دارون عجم‌اوغلو و جیمز رابینسون در کتاب راه باریک آزادی دو مورد از این راه‌ها را در اعصار گذشته ذکر کرده‌اند. مردم آتن قرن‌ها پیش از میلاد مسیح چنان حکومتی داشتند که ارسطو درباره آن می‌نویسد «مردم آتن اداره امور را در دست گرفته بودند.» (ص. ۶۸) کلایستِنِس حاکم آتن نهادی در این شهر به نام «تبعید» بنا کرد. طبق قانون تبعید، مجمع مردمی می‌توانست درباره ضرورت تبعید شدن یا نشدن کسی تصمیم بگیرد. «اگر دست‌کم ۶۰۰۰ نفر رأی می‌دادند و لااقل نصف آن‌ها موافق یک تبعید بودند، سپس هر شهروند باید نام شخصی را به عنوان تبعیدی بر روی یک تکه سفال شکسته می‌نوشتند. هر شخصی که نامش روی اکثر تکه سفال‌ها نوشته شده بود به تبعید می‌رفت، یعنی مجبور بود ده سال را خارج از آتن به سر برد.»
ارسطو اعتقاد داشت این قانون به دلیل بدگمانی نسبت به کسانی که در قدرت بودند به تصویب رسید. اگرچه طی ۱۸۰ سالی که این نهاد در کمال قدرت بود فقط ۱۵ نفر به تبعید فرستاده شدند اما صرف تهدید به تبعید هم فرودستان را قادر می‌ساخت فرادستان را تحت انضباط و مهار درآورند.
مردم سیه‌نا در شمال ایتالیا نیز در قرون وسطی و حدود قرون ۱۲ تا ۱۴ میلادی هنجارهایی (قواعد اجتماعی) برای مهار سیاست‌مداران بسط داده بودند. آن‌ها می‌توانستند روی سیاست‌مدارانی که بیش از اندازه بزرگ می‌شدند، به‌واسطه تجاوزات‌شان «اسم ناجور» بگذارند.
آن‌ها روی جراردو کاگاپیستوی میلانی که در سال‌های ۱۱۴۱ تا ۱۱۸۰ چهار بار عضو شورا بود اسم کاگاپیستو به معنای «پیستوی مدفوع» گذاشته بودند. برادران کاکائینارکا نام خانوادگی‌شان «مدفوع در جعبه» بود، و آندریکو کاگائینوسا به «مدفوع در شلوارت» ترجمه می‌شد، و کاکارنا «مدفوع قورباغه» و کاگاتوسیچی به معنای «مدفوع سمی» بود. «اگر کسی زیادی قدرتمند می‌شد یا کژرفتاری می‌کرد با این خطر مواجه بود که یک نام خانوادگی با پیشوندی از مدفوع بگیرد.» (ص. ۱۷۴)
نهاد تبعید و اضافه کردن پیشوند دو ابزاری بوده که مردم برای دفاع از خود در برابر زیاده‌روی مقامات ناجور استفاده کرده‌اند. مردم همواره به راه‌هایی برای دفاع از خود در برابر مقامات ناجور نیاز دارند.
مشخصات کتاب: راه باریک آزادی، نوشته دارون عجم‌اوغلو و جیمز رابینسون، انتشارات روزنه، ۱۳۹۹.
* عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
نظر شما