نکاتی درباره غذا خوردن/ از خوردن سبزی تا خشک نکردن دست با حوله

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، برخی آداب درباره غذا خوردن را در ادامه می‌خوانید.

حلال بودن غذا

نخستین و مهم ترین رهنمود اسلام در باره مواد غذایی مورد مصرف، این است که باید «حلال» باشد. بدین معنا که :

اوّلاً : آنچه انسان مصرف می کند، باید از راه مشروع تهیّه شده باشد. غذایی که از راه نامشروع و تجاوز به حقوق دیگران تهیّه گردد، اگرچه ممکن است برای سلامت جسم ضرر نداشته باشد، امّا بی تردید برای سلامت روان ، زیانبار است .

ثانیاً : غذای انسان باید از «طیّبات» تهیّه شده باشد . بر این اساس، انسان نباید غذاهایی را که طبع توده مردم از آنها نفرت دارد یا اسلام ، خوردنِ آنها را ممنوع می داند (مانند : گوشت مردار یا حیوانات حرام گوشت) مصرف کند. هر چند تجاوز به حقوق دیگران نباشد.

ثالثاً : غذا برای شخص مصرف کننده زیانبار نباشد. بدین معنا که ممکن است غذای خاصّی برای یک نفر حلال باشد. امّا برای دیگری به دلیل آن که بیمار است، زیانبار و حرام باشد .

رابعاً : چگونگی مصرف آن برای جان یا جامعه مفسده نداشته باشد. هرچند که غذایی حلال باشد و برای جسم هم زیانبار نباشد. برای نمونه غذا خوردن در ظروف طلا و نقره یا غذا خوردن بر سر سفره ای که مشروبات الکلی در آن قرار دارد، در اسلام ممنوع شده است .

دو وعده غذا در شبانه روز

در احادیث اسلامی برای تداوم سلامت و شادابی، خوردن دو وعده غذا در صبح و شام توصیه شده است. اهل بهشت نیز که در «دار السلام» جاوید هستند، در همین دو وعده، غذا میل می کنند : «وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیهَا بُکْرَةً وَ عَشِیًّا ؛ [۱] و روزی شان ، صبح و شام ، در آن جا [آماده] است»

توصیه به کم خوردن

پیشوایان دین ، ضمن تأکید بر کم خوری، منافع فراوانی را برای آن ذکر کرده اند. مانند : تداوم سلامت بدن ، صفای اندیشه ، نورانیت دل ، رهایی از دام شیطان، بهره گیری از ملکوت هستی، نزدیکی به خداوند متعال و استفاده بهتر از عبادت او.

خطر پرخوری

پرخوری در احادیث ، به شدّت نکوهیده است. چرا که از سلامت می کاهد و شهوت را می افزاید. بدن را بدبو می کند و زمینه را برای انواع بیماری های جسمی و روحی فراهم می سازد. پرخوری ، جوهر نفس را تباه می کند. به نیروی تقوا و ورع ضربه می زند. بر تیزهوشی ، حجاب می افکند و دل را سخت و تاریک می‌سازد. شخص پرخور، خواب های آشفته می بیند. هنگام عبادت ، احساس کسالت می نماید. از این رو ، عبادتش اندک است و از بساط قرب حضرت حق ، دور. نهایت این که سیری در دنیا، موجب گرسنگی در آخرت خواهد شد.

برترین خوراکی و بهترین سفره

از نظر احادیث اسلامی، برترینِ غذاها، غذایی است که دارای چند ویژگی باشد :

اوّل: از دست رنج کسی که از غذایش میل می کنند ، تهیّه شده باشد. دوم : خانواده او آن را دوست داشته باشند. سوم: تهیّه و خوردن آن ، موجب آزار دیگران نباشد. بهترینِ سفره ها نیز پاکیزه ترین، حلال ترین و ساده ترینِ آنهاست. سفره ای که انواع غذاهای رنگارنگ و گران قیمت ـ که اهل بیت علیهم السلام از مصرف آنها به خدا پناه می بردند ـ بر آن چیده نشده باشد.

 آداب درباره غذا خوردن

آدابی درباره غذا خوردن به چند بخش تقسیم می شود :

بخش یکم . نکاتی که سزاوار است قبل از خوردن غذا رعایت شوند

نکاتی که پیشوایان اسلام برای حضور بر سر سفره غذا توصیه کرده اند، عبارت اند از : گذاشتن سبزیجات در سفره. شستن دست ها و خشک نکردن آنها با حوله. در آوردن کفش ها. نشستن بر سر سفره با فروتنی. سهیم کردنِ بیننده (اعم از انسان یا حیوان). در آخر ، صدقه دادن از آن غذا و یا همانند آن .

بخش دوم . نکاتی که باید هنگام خوردن غذا رعایت شوند

الف ـ تدبّر در این که آنچه از انواع خوراکی ها مورد نیاز بدن انسان است ، چگونه در نظام آفرینش پدید آمده است. چه عواملی دست به دست هم داده اند تا آنچه در سفره نهاده شده، آماده گردیده و اکنون او می تواند با میل و اشتها از آن استفاده کند.

ب ـ آغاز کردن خوردن با نام و یاد آفریدگار مهربانی که انواع غذاهای مفید را برای تأمین نیازهای انسان در نظام آفرینش قرار داده است. نیز تکرار نام خدا به هنگام خوردن هر نوع غذا و تکرار آن هر گاه که در میان غذا خوردن سخن گفته شود و نیز سپاس گفتن فراوان در هنگام خوردن.

ج ـ آغاز کردن غذا با نمک (در صورتی که خوردن نمک برای او ضرر نداشته باشد) ؛ [۲]

د ـ آغاز کردن از سبُک ترین غذاها.

ه ـ نخوردن غذای داغ و خوردن غذای نیم گرم ، پیش از آن که سرد شود.

و ـ استفاده کردن از دست راست.

ز ـ کوچک گرفتن لقمه.

ح ـ خوب جویدن غذا.

ط ـ طولانی کردن نشستن بر سر سفره.

ی ـ گرامی داشتن نان و نگذاشتن آن زیر ظرف غذا.

ک ـ استفاده کردن از آنچه از سفره می ریزد (البتّه در منزل و در صورتی که آلوده نشده باشد. وگر نه کسی که در صحرا غذا میل می کند ، بهتر است آنچه را که از سفره می ریزد ، برای حیوانات بگذارد).

ل . امساک از خوردن غذا پیش از سیر شدن کامل و در حالی که قدری از اشتها باقی است.

بخش سوم . کارهایی که هنگام غذا خوردن ، ترک آنها شایسته است

الف ـ اسراف (زیاده روی) در کیفیت و کمیت خوراک.

ب ـ خوردن غذایی که به آن بی میل است.

ج ـ دمیدن در غذا.

د ـ خوردن با دست چپ.

ه ـ خوردن با یک انگشت و دو انگشت.

و ـ بلند آروغ زدن.

ز ـ پاک کردن زیاد استخوان ها.

ح ـ آب خوردن میان غذا.

ط ـ آب خوردن پس از خوردن گوشت.

ی ـ خوردن در حال سیری.

بخش چهارم . حالاتی که غذا خوردن در آنها نکوهیده است

به طور کلّی میل کردن غذا در حالاتی که از نظر بهداشتی زیانبارند، نیز میل کردن غذا به شیوه ضدّ اخلاقی (مانند غذا خوردن به شیوه متکبّران) یا به گونه ای که عرف جامعه بر نمی تابد، در اسلام نکوهیده شناخته می شود. آنچه در احادیث مربوط به این بخش آمده (مانند نهی از غذا خوردن در حال «اتکاء» یا «انبطاح» یا «استلقاء» یا «قیام» یا «مشی» و یا «غذا خوردن در حال جنابت») در صورتی است که منطبق با یکی از عناوین مذکور گردد.

بخش پنجم . توصیه به هم غذا شدن با دیگران

در احادیث اسلامی غذا خوردن به تنهایی مذموم شناخته می‌شود. و توصیه می‌شود که انسان هر قدر می تواند دیگران را در غذای خود سهیم نماید. نیز غذا خوردن با خانواده، خدمت گزاران و یتیمان، مورد تأکید قرار گرفته است .

بخش ششم . آدابی که رعایت آنها به هنگام غذا خوردن با دیگران ، ضروری است

الف ـ خوردن از قسمت جلوی خود.

ب ـ خوردن از اطراف غذایی که برای همه آماده شده و از وسط آن بر نداشتن.

ج ـ نگاه نکردن به لقمه دیگران.

د ـ رعایت حقوق دیگران در آنچه در سفره است.

ه ـ شروع توسّط صاحب غذا یا بهترین شخص حاضر بر سر سفره.

و ـ ادامه دادن به خوردن ، تا سیر شدن همه کسانی که بر سر سفره نشسته اند.

ز ـ بلند شدن از سر سفره ، قبل از بر چیدن آن .

 هفت . آداب پایان دادن غذا و برچیدن سفره :

پایان غذا خوردن مانند آغاز آن آدابی دارد که رعایت آنها برای سلامت جسم و جان، سودمند است. این آداب را می توان به آدابِ : عرفانی ، اجتماعی و بهداشتی تقسیم کرد :

الف ـ ادب عرفانی که عبارت است از : سپاس گزاری از ولی نعمت حقیقی ـ که خداوند متعال است ـ و دعا برای برکت یافتن روزی.

ب ـ ادب اجتماعی که عبارت است از : یادآوری گرسنگان و مسئولیتی که افراد سیر در برابر آنان دارند. تلاش برای کاستن فقر و گرسنگی از جامعه در حدّ توان.

ج ـ ادب بهداشتی که عبارت است از : شستن دست ها. خلال کردن و مسواک زدن دندان ها. تمیز کردن آنچه زیر سفره ریخته. قدری استراحت بر پشت و نخوابیدن بلافاصله پس از خوردن غذا .

پی نوشت:

[۱]  مریم : آیه ۶۲ .
[۲]  ممکن است توصیه به خوردن نمک در آغاز و پایان غذا در احادیث اسلامی ، برای مناطقی باشد که <-> به دلیل تعریق فراوان ، نمک بدن آنها کاسته می شود ، یا برای ضدّ عفونی کردن دهان باشد . البتّه ظاهر احادیث فراوانی که به این مطلبْ توصیه کرده اند. این است که خوردن اندکی نمک قبل از غذا و بعد از آن ، برای برخی بیماری ها ، مفید است.

منبع: حدیث نت