستخوش تغییرات شد و در نتیجه امروز مخاطب نسبت به شعر کلاسیک بی‌تفاوت شده است. در دهه 60 نگاه ما شاعران را مخاطب مشخص می‌کرد. جهت‌ها و نگاه‌ها مانند هم بود و در آن زمان حرکت و تولید اثر راحت‌تر بود.
وی افزود: در حال حاضر دچار جامعه‌ای متکثر هستیم. با وجود این نگاه‌های متفرق، ضرورت شناختن و همدلی کردن با مخاطب بیش از پیش احساس می‌شود. باید توجه کنیم که گاهی وظیفه ادبیات اجتماعی همدردی کردن و پررنگ‌تر کردن پرسش‌های مخاطب است. یک مشکلی که در این زمینه وجود دارد مساله‌ای با نام فیلترینگ است که قوانین محدودی دارد و در حوزه چاپ و نشر وضعیتی را ایجاد کرده که حتی بر سر کلمات مشکل به وجود می‌آید.
این شاعر گفت: گاهی با من تماس گرفته می‌شود و گفته می‌شود اگر دو کلمه را از کتابت برداریم، قابل چاپ خواهد بود. این فیلتر‌ها باعث می‌شود شاعر خلاقیتش را از دست بدهد و دچار خودسانسوری شود. اشعار دهه 60 شاید اصلا به فیلترینگ نیاز نداشت چون جامعه همه باهم همسو بودند. به نظرم در حال حاضر، برخلاف روزهای دهه 60 توان پاسخگویی به نگاه‌های مختلف و متکثر جامعه را ندارد. فعلا با ظهور سطرها و آثار منفرد به جای متون معتبر مواجه هستیم. حوزه هنری به نوعی میراث شعر انقلاب است و اگر بخواهد مخاطبان محدود را حفظ کند، ضربه خواهد خورد.
کاکایی در ادامه گفت: در مجموع نگاهم به شعرهای منتشرشده در دهه 80 چه از سوی ناشران دولتی و چه خصوصی، مثبت است. در مجموع اتفاقاتی که در حال رخ دادن است، مثبت است، اما مشکل ما در نشر کشور این است که انگیزه‌ها بی‌شمار است. این انگیزه‌ها به جای این که نیاز مخاطب را در نظر داشته باشد، برای ارضای شاعر است. باید در جامعه نسبت به یک شاعر احساس نیاز شود. شعر خوب، شعری است که هرکس آن را خواند به دیگری معرفی کند و دست به دست بگردد. شعر ضعیف هم همان‌جا که خوانده می‌شود، می‌ماند.
شاعر مجموعه «آوازهای واپسین» گفت: بعضی دلسوزی‌های نسنجیده و حمایت‌ها باعث شده ناشران دولتی به نیاز مخاطب توجه نکنند. توقعی که امروز از حوزه هنری می‌رود این است که مانند گذشته بازار نشر را متحول کند. به نظر من شخصی‌سازی خیلی وقت است که آغاز شده است. در شرایط فعلی ضرورتی برای تولید فکر آن هم از سوی یک نهاد دولتی نمی‌بینم. ما یک شاکله قوی به نام شاعران دهه 60 داریم که ماندگار و قابل دفاع است و قابلیت انتقال به نسل‌های بعدی را دارد.
وی گفت: ناشران دولتی در حال حاضر تبدیل به قرنطینه‌هایی برای جناح‌بندی سیاسی در مقابل دیگر جریان‌ها شده اند. حوزه هنری در این شرایط باید یک مرکز و مرجع علمی باشد و اجازه بدهد جامعه به تولید فکر بپردازد. چون این قرنطینه‌بندی‌ها جفا به انقلاب، ادبیات و شعر آن است. شایسته نمی‌بینم حوزه هنری که در تفکر و ادبیات انقلاب پیشرو بوده، وارد این گونه مباحث بشود.
در ادامه این برنامه تقی‌دخت گفت: شعر شاعران چند سال پیش ما تا مدت‌ها مخاطب را به خود مشغول می‌کرد. در حال حاضر شمار تولید آثار بسیار بالاست. این موضوع از این جهت که دست شاعر گرفته شود و اثرش چاپ بشود، خوب است اما در این رویکرد غلبه کمیت بر کیفیت را شاهدیم. شعرهای امروزی زیاد با هم متفاوت نیستند و به نظر می‌آید همه دارند به این جریان کمک می‌کنند. البته بعضی از کتاب‌ها به لحاظ کمی هم کتاب نیستند. کتابی که زیر 100 باشد و 80 صفحه آن نقش و رنگ باشد و 20 صفحه مطلب دارد، کتاب نیست.
این منتقد ادبی ادامه داد: مجموعه شعرهای آقایان کاکایی و قزوه در زمان خودشان به چاپ چهارم و پنجم می‌رسیدند. حالا سوال این است که چرا حوزه هنری باید بعضا مجموعه شعرهایی را چاپ کند که جریان‌ساز نیستند. البته از نظر محتوایی من ایراد کلی را متوجه شعر انقلاب می‌دانم. افرادی که در حال حاضر با عنوان شاعر انقلاب، شعر می‌گویند نوع مشخصی برای سرودن اشعارشان ندارند. موضوعاتی که براساس آن‌ها کتاب تولید می‌شود، همه زیر مجموعه‌ای از موضوعات فرعی هستند.
وی افزود: مشکل دیگری که وجود دارد، کمبود نقد در این سال‌هاست. کاهش نقد آثار در سال‌های اخیر باعث شده است تا آثار به سمت نوعی سردر گمی پیش بروند. نقد آثار در حال حاضر، ضعیف است و باعث شده فضایی ایجاد شود تا درخت شعر و ادبیات انقلاب هرس بشود. به هر حال تولید ادبی، فعالیتی است که در سابه تقابل جمعی می‌تواند پیش برود. بعد از جنگ، شعر انقلاب و دفاع مقدس دچار خمودگی شد.
تقی‌دخت گفت: حوزه هنری در چنین شرایطی باید برای همه جامعه کتاب چاپ کند نه برای یک قشر خاص. البته باید در این کار کیفیت را مد نظر داشته باشد و نباید تعداد کتاب‌های چاپ شده به طور بی‌رویه بالا برود. بهتر است کتاب‌های کمتری چاپ کنیم اما آن کتاب‌ها خوب و با کیفیت باشند. وقتی به آثار شعر حوزه هنری نگاه می‌کنیم، باید با مجموعه شعرهای دیگر ناشران تفاوت داشته باشد، چون حوزه، کارگاه شعر انقلاب بوده است. سوال این است که آیا حوزه هنوز هم چنین جایگاهی دارد یا خیر.
این پژوهشگر افزود: حوزه هنری باید با جریان‌سازی به شاعران جوان بفهماند که انتشار زودهنگام آثار برای شما مناسب نیست. چون در حال حاضر شاعران جوان دوست دارند که مجموعه‌ای چاپ شده داشته باشند. بنابراین تا تعداد اشعارشان به رقم خاصی می‌رسد، برای چاپ آن‌ها اقدام می‌کنند. یک نهاد باید در حوزه باشد تا جلوی این روند را بگیرد. انتشار مجموعه شعر، پختگی و تجربه شاعر را می‌طلبد. حوزه می‌تواند مانند گذشته پایگاه شعر انقلاب باشد به شرط آن‌که سهل‌انگاری نکند و به کیفیت بیشتر از کمیت توجه داشته باشد.
291/60
نظر شما