پویا دبیری مهر: معدن انگوران هم در راستای خصوصی به بلایی دچار شده است که برخی دیگر از صنایع کشور آن را تجربه کرده‌اند. در حالی که حدود 2 ماه از برگزاری مزایده معدن انگوران می‌گذرد، بحث واگذاری معدن انگوران از طریق مزایده، وارد فاز جدیدی شده است. از وزارت صنایع و معادن خبر می‌رسد که بحث معدن انگوران به‌طور مستقیم و زیر نظر وزیر صنایع در حال بررسی است و محرابیان فشارهای زیادی را برای عدم واگذاری انگوران به بخش خصوصی وارد کرده است. اما در این میان، موضوع قیمت پیشنهادی برای خرید انگوران هم با ابهام مواجه شده است. وزارت صنایع و معادن اعلام کرده است تا زمان رفع ابهامات، نام برنده این مزایده را اعلام نخواهد کرد. این در حالی است که پیش از این، بررسی اسناد مزایده نشان داده بود شرکت توسعه معادن روی ایران به عنوان برنده مناقصه اعلام شده است. شائبه ارزان فروشی معدن انگوران هم موضوع دیگری است که حول یکی از بزرگترین معادن کشور می‌گذرد.
ابراهیم جمیلی، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن زنجان و عضو هیأت مدیره شرکت توسعه معادن روی ایران در گفت‌وگوی اختصاصی با روزنامه «خبر» برای نخستین بار از ماجراهای معدن انگوران می‌گوید.
*آقای جمیلی! ماجرای معدن انگوران و استفاده این معدن از رانت‌های کلانی که از سوی برخی مطرح شده است، چیست؟
معدن انگوران یک موهبت خدادادی است که ما قدرش را نمی‌دانیم. انگوران بیش از 50 سال پیش توسط شخصی که اکتشافات جدیدی روی آن انجام می‌دهد کشف می‌شود. سرمایه‌گذاری زیادی هم قبل از انقلاب روی آن انجام می‌گیرد تا اینکه انقلاب اسلامی روی می‌دهد و معدن شامل واگذاری‌ها می‌شود، مدیریت این معدن هم به شرکت کالسیمین می‌رسد.
بعد از آن هم جزو معادن بزرگ شناخته می‌شود و معدن را به معادن کل ایران می‌دهند، بعد این معادن کل تغییر ماهیت پیدا می‌کند و می‌شود شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران. سال 76 بر مبنای برنامه سوم توسعه و قانون بودجه سال 76 دولت موظف می‌شود که شرکتی را برای تولید 100 هزار تن روی شکل دهد.
کشور تا آن زمان تقریباً وارد‌کننده روی بود، از سوی شرکت ملی سرب و روی و شرکت فرآوری مواد معدنی تکنولوژی چینی و ترکیه‌ای و میزان زیادی از تلاش‌های مهندسان ایرانی باعث شد ما در تولید سرب و روی خود کفا شویم.
متأسفانه برخلاف قول سال 86 دولت وقتی که این شرکت تأسیس می‌شد، با عنوان گنجی در دل خاک پذیره‌نویسی شد، هیچ‌گاه دولت حاضر به واگذاری معدن نشد. یک دوره کوتاهی پیمانکاری استخراج آن را واگذار کردند، قیمت آن را هم خود دولت تعیین کرد. در اوایل دولت آقای احمدی‌نژاد جوی ایجاد شد که این معدن دارای رانت است و شرکتی که در حال بهره‌برداری از معدن انگوران است دارد چیزی حدود 200 میلیارد تومان رانت می‌برد.
*این آدم‌ها چه کسانی بودند که جو ایجاد کردند مبنی بر رانت‌خواری شرکت بهره‌بردار از معدن انگوران؟
از دولت نبودند، اما این جو ایجاد شد، در نهایت معدن افتاد دست دولت. در اوج افزایش قیمت روی که به 4500 دلار هم رسیده بود، فروش شرکت کالسیمین 170 میلیارد تومان بود و از رانت‌هایی که شایعه شده بود خبری نبود. بعد هم معدن ریزش کرد که می‌شد کاری کرد که معدن ریزش نکند.
*چرا معدن ریزش کرد؟
خوب معدن است دیگر. ریزش می‌کند.
