مهدی خاکی‌فیروز: امسال سومین دوره برگزاری نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال است. نمایشگاه‌های مشابه در کشورهای دیگر به‌ویژه آلمان، هر سال متناسب با پیشرفت سریع صنعت IT، محصولات متنوع‌تری را پیش روی بازدیدکنندگان می‌گذارند اما این روند در مورد نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال چندان صادق نیست. دست‌کم حذف «وب 0/2» از نمایشگاه امسال، آن را در سطحی پایین‌تر از نمایشگاه سال قبل قرار می‌دهد. هرچند بسیاری از غرفه‌های این نمایشگاه با کابل‌هایی پرپهنا به شبکه جهانی وب متصل است ولی رد پایی از محصولات شبکه‌ای در این نمایشگاه به چشم نمی‌خورد مگر آن که بخواهیم ارائه نرم‌افزار با بلوتوث را به عنوان مستند شبکه‌ای بودن این نمایشگاه تلقی کنیم.
هرچند این روزها در مصلای بزرگ تهران، بازار بزرگ سی‌دی‌فروشی با عنوان رسمی نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال فعالیت می‌کند ولی همچنان جای خالی نمایشگاهی که محتوای آن نیز رسانه‌های دیجیتال باشد، خالی به نظر می‌رسد.
اینترنت اکنون فقط وسیله‌ای برای تبادل اطلاعات نیست. شبکه جهانی وب، امکانی مناسب برای مچ‌گیری نیز فراهم می‌کند. در دورانی که وقایع اجتماعی و سیاسی به سرعت از یاد می‌روند، این اینترنت است که علیه فراموشی قیام می‌کند. رجوع و مقایسه، از امکاناتی است که اینترنت در اختیار عقل انتقادی قرار می‌دهد. اما همه این‌ها از قابلیت‌های پدیده‌ای است که با عنوان «وب1» شناخته می‌شود. این عنوان، نخستین بار زمانی به کار گرفته شد که عنوان «وب 0/2» اختراع شد.
وب1 خدمات اولیه اینترنت است شامل شبکه جهانی، وب‌سایت،لینک، دانلود، آپلود، ایمیل و باقی قضایای مشابه. اما وب 0/2 را با درک تازه‌ای از شبکه مشخص می‌کنند. با حسی تازه؛ حس به چیزی که دیگر، فقط ابزاری نیست که در کار ارتباط‌های ازپیش موجود، سهولت ایجاد کند. کسی که وبلاگ می‌نویسد، به آن به چشم خانه خود نگاه می‌کند نه نوعی دفترچه یادداشت الکترونیکی. بلاگر می‌نویسد تا خودش نوشته شود.
همچنین کسی هم که تماشاگر یوتیوب است و ویدئوهای تولیدی‌اش را در آن منتشر می‌کند، یک نسل جلوتر از تماشاگران تلویزیون‌های اینترنتی قرار دارد. وب 0/2 یعنی وب میان کنشی (اینتراکتیو) عمومی و در عین حال خصوصی. وب 0/2 یعنی پدیده‌هایی همچون یوتیوب، فلیکر، ویکی پدیا، فیس بوک و اخیراً هم فرندفید.
معماران شبکه می‌گویند وب 3 نیز در راه است. یعنی وبی به مراتب هوشمندتر که فقط ابرو را نمی‌بیند و از اشارت‌های ابرو نیز سر در می‌آورد.
جداسازی آنچه به درد می‌خورد از آنچه به درد نمی‌خورد، مستلزم درک معناست. وب 3 می‌خواهد معناشناسی را نیز به شبکه بسپارد تا شاید قربانیان وب 0/2 یعنی کاوشگران بی‌خواب و غذا، بار دیگر روی آسایش ببینند.
غارهای عصر جدید
اتحادیه جهانی بیت کام که مدافع افزایش ساعت حضور شهروندان در شبکه است بر این باور است که «وب رابطه‌هایی واقعی ایجاد می‌کند و دیگر به انزوا و زدودن چهره‌های انسانی راه نمی‌برد.» اما با افزایش ساعت حضور در شبکه اینترنت نه فقط یک شبکه که یک دیوار بزرگ هم به شمار می‌آید. خود اینترنت در میان جامعه دیواری بلندتر و قطورتر از دیوار چین و برلین کشیده است. اینترنتی‌ها گویا با هم‌اند و رابطه‌شان با غیراینترنتی‌ها گسسته شده است.
تخصص شبکه‌های اجتماعی اینترنتی، بر قراری رابطه میان این نوع افراد است. اکثر آنها در دنیای واقعی از توانایی ارتباطی کمتری (Limited A.Q) برخوردارند. تکیه بر این وضعیت است که شهروندان جامعه مجازی را به سرعت زیاد می‌کند. وب 2 خانه بی خانمان‌هایی می‌شود که در جامعه واقعی، به دلایل متعدد، حاشیه‌نشین شده‌اند. این گونه است که سایتی همچون فیس بوک می‌تواند سریعاً به کشوری با 200 میلیون نفر جمعیت تبدیل شود و پیش‌بینی می‌شود که تا 2 سال بعد، این جمعیت با سیل مهاجران جدید به یک میلیارد نفر هم برسد. حالا می‌توان به این نتیجه رسید که برای غارنشینی قرن 21 به کامپیوتر و مودم احتیاج است نه کشکول و کوه.
