محمود عزیزی: تسخیر سفارت انگلیس و تبعات بعدی آن همچون تعطیلی سفارت ایران در لندن و فراخوانده شدن برخی سفرای اروپایی از تهران باردیگر بار دیگر خاطره روابط چند دهه اخیر دو کشور را زنده کرد.ر
روابط دو کشورکه به روایتی سابقهاش به دوران ایلخانیان در ایران میرسد، همواره در طول دهههای مختلف فراز و نشیب داشته است. اما هیچگاه به قطع روابط نرسیده است.
حضور استعمار پیر در تاریخ معاصر ایران، هیچ گاه با خاطرات خوش همراه نبوده است. اگر روزی انگلیس ها با کمک مهد علیا، امیرکبیر را در فین کاشان به خون کشیدند، اگر جنبش عدالت خواهی ایرانیان در مشروطه به دخالت سفارت انگلستان به جنبش دموکراسی خواهی تغییر کرد، اگر در دوران مصدق در سرنگونی او نقش جدی را ایفا کردند، اگر در به قدرت رسیدن محمد رضا شاه از عناصر اصلی بودند و... اما شاید خودشان هم به ذهنشان نمی رسید کمتر از چند دهه به منفورترین کشور ها در میان ایرانیان بدل شوند.
«کار کار انگلیسی ها است» مشهورترین تلقی در میان ایرانیان در خصوص رفتارهای سیاسی انگلیس است.انگلستان که در قرن 20 به قدرت درجه دو تبدیل شد ازهمان سالهای کودتای 28 مرداد 32 جای خود در ایران را به آمریکا داد.
اما موقعیت سوق الجیشی ایران نمی توانست بریتانیا را از فکر حضور در ایران منصرف کند. از همین رو بود که دولت بریتانیا پس از 8سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران گروهک منافقین را به عنوان گروهی رسمی پذیرفت و به سلمان رشدی پناه داد.
آن سابقه تاریخی و این سیاست ها اما دولتمردان ایرانی را به تکاپوی «کاهش» یا «قطع» روابط با انگلستان نکشاند. «به صلاح کشور نیست» نکته مشترک کلام سیاست مداران درباره مخالفت با این درخواست بود.در مقابل، گروه های مردمی و در راس آنها دانشجویان خواستار«قطع رابطه» با انگلیسی ها بودند.
بعد از انقلاب اسلامی در کشورمان تقریبا در حدود 8 سال بریتانیا سفارت خود در ایران را بسته نگه داشت، اما پس از آن روابط به سمت بهبودی گذاشت تا جایی که در سال 78 برای نخستین بار انگلستان برای ایران سفیر تعیین کرد و در سال 80 نیز جک استراو به ایران سفر کرد تا نخستین وزیر خارجه انگلیسی باشد که به ایران پس از انقلاب سفر کرده است.
اما روابط دو کشورهنوز گرم نشده، سرد شد. مواضع دولت انگلستان در قبال فعالیت هسته ای ایران، سبب شد که در سال 83 عده ای از دانشجویان در مقابل سفارت این کشور تجمع کنند. در همان سال، 8 سرباز انگلیسی به جرم ورود غیرقانونی به آب های ایران دستگیر شدند. اقدامی که چند سال پس از آن و در دولت نهم هم تکرار می شود و اینبار 15 دریانورد انگلیسی به دلیل ورود غیر قانونی به آبهای ایران دستگیر شدند.5 در سه دهه گذشته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اواخر دهه 80 و اوئل دهه 90 را می توان« بدترین دوران» تاریخ روابط دو کشور دانست. تقاضا برای تصرف باغ قلهک و در نهایت طرح قطع رابطه با انگلیس در مجلس بدترین روزها در روابط دو کشور است. به این همه اضافه کنید که در حال حاضر ایران هیچ سفیری در انگلیس ندارد و متقابلا انگلیس نیز در ایران سفیری ندارد و روابط دیپلماتیک از سوی کاردارها انجام میشود.
ماجرای قطع رابطه با انگلیس یکبار در مجلس هفتم بر سر باغ قلهک که یکی از املاک در اختیار سفارتخانه این کشور در ایران است مطرح شد، اما به جایی نرسید. ایام بعد از انتخابات ریاست جمهوری 88 یکبار دیگر محمود احمدیبیغش یکی از نمایندگان کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران پیشنهاد قطع رابطه با انگلیس را مطرح کرد. طرحی که از سوی برخی از دیگر نمایندگان از جمله سخنگوی این کمیسیون به نظر شخصی این نماینده تعبیر شد نه موضع مجلس.
اما حوادث بعد از انتخابات سال 88 و دستگیری برخی اعضای سفارت این کشور در جریان تظاهرات و اغتشاشات بعد از انتخابات، موجب شد بعد از چند ماه گفت وگو، در نهایت در دی ماه سال ۸۸ این طرح با امضای ۳۵ نماینده به هیات رئیسه مجلس تقدیم شد.
قطع روابط با انگلیس
براساس ماده واحده این طرح، دولت موظف بود از تاریخ تصویب این قانون کلیه روابط سیاسی خود با دولت انگلستان را متوقف و به حالت تعلیق در آورد.
در تبصره یک ماده واحده این طرح نیز قید شده بود که دولت موظف است همزمان با توقف ارتباطات سیاسی، دعاوی خود مبنی بر ضرر و زیانهای مادی و معنوی به ملت ایران در طول سالیان گذشته را در مجامع داخلی و بین المللی دنبال نموده و هر 6 ماه از نتیجه اقدامات خود مجلس شورای اسلامی را مطلع کند. در تبصره 2 این طرح هم برقراری ارتباط مجدد موکول با نظر مجلس شد.
اما نظر برخی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و «برخی ملاحظات وزارت خارجه» موجب شد در نهایت این طرح فوریتی با نظر رئیس مجلس بار دیگر به کمیسیون امنیت ملی سپرده شود تا از آن پس، مشورت با مسئولان وزارت خارجه و اطلاعات به بهارستان، سرنوشت ان را رقم بزند. طرحی که به گفته رئیس گروه دوستی ایران و انگلیس، وزارت اطلاعات «موافق» و وزارت امور خارجه «مخالف» آن بود.
نگاهی به اظهار نظر های سخنگوی وزارت خارجه هم نشان میدهد آنها بیش از «قطع» رابطه به «کاهش» روابط میاندیشیدند. کما اینکه آهنی معاون وقت وزارت امور خارجه در زمان طرح این موضوع در کمیسیون امنیت ملی به صراحت از اقدام نمایندگان انتقاد می کند.
به فاصله تقریبا یک ساله، اما اقدام انگلیس در قطع روابط با بانک مرکزی به یک باره همه معادلات را تغییر داد و طرح کاهش رابطه با انگلیس به سرعت در دستور کار مجلس قرار گرفت و 5 روز بعد از تصویب فوریت آن در مجلس به تصویب رسید.
البته پیش از آن، برخی اظهارات سایمون گس سفیر جنجالی انگلیسی ها در تهران درزمینه سازی برای این اقدام موثر بود.
انگلیس که در میانه تصمیم مجلس به روایت رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس برای ایران پیغام فرستاده بود که از این اقدام صرفنظر کند در نهایت چند روز بعد از تصویب کاهش رابطه با انگلیس از سوی مجلس با یک اتفاق بدتر مواجه شد؛ تسخیر سفارت انگلیس توسط دانشجویان ایرانی در 8 آذر
اگر ایرانی ها در میانه دهه 70 در 8 آذر استرالیا به عنوان یکی از اقمار انگلیس را شکست دادند و به جام جهانی 98 فرانسه رفتند، دو دهه بعد دانشجویان ایرانی در یک بعد اظهر پائیزی سفارت انگلیس را تسخیر کردند تا خشم خود را از رفتارهای دولت بریتانیا نشان دهند.
این اقدام البته بدون پاسخ نماند و به فاصله یک روز ویلیام هیگ وزیر امور خارجه انگلیسی ها در پارلمان این کشور بااشاره به تعطیلی سفارت ایران از فرصت 48 ساعته برای ترک خاک این کشور توسط دیپلماتهای ایرانی خبر داد،تا از این طریق مرهمی بر تحقیر دانشجویان ایرانی بر کشورش گذاشته باشد.با این شرایط بعید است روابط دو کشور به این زودی دوباره به سطح سفیر باز گردد.
/212 212
نظر شما