مهدی خاکی‌فیروز: محمد سلیمانی در آخرین روزهای حضورش در اداره حرف‌هایی زد که تعجب همکاران خود را برانگیخت. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت نهم، درست زمانی که می‌خواست صندلی خود را به جایگزینش واگذار کند، در یک چرخش 180 درجه‌ای و شاید با زاویه بیشتر مسئولان عالی‌رتبه دولت را به عنوان مسئول محدودیتهای چهارساله اینترنت و چهارهفته‌ای پیامک معرفی کرد تا شاید بتواند از زیر بار مسئولیت تصمیم‌هایی که گرفته است، شانه خالی کند.
او گفت: محدودیت اینترنتی در چهار سال گذشته مربوط به ارائه گزارش ناپخته عده‌ای به دولت بود. همین امر باعث شد که فحشش را دولت نهم بخورد و دولت دهم هم خواهد خورد.
اما پیرترین عضو دولت نهم در طول این چهار سال آنقدر جدی از محدودیتهای اینترنت دفاع کرده است که حرف‌های روز پایان کارش، بیشتر به درد ستون طنز روزنامه‌ها و مجله‌ها می‌خورد تا آن که یک اظهارنظر جدی تلقی شود. او در سخنرانی خود مشخص نکرد که چطور ممکن است یک گزارش ناپخته، بتواند نتیجه ده‌ها گزارش پخته وی را خنثی کند.
اینترنت خیلی زود به ایران وارد شد. در سال 1371 مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات (پژوهشکده دانش‌های بنیادی کنونی) نخستین خط ارتباطی اینترنت را به ایران وصل کرد. این مرکز مؤسسه همشهری و سازمان صداوسیما، بسیار زودتر از وزارت ارتباطات به ارائه خدمات اینترنتی پرداختند. شرکت مخابرات ایران که در آغاز مخالف اصلی توسعه اینترنت در ایران به شمار می‌آمد، اکنون فعالیت‌های گسترده‌ای در ارائه خدمات اینترنتی بر عهده گرفته است ولی همچنان مانع ارتقای شاخص‌های توسعه مخابراتی در بخش شبکه‌های اینترنتی است.
مخابرات دولتی ایران در چهار سال اخیر، رسالت اصلی خود را محدود کردن سرعت دسترسی کاربران اینترنت به 128 کیلوبیت بر ثانیه تعریف کرده است و این مسئله سهم مهمی در سقوط ایران به رتبه جهانی 186 از نظر دسترسی به اینترنت دارد.
محمد سلیمانی وزیر ارتباطات دولت پیشین، نه‌تنها هیچ‌گاه نارضایتی خود از چنین وضعی را اعلام نکرد بلکه به دفاع از آن نیز برخاست. جمله‌های مشهوری از او به یادگار مانده است: «سرعت اینترنت 128 کیلوبیت خیلی هم زیاد است. با آن به راحتی می‌توان چند کتاب 500 صفحه‌ای در روز دانلود کرد.» او در آن سخنان مشهور خود تأکید کرد: «برای سرعت‌های بالاتر از 56 حتی مشتری و خریدار هم وجود ندارد و پهنای باند 128 اکنون برای بسیاری از سازمان‌ها بدون مشتری مانده است این میزان را شرکت‌ها حتی نمی‌توانند به مشتریان خود عرضه کنند.»
این سخنان نشان می‌داد که سکاندار صنعت IT ایران با قابلیت‌های متنوع اینترنت همچون تلویزیون و رادیوهای اینترنتی و سایت‌های اشتراک گذاری عکس، فیلم و صدا آشنایی یا دست‌کم سنخیتی ندارد، او شاید حتی سری هم به قفسه‌های آنلاین حاوی نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه‌های ملی کانادا و هند نزده باشد تا کتاب‌هایی را مشاهده کند که با سرعت اینترنت مورد پسند او، بیش از یک روز برای بارگذاری آنها وقت لازم است.
وزارتخانه بی‌مسما
خیابان شریعتی کمی پایین‌تر از پل سیدخندان، تابلوی ساختمان‌های زنجیره‌ای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به چشم می‌خورد. این وزارتخانه البته پیش از این پست و تلگراف و تلفن نام داشت که در دوره وزارت احمد معتمدی بر این ساختمان‌ها بود که به تصویب مجلس نام وزارتخانه تغییر کرد.