هجوم سیاستمداران به وب 0/2
شبکه‌های اجتماعی در ایران چند سالی است که به یک اپیدمی فراگیر تبدیل شده‌اند. چند سال پیش اورکات و یاهو 360 درجه، عمده مشتریان را به سوی خود جلب می‌کردند. اما اکنون آنها مرده‌اند و جایشان، شبکه‌های متنوع‌تری همچون فرندفید، فیس‌بوک، گودر، فلیکر، کلوب، بالاترین و یوتیوب متولد شده‌اند.
هر یک از این شبکه‌ها تا پیش از مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری دهم، گروه کاربران ویژه خود را داشتند. اما کشمکش سیاستمداران، همه چیز را به هم ریخت. آنها که با هدف یافتن دوستان قدیمی‌شان به فیس بوک پیوسته بودند، ناگهان با یک خبرگزاری سبز رنگ مواجه شدند که در آن، عده‌ای بی‌اجازه روی دیوارهای آنها شعار می‌نوشتند و در خانه‌ها شخصی‌شان اعلامیه انتخاباتی می‌چسباندند. خوراک صفحات گودر و فردفید نیز پر شدند از لینک‌های سیاسی. یوتیوب مانند یک خبرگزاری تصویری با هزاران خبرنگار افتخاری مجهز به موبایل دوبین‌دار، مسئولیت پوشش برخی تصاویر را برعهده گرفت. مجموعه این سیاسی شدن‌ها البته جدا از نارضایتی کاربران سیاست گریز، هزینه‌های فراوانی را نیز برای شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت. نخستین واکنش رسمی به این روند، فیلتر شدن برخی سایت‌ها و هجرت ناگزیر کاربران آن به سایت‌هایی بود که با اتمسفری متفاوت طراحی شده بودند.
به عنوان مثال اغلب کاربران بالاترین پس از فیلترینگ این سایت، با حفظ اخلاق گروه‌گرایی خود به سراغ فرندفید رفتند و پدیده‌ای همچون شخم‌زدن را در این شبکه پایه‌گذاری کردند. نسل جدید فیس بوکی‌ها نیز ادبیات سیاسی نویسی حاد خود را به خانه‌های جدید کشاندند ضمن این که عضویت با هویت پنهان یا نادرست نیز سراسر شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان را فراگرفت اما اکنون نیمی از کاربران ایرانی با نام‌های خانوادگی ایرانی، تهرانی و آزاد به فعالیت در فیس‌بوک می‌پردازند.
محاکمه شبکه‌های اجتماعی
با فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و پایان عصر جنگ سرد، دور جدیدی از جنگ‌ها رونق یافت که ویژگی اصلی آنها، عملیات روانی به جای عملیات نظامی است. در ناآرامی‌های چند ماه پیش نیز گروهی با تکیه بر ظرفیت‌های اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی، این شیوه مبارزه با نظام را در پیش گرفتند. هر چند سیستم قضایی و امنیتی در مواجهه با عملیات روانی این افراد، به عملیات انتظامی و امنیتی روی آورد که نتیجه آن دستگیری و محاکمه ده‌ها وب نگار بود. مطابق گزارش دادستانی تهران علیه متهمان ردیف چهارم ناآرامی‌های اخیر «در اغتشاشات اخیر به وضوح دیده شد که از اینترنت به عنوان ابزاری فراگیر و کارآمد در برگزاری تجمعات غیرقانونی، اطلاع‌رسانی دروغین و فضاسازی اغواگرانه بهره‌برداری شد... گروه‌های اجتماعی و سیاسی در انتخابات از تمامی امکانات خود از فضای اینترنت و سرویس‌های آن استفاده کردند و سایت‌هایی مانند فیس بوک و یوتیوب با حمایت آمریکا برای تأثیرگذاری و بهره‌برداری کاربران ایرانی اقدام کردند.»
عصرنشینی کافه خبر با فرندفیدی‌ها
فرندفید را می‌توان غیرسیاسی‌ترین شبکه اجتماعی فارسی زبان فراگیر به شمار آورد. این شبکه البته از نظر شاخص اعتیاد به آنلاین بودن، در لابلای سرویس‌هایی همچون توتیر، فلیکر، دیگ و فیس بوک در وضعیت پرخطری قرار دارد که ممکن است شب و روز در آن مشغول فعالیت شوید. فرندفید یک شبکه اجتماعی دو لایه است. در لایه نخست، مانند یک منشی آنلاین عمل می‌کند و می‌تواند تمامی فعالیت‌های اجتماعی آنلاین شما را در یک مکان گردآوری کند. در لایه دوم شما می‌توانید یک دوست شبکه‌ای را SubsCribe کرده و مجموعه فعالیت‌های وی را در شبکه تعقیب کنید.
گروهی از کاربران فرندفید مهمان کافه خبر بودند. آنها در این عصرنشینی دوستانه، از تجربه‌های حضور خود در این شبکه اجتماعی سخن گفتند و ضمن تبادل نظر در مورد برخی مسائل فنی IT، به تحلیل دوره‌های زمانی این شبکه پرداختند. این که چگونه می‌توانیم فهرستی از دوستان مفید داشته باشیم و چگونه از شرارت کاربران مزاحم در امان بمانیم، از جمله مهم‌ترین نکاتی بود که در این عصرنشینی مورد بررسی قرار گرفت.
نظر شما