*منظورم این است که آیا به دلیل ضعف نگهداری از معدن از سوی دولت این اتفاق افتاد؟
می‌شد نحوه بهره‌برداری و استخراج را به گونه‌ای انجام داد که این معدن ریزش نکند، ولی در نهایت ریزش کرد. آن چیزی که الان مهم است این است که حدود 70 کارخانه بر مبنای ماده معدنی این معدن تأسیس شده‌اند. کوچک، بزرگ و متوسط و اینها نزدیک به 40 هزار نفر شغل مستقیم ایجاد کرده‌اند و می‌توانند الان بالای 300 تا 400 میلیون دلار صادرات سرب و روی داشته باشند، اما اینها الان با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند. چیزی که باید اتفاق بیفتد این است که صنایع معدنی بر مبنای ماده معدنی طراحی می‌شود. این صنعت ایجاد شده و کلی در آن سرمایه‌گذاری شده است. بخش دولتی هم سرمایه‌گذاری نکرده است. بخش خصوصی سرمایه‌گذاری کرده است و جرم این صنعت این است که دولت در آن سهم ندارد. اگر مثل فولاد دولت در آن سهم داشت به قطع به وضع آن رسیدگی می‌کردند.
وقتی بررسی می‌کنیم می‌بینیم چون دولت در آن سهم ندارد، شده فرزند خوانده دولت و کسی به آن توجه نمی‌کند. کسی نمی‌گوید که این معدن باید وضع بهتری پیدا کند.
*الان وضع معدن چگونه است؟
هیچ برنامه‌ای برای این معدن در دستور کار نیست. یک روز می‌گویند معدن باید در قالب کنسرسیوم واگذار شود، یک روز قرار بر این می‌شود که به مزایده گذاشته شود، یک روز قرار بر این می‌شود که دست دولت باشد. یک روز می‌گویند انگوران در بورس به مزایده گذاشته شود. سردرگمی در این خصوص حاکم است. هنوز استراتژی معدن روشن نیست.
*برای واگذاری مزایده برگزار شده بود؟
برای واگذاری مزایده برگزار شده است اما ایرادهای کلی به آن می‌گیرند.
* سر قیمت معدن ایراد وجود دارد؟
بله. می‌گویند قیمت واقعی معدن این نبوده است. در صورتی که هیأت واگذاری برای معدن قیمت‌گذاری کرده است. یک بار اعتراض شده، دوباره حدود 20 درصد قیمت افزایش پیدا کرده است. با قیمت جدید به مزایده گذاشته شده است.
* هیأت واگذاری را چه کسانی تشکیل می‌دهند؟
هیأت واگذاری را کارشناسان رسمی این مملکت تشکیل می‌دهند. اگر هیأت کارشناسی درست قیمت‌گذاری نکرده است باید پاسخگو باشد. در حال حاضر مهم این نیست که معدن دست کی باشد، مهم این است که معدن از حالت سکون در بیاید. این صنعت که در دست بخش خصوصی است در حال بد نام شدن است، چرا که دولت می‌گوید این معدن از رانت بهره می‌برد. این درحالی است که نه تنها از رانت استفاده نمی‌کند، بلکه در اثر سیاست‌های غلط زیانده شده است. همین الان کشور ظرفیت تولید 300 هزار تن سرب و روی را دارد.
*یعنی دولت در معدن انگوران سهم می‌خواهد؟
من با سهمی که دولت می‌خواهد کاری ندارم.
*آقای مهندس جمیلی! من حرفم این است که آیا دولت به دلیل سهم‌خواهی گیری در کار معدن بزرگ انگوران انداخته است؟
معدن دست هر کسی که باشد، باید ماده معدنی را به واحد‌های تحت پوشش بدهد و ماده معدنی باید به میزان کافی و به نرخی باشد که صنعت زیان نکند. این در تمام دنیا مرسوم است. در صنایع معدنی سه بخش وجود دارد: یکی معادن، یکی فرآوری معادن و دیگری بحث استحصال شمش. در این سه بخش باید سود باشد. اگر در هر بخشی سود نباشد آن صنعت لطمه می‌بیند. مهم این نیست که مالکیت دست چه کسی است، مهم این است که ماده معدنی طبق یک برنامه و قیمت عادلانه به دست صنایع وابسته برسد.
قطع به یقین این سوددهی را دولت نمی‌تواند تأمین کند. حال سؤال اینجاست که آیا دولت مفهوم سوددهی را درک کرده است؟ ببینید من نمی‌توانم پاسخ به این پرسش دهم. این سؤال را از دولت بپرسید، اما نحوه عملکرد این است که مشخص نیست بالاخره قرار است چه بر سر معدن انگوران بیاید.
*راهکار شما برای حل مشکل معدن چیست؟
دولت باید بفهمد که اگر یک واحد در حال زیان است همه کشور زیان می‌کند نه یک واحد. ما ضربه از عدم برنامه‌ریزی می‌خوریم. اگر می‌خواهیم بخش خصوصی را تقویت کنیم باید معدن را به بخش خصوصی واگذار کنیم. اگر به بخش خصوصی اطمینان نداریم باید دولت همچنان این معدن را تحت سیطره خود نگهدارد. اما برنامه استخراج داشته باشد و تحویل ماده معدنی انجام شود. صنعت سرب و روی در حال رشد بود اما به دلیل بی‌برنامگی جلوی آن گرفته شد. ما نباید اجازه دهیم به بیراهه رویم. در حال حاضر ما را به بیراهه می‌برند.
*مرجع رسمی اعلام قیمت نهایی معدن انگوران هیأت واگذاری است؟
بله. هیأت کارشناسی است که قیمت‌گذاری می‌کند.
*قیمت معدن که به مزایده گذاشته شده است چقدر است؟
قیمت حدود 150 میلیارد تومان است.
*می‌گویند که این معدن نصف قیمت خریداری شده است، صحت دارد.؟
دروغ محض است و من تکذیب می‌کنم.
*پس چرا این صحبت از زبان امام جمعه زنجان اعلام شد و ایشان معترض شدند که در معدن ارزان‌فروشی صورت گرفته است؟
این حرف‌ها را می‌زنند تا معدن به فروش نرود و دست بخش خصوصی نیفتد. ما با این کار داریم کمک می‌کنیم به تولیدکنندگان خارجی و به صنعت سرب و روی ضربه می‌زنیم. نباید این کارها را بکنیم. نگاه دولت تقویت بخش خصوصی نیست. باید نگاهش را تغییر دهد. گناه دارد صنعت ضربه بخورد. کارگران بیکار شوند. کسانی که این اظهارات را می‌کنند باید پاسخگو باشند. آیا صنعتی که از سوی بخش خصوصی پا گرفته است و باعث ارزآوری در مملکت شده است الان باید زیان کند؟ قیمت تمام شده ما بالا رفته است و فاصله ما با بازارهای جهانی شکاف زیادی پیدا کرده است.
بخش خصوصی به چه کسی باید بگوید که معدن انگوران در این سه سالی که صنعت ریزش کرده ضررو زیان دیده است. چرا سازمان بازرسی موضوع را بررسی نمی‌کند. چرا باید متهم شویم به رانت‌خواری؟ رانت کجا رفته است؟ اگر صنع سودی کرده است به دلیل افزایش تولید بوده است نه رانت.
*آقای جمیلی! اصولاً بخش خصوصی به فکر سود ریالی خود است نه رانت‌خواری و رانت‌بازی. آن کسانی که از رانت استفاده می‌کنند یقه سفید‌ها و دولتی‌ها هستند.
سؤال ما هم همین است. الان چه کسی باید کمک کند که ما پا بگیریم؟ آیا به وضع کارگران بیکار انگوران رسیدگی شده است؟ این منطقه‌ای که معدن انگوران در آن قرار دارد، یعنی جنوب شرقی زنجان، منطقه «دندی انگوران» از مناطق محروم بود. کارکرد معدن انگوران باعث شد در طول نزدیک به یک دهه گذشته آن منطقه رشد اقتصادی داشته باشد. باید کمک کرد که معدن از این مشکل برون رفت داشته باشد. اینکه تهمت زده شود کاری را انجام نمی‌دهد. دولت واگذاری معدن را تصویب کرده است بعد جو ایجاد شده است و مصوبه دولت عملی نشده است.
نظر شما