انتخاباتی که قرار است در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳ برگزار شود. ترکیه در دوره مدیریت حزب عدالت و توسعه بیشترین تحولات را شاهد بوده است که بیشترین آن مربوط به سیاست خارجی این کشور است. البته آنکارا در دوره اقتدار حزب عدالت و توسعه چرخش‌های مهمی را در سیاست خارجی داشته است. تغییر در وضعیت اقتصادی، قانون اساسی و سیاست نامتعادل داخلی و خارجی حزب عدالت و توسعه، موجب شده بسیاری به این باور برسند که تاریخ سیاسی ترکیه به دو بخش قبل از روی کار آمدن اردوغان و دوره بعد از اردوغان تقسیم می‌شود.
در این مدت و در عرصه سیاست خارجی ترکیه، مناقشه با دولت بشار اسد و همراهی با گروه‌های مخالف دولت سوریه، تنش با عربستان بر سر قتل جمال خاشقچی در سرکنسولگری عربستان در استانبول، تنش بی‌سابقه با یونان به‌عنوان همسایه پرحاشیه و عدم توافق با آمریکا برای خریدهای تسلیحاتی به‌دلیل خرید سامانه‌های دفاع موشکی اس-۴۰۰ از روسیه همه جزء تحولات مهم و تاثیرگذار در دیپلماسی ترکیه بوده‌اند.
سیاست ترکیه در منطقه با فرار و نشیب‌های بسیاری همراه بوده است. بهار عربی هم نقطه عطف این سیاست بود. بعد از بهار عربی به‌دلیل موضع حزب عدالت و توسعه در حمایت از اخوان‌المسلمین و شخص محمد مرسی (تنها رئیس‌جمهوری مصر که با شیوه دموکراتیک انتخاب شد)، مشکلاتی در سیاست خارجی ترکیه پدیدار شد. روابط ترکیه با امارات، عربستان و مصر نیز به خاطر این سیاست متضرر شد. مخالفین اردوغان معتقدند سیاست خارجی شخص اردوغان در حال شکست است و ترکیه به نظر کشوری است که در دیپلماسی خارجی دست و پا می‌زند. کسی که امروز برعکس چیزی که دیروز گفته بود را انجام می‌دهد، قابل اعتمال نیست.
دولت حزب عدالت و توسعه اخیراً با انجام مذاکرات عادی سازی با مصر، میزبانی از رهبران عربستان و امارات در کاخ ریاست جمهوری ترکیه و با تعیین متقابل سفیر در اسرائیل، انصراف خود از سیاست «تنهایی پرهزینه» که تقریباً باعث تنش با کلیه کشورهای خاورمیانه شده بود را به نمایش گذاشت. رئیس جمهور ترکیه در سایه چرخش‌های شدیدی که در گفتمان‌های سیاست خارجی خود ایجاد کرد، توانست با ولیعهد عربستان که پیش از این او را به‌عنوان عامل قتل خاشقجی اعلام کرده بود و رهبر امارات که متهم به تأمین مالی کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ بود، آشتی کند. اردوغان تاکید می‌کند فضای عادی سازی روابط دیپلماتیک ترکیه در خاورمیانه آغاز شده است. روابط با امارات، عربستان و اسرائیل بر اساس منافع متقابل در حال توسعه است و روند مشابهی با مصر نیز در جریان است.
دولت کنونی آنکارا برای بهبود روابط با دمشق و تلاش برای ترمیم و عادی‌سازی توسعه روابط خود با ریاض و حتی ابوظبی و قاهره علائم مثبتی نشان می‌دهد. در مورد ریاض و ابوظبی گام‌های ترکیه نتیجه بخش بوده است، اما در مورد مصر با تعلل بسیاری دنبال می‌شود.
اردوغان عادی سازی روابط با دمشق را به‌وعده انتخاباتی خود تبدیل کرده است. با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری، دولت ترکیه که متوجه شده است مسئله سوریه معیار مهمی در پای صندوق‌های رأی خواهد بود، شروع به حذف محدودیت‌های خود در روابط با دمشق کرده است. از سوی دمشق نیز گام‌های مشابه، اما آرامی برداشته می‌شود. موفق بودن دولت در حوزه سیاست خارجی را می‌توان به عنوان مولفه‌ای در نظر گرفت که مقامات دولت در راستای تبلیغ خود به‌عنوان برگ برنده برای انتخابات پیش رو از آن بهره برداری می‌کنند.
از مهم‌ترین اقدامات حزب عدالت و توسعه، ورود آنکارا به مذاکره با اتحادیه اروپا برای عضویتش در این اتحادیه بود. اما ترکیه هنوز دستاوردی در این خصوص به‌دست نیاورده است. گزارش‌های اتحادیه اروپا در خصوص مذاکرات با ترکیه نشان می‌دهد روند عضویت آنکارا در اتحادیه اروپا به بن‌بست خورده است.
تفاوت‌های مهمی بین دیدگاه‌های احزاب سیاسی کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مورد عضویت ترکیه در این اتحادیه وجود دارد. ترکیه باید به تمامی تعهدات خود در رابطه با الحاق به اتحادیه اروپا عمل کند، اما بعضا بهانه‌هایی به طرف اتحادیه اروپا برای تاخیر در روند عضویت می‌دهد. در راستای روند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا هر دو طرف اشتباهاتی داشته‌اند. اردوغان می‌دانست که اتحادیه اروپا بهانه‌هایی برای عدم عضویت ترکیه می‌آورد. با این وجود اردوغان تصمیم خود را در مورد قبرس گرفته بود. در آن زمان اتحادیه اروپا به شدت از طرح قبرس که توسط «کوفی عنان»، دبیر کل وقت سازمان ملل متحد تهیه شده بود، حمایت می‌کرد و اردوغان را تشویق می‌کرد تا حمایت ترک‌های قبرس را در مورد این برنامه به دست آورد.
اردوغان از طرح عنان حمایت کرد و ترک‌های قبرس را تشویق می‌کرد که به طرح عنان رأی مثبت دهند. این طرح به همه‌پرسی گذاشته شد. ترک‌های قبرس به این طرح رای مثبت دادند. اما قبرسی‌های یونانی‌نشین رای منفی دادند. با وجود این، اتحادیه اروپا یونانی‌های قبرس را برای عضویت در این اتحادیه پذیرفت، اما ترک‌های قبرسی را نپذیرفت. همین موضوع اعتماد اردوغان به اتحادیه اروپا را متزلزل کرد. موضوع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا موقتا در اولویت اصلی ترکیه نیست. اما آنکارا از روند الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا برای سر و سامان دادن به اقتصاد کشور استفاده می‌کند و تلاش دارد حقوق و آزادی‌های اساسی را توسعه دهد و شروط قضایی اروپا را بهبود بخشد.
تنش‌هایی که ترکیه با یونان و کشورهای غربی دارد نشان می‌دهد مناقشه بر سر مدیترانه شرقی ادامه خواهد داشت. به نظر می‌رسد افزایش تنش با آتن در روزهایی که به انتخابات ترکیه نزدیک می‌شود می‌تواند احساسات ناسیونالیستی در میان مردم ایجاد کند و به این شکل در آرای صندوق‌ها تاثیرگذار باشد.
از دیگر رویکردهای ترکیه در سیاست خارجی تداوم روابط خود با آمریکا و در عین حال همکاری با روسیه است. حامیان اردوغان اعتقاد دارند ترکیه توانسته است تعادل بسیار ظریفی را نه تنها بین آمریکا و روسیه، بلکه بین روسیه و اوکراین برقرار کند. ترکیه از روابط خود با روسیه و آمریکا به عنوان برگ برنده مقابل هم استفاده می‌کند. موقعیت ژئواستراتژیک ترکیه، عضویت در ناتو و همکاری قوی این کشور با روسیه، برای آنکارا این شرایط را ایجاد کرده تا با هر دو طرف رابطه داشته باشد.
۶۵۶۵
نظر شما