آخرین گزارش آمانو در خصوص فعالیت های هسته ای ایران باید مطلعی برای اهدافی به حساب آید که به نظر می رسد در قبال ایران برنامه ریزی شده است. این برنامه ریزی ها به احتمالا متمرکز بر افزایش فشارها علیه ایران از طریق تحمیل تحریم های سنگین تر و در بلند مدت، اقدامات استراتژیک خواهد بود.
واکنش نماینده ایران در آژانس مختصر و بر اساس کلیات بود. این نوع برخورد در شرایط فعلی نمی تواند کارساز باشد. روسای کشورها در چنین وضعیتی می توانند در واکنش های سیاسی حتی تا به آنجا پیش روند که در خصوص وابستگی آمانو به غرب یا شرق صحبت کنند اما نماینده دائمی هیچ کشوری در آژانس بین المللی انرژی اتمی نمی تواند وارد چنین بحث هایی شود. کار او باید صرفا جنبه حقوقی داشته باشد و اینگونه بحث های سیاسی تنها به زیان کشور تمام می شود.
ضروری بود که ایران بسیار آرام، علمی و دقیق برخورد می کرد. بخشی از برخورد ایران البته بایستی تند و همراه با درشتی باشد اما این بخش بر عهده سیاستمداران کشور است. به عنوان مثال رئیس جمهور می تواند وارد این بحث ها شود و اعلام کند که جمهوری اسلامی ایران حاضر به عقب گرد نیست و راه خود را با قدرت ادامه می دهد و ...
اما لازم است دولتمردان دیگر اعم از وزیر امور خارجه، نماینده دائم ایران در آژانس و هیات مذاکره کننده باید با آرامش، علمی، عملی و فنی با موضوع برخورد کنند. انتظار این بود که وقتی آقای آمانو گزارش حیرت انگیز خود را در مورد ایران صادر کرد، دست اندرکاران دستگاه دیپلماسی بویژه نمایندگی ایران در آژانس با خونسری مساله را از بعد فنی و حقوقی مورد توجه قرار می دادند، فارغ از آنکه درگیر حتی یک کلمه بحث احساسی شوند. چراکه در این نوع موارد اگر زیباترین و کوبنده ترین دفاع هم صورت گیرد، تنها یک جمله بحث احساسی از سوی طرف مقابل برای زیرسوال بردن حقوق کشور مستمسک قرار می گیرد.
انتظار می رفت که در پاسخ به گزارش آمانو، تهران خواهان شفاف سازی چند نکته توسط دبیرکل آژانس می شد؛ اول، دایره ماموریت دبیرکل بر اساس پادمان شامل مسائل تسلیحاتی ایران می شود یا خیر؟ بر اساس پادمان پاسخ منفی است. دوم، آیا استناد به کلماتی چون " ممکن است" و "شاید" برای طرح این ادعاها که برخی فعالیت های ایران برای ساخت تسلیحات اتمی به کار می رود، کافی و فنی است؟ دبیرکل آژانس به عنوان بازوی اجرایی سازمان ملل متحد نمی تواند در موضوعات هسته ای بر اساس شاید، باید، ممکن است یا احیانا، ملتی را متهم به تولید سلاح اتمی کند. ایران عضو ان پی تی است و بر اساس این عضویت باید کشورهای دارنده فن آوری هسته ای به پیشرفت این فن آوری به ایران کمک کنند. نه تنها از این قاعده در گزارش آمانو عدول شده بلکه علنا و رسما ملت ایران را محکوم به تنبیهات غیر قانونی می کند آنهم بر اساس احتمال.
در واقع باید دایره ای حقوقی برای بررسی بند بند گزارش آمانو با هدف پاسخ گویی فنی و حقوقی به گزارش تشکیل می شد. بعد از آن باید مجموعه ای کاملا کوبنده و قانونی از سوی تهران در اختیار شورای حکام قرار می گرفت البته نه در آخرین لحظه بلکه پیش از برگزاری نشست شورای حکام. همچنین در برخورد با رسانه های بین المللی هم می بایست صرفا دست بروی نکات حقوقی و فنی می گذاشتیم.
اکنون چه باید کرد؟
شاید هنوز هم دیر نشده باشد. ما می توانیم اقدامات حقوقی و فنی خود را به صورت یک لایحه حقوقی تمام عیار تهیه و در اختیار شورای امنیت یا مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار دهیم. همچنین این سند را باید از طریق رسانه های بین المللی در اختیار افکار عمومی جهانی قرار داد.
بر این اساس حقانیت ایران و ناحق و غیر فنی بودن اقدام آمانو مورد تاکید قرار می گیرد. در عین حال ایران برای ممانعت از عواقبی که برای برخورد با ما تدارک دیده شده است، باید قدمی به گذشته برداشته و به مذاکرات مستقیم در ژنو بازگردد. به این ترتیب ابتکار عمل از دست حریف گرفته می شود.
در واقع نباید منتظر تصمیم حریف باشیم تا بر اساس تحریم و فشار ما را وادار به آمدن پای میز مذاکره کند. بهترین حمله، دفاع است اما دفاع قبل از حمله. تردیدی نیست که با آمدن به پای میز مذاکره، جمهوری اسلامی ایران ابتکار عمل را بدست خواهد گرفت و نتیجتا امکان تجدید نظرهای اساسی در وضعیت رخ داده را فراهم می آید. در روند مذاکرات جدید، ایران می تواند میزانی از غنی سازی را مورد تاکید قرار داده و اعلام کند که این میزان از غنی سازی کشور را از ورود کشورهای ثالث به موضوع غنی سازی بی نیاز خواهد کرد. در صورت بی نیازی، خود به خود مسائل مطروحه در مذاکرات وین از میان خواهد رفت. همچنین ایران هم دیگر نیازی ندارد اختیاراتی به ترکیه دهد که اثبات کرده متحدی وفادار در ناتوست و تنها فرامین ایالات متحده امریکا را اجرا می کند.
اکنون حریف با اتهاماتی که مطرح می کند تلاش دارد اینگونه نشان دهد که ایران حاضر به ادامه مذاکرات نیست در حالیکه ما می توانیم این ابتکار عمل را بدست آورده و توپ را به زمین حریف بیندازیم و اعلام کنیم در هر زمان آماده مذاکره هستیم اما مذاکره در فضایی جدید و دستورالعمل های جدید.
*استاد ژئوپلوتیک و جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
29213
نظر شما