شکست یک فیلم شاهکار

نزهت بادی: همان‌طور که حدس زده بودید، فیلم هفته پیش «زندگی دیگران» ساخته فلوریان هنکل فون دونرسمارک بود که تماشای آن می‌تواند تجربه متفاوتی برایتان باشد.

فیلم این هفته یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینماست که تقریبا همیشه در رای‌گیری‌های منتقدان در دهه‌های مختلف جایگاه خود را حفظ کرده، اما همین فیلم چنان در زمان خودش با شکست سختی روبرو شد که کارگردانش به این نتیجه رسید که یا سینما را کنار بگذارد و یا زادگاهش فرانسه را ترک کند و خوشبختانه دومی را انتخاب کرد.

البته دلیل عدم اقبال عمومی بیشتر به دلیل نوآوری‌های سبکی فیلمساز بود که هرچند بعدها مورد تقلید زیادی قرار گرفت، اما در آن زمان قابل درک نبود و فیلم بیش از ظرفیت مخاطبان پیچیده به نظر می‌رسید. تا اینکه در دهه 60 که مقارن با توجه به سینمای هنری بود، فیلم کشف شد و مورد تحسین و ستایش قرار گرفت.

معروف‌ترین ویِژگی سبکی او شیوه ترکیب‌بندی در عمق میدان تصویر و استفاده از برداشت‌های بلند با دوربین متحرک بود که به خلق فصل‌های مختلف در یک نمای طولانی منجر می‌شد که از ریشه تئاتری فیلمساز برمی‌آمد. آندره بازن به عنوان یکی از ستایندگان این فیلمساز معتقد بود با این شیوه می‌توان بدون اینکه دنیا را تکه‌تکه کرد، آن را توضیح داد.

بهترین نمونه این روش را می‌توان در فصل مهمانی فیلم انتخابی‌مان دید. آن سرگشتگی در دلبستگی عاطفی آدم‌ها به یکدیگر که مدام میل آنها را از یکی به سوی دیگری می‌چرخاند، در دنبال هم کردن شخصیت‌ها در میان تالارها، راهروها و اتاق‌ها عیان می‌شود.

هر یک از شخصیت‌ها به دنبال کسی است که خود او در جست‌وجوی فرد دیگری است و او با استفاده از بازی دنبال‌هم‌کردن‌ها، جابجایی شخصیت‌ها و جایگزینی روابط که درنهایت به آن فاجعه ظاهرا تصادفی مرگ ختم می‌شود، زنجیره‌ای از روابط گسسته و حس فروپاشی جمعی را به نمایش می‌گذارد.

یکی از جنبه‌های مهم آثار این کارگردان که به اعتقاد تروفو بزرگترین فیلمساز جهان بود، این است که همه چیز در فیلم‌هایش ظاهرا تصادفی و و ناخودآگاه به نظر می‌رسد که آن وجه واقعگرایی مورد نظر فیلمساز را به شدت تداعی می‌کند. به نظر بازن او تنها فیلمساز دنیاست که می‌تواند با چنین حال بداهه آشکاری با سینما برخورد کند.

مثلا در همین فیلم مورد نظر ما که حتما تا به حال آن را حدس زده اید، به وسیله شگردهایی چون قرینه‌سازی، ابهام در روایت، تغییر لحن‌های سریع و حتی استفاده از بازیگران در نقش‌هایی متفاوت از آنچه از آن‌ها انتظار می‌رود، به این حس و حال تصادفی دست می‌یابد.

حالا که حرف از بازیگری شد، بد نیست بدانید این فیلمساز به شدت به بازیگرانش اهمیت می‌داد. به طوری که فیلمسازها را به دو گروه تقسیم می‌کرد، فیلمسازهایی که با دوربین شروع می‌کنند و فیلمسازهایی که با بازیگرها و البته خودش را به گروه دوم متعلق می‌دانست. اگر برایتان جالب است، باید بگویم در همین فیلم هم خودش در یکی از نقش‌ها بازی می‌کند. اگر گفتید کدام نقش؟

نکته مهم ماجرا این است که با وجودی که او همواره به همکاری گروهی اعتقاد داشت و به گروهش اجازه مشارکت و بداهه‌پردازی را می‌داد، اما در تمام فیلم‌هایش می‌توانیم امضای شخصی او را به عنوان یک مولف ببینیم.

حالا نوبت شماست که اسم فیلم و کارگردانش را حدس بزنید و درباره‌اش نظر بدهید.

5858