این تغییر نام با هدف جلب توجه به ماموریت‌های جدید وزارتخانه در توسعه صنعت it صورت گرفت. معتمدی برخلاف سلیمانی در سخنان رسمی خود از محدودیت سرعت اینترنت دفاع نمی‌کرد و این حرف‌ها را برای جلسات داخلی وزارتخانه می‌‌گذاشت؛ جایی که خبرنگاران به آن راه نداشتند. معتمدی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت خاتمی، همان کسی بود که در کابینه قبلی به عنوان معاون مصطفی معین وزیر علوم وقت سرسختانه با اینترنت مخالفت می‌کرد.صف کوتاه وزیران مخالف اینترنت در ایران که از معتمدی شروع شد و با عبور از محمد سلیمانی به رضا تقی‌پور رسید، نشان می‌دهد که مخالفت شرکت مخابرات با اینترنت پرسرعت، در دولت‌های خاتمی نیز وجود داشته است. هر چند این مخالفت‌ها، به مرور زمان نیز تقویت شده است.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال‌های اخیر عمده تلاش خود را برای توسعه خدمات تلفن همراه متمرکز کرد هر چند رقابتی بودن این خدمات نیز با لغو قرارداد اپراتور سوم، زیر سؤال رفت. این وزارتخانه در این زمینه حتی ماهواره‌ای به نام «امید»را نیز با سروصدا و تبلیغات فراوان به آسمان پرتاب کرد. اما فناوری اطلاعات در این وزارتخانه، همچنان یک خدمات فاقد اولویت تلقی می‌شود. با توسعه کیفی و کمی اینترنت است که تغییر نام این وزارتخانه، رنگ و بوی واقعیت به خود می‌گیرد تا فقط بر روی کاغذ، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نباشد.
انگیزه‌های سیاسی یا اقتصادی
طرفداران محدودیت سرعت اینترنت، بار‌ها پشت پرده دفاع از فیلترینگ مخفی شدند. این کار البته برای آنها این فایده را داشته است که در رسیدن به اهداف مورد نظر فرد، از حمایت جدی مدافعان فیلترینگ برخوردار شوند. ولی نگاهی دقیق‌تر به ماجرا، نشان می‌دهد که کم کردن سرعت اینترنت، نمی‌تواند فقط یک تصمیم‌گیری سیاسی باشد. یکی از شب‌های تابستان 1381 چند مدیر ارشد وزارت ICT در ساختمان مرکز تحقیقات مخابرات دور هم جمع شدند و شام مفصلی هم به حساب این وزارتخانه خوردند. اما منافع این مهمانی شبانه برای آنها بسیار بیشتر از این بود. در این مهمانی، پیش‌نویس اساسنامه دو شرکت اینترنتی و مخابرات نوشته شد که گرچه هیأت مدیره آن را مدیران موسوم به اصلاح‌طلب تشکیل می‌دادند، اما این شرکت‌ها در هر دو دوره اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران از رانت ویژه‌ای برخوردار شدند تا جایی که برخی تصمیم‌های مهم ملی، براساس منافع مالی آنها اتخاذ می‌شد. کارشناسان مخابراتی به خوبی می‌دانند که اینترنت کم‌سرعت، مانع خوبی برای آنتی‌پراکسی‌ها نیست. چون این روز‌ها اکثر کاربران اینترنت به راحتی از دروازه‌های رسمی عبور می‌کنند و آنچه را که می‌خواهند به دست می‌آورند.
نگاهی به اقتصاد جهانی صنعت مخابرات نشان می‌دهد که این روز‌ها اینترنت پرسرعت و شبکه‌های بی‌سیم، بیشترین گردش مالی این صنعت را به خود اختصاص داده‌اند. شرکت‌های بین‌المللی مخابراتی که در این دو عرصه فعال نبوده‌‌اند، عمدتا به ورشکستگی کشیده شده‌اند. پنج سال گذشته را می‌توان سخت‌ترین دوران اقتصاد تله‌کام به شمار آورد؛ چراکه نرم‌افزار‌های تلفنی، اینترنتی، خطوط تلفنی عادی را به حاشیه راندند. شرکت مخابرات ایران از همان نخستین سال‌های بروز این تحول جهانی، به مقابله با تلفن اینترنتی و اینترنت پرسرعت پرداخت و در این کار حتی از حمله نظامی به شرکت‌های خصوصی نیز اجتناب نکرد. در گام‌های بعدی این شرکت کوشید تا بخش‌های پرسود این صنعت را در انحصار خود و چند شرکت دیگر قرار دهد که با اعتراض شدید سازمان‌های نظارتی، مجبور به اعلام عقب‌نشینی شد هرچند ممکن است این عقب‌نشینی، ظاهری باشد.
البته باید توجه داشت که انحصار شدید می‌تواند موجب رواج ارتباطات کنترل نشده گردد. یک نمونه آن تجهیزات دریافت اینترنت ماهواره‌ای است که با هزینه‌ای کمتر از 100 هزار تومان قابل دسترسی است. بسیاری از کاربران ویژه اینترنت که به سرعت‌های بالا نیاز دارند، این روز‌ها از چنین وسیله‌ای به عنوان یک روش مکمل برای چند ده برابر کردن سرعت اینترنت استفاده می‌کنند. آنها راه خودشان را طی می‌کنند و وقت چندانی را برای مطالعه و شنیدن سخنرانی‌های سلیمانی و دیگر مسئولان دولتی مخابرات اختصاص نمی‌دهند.
نظر شما