غزال زیاری: طبق شواهد به دست آمده، غار قلعه کرد در استان قزوین و در نزدیکی آوج، قدیمی‌ترین سکونتگاه بشر در ایران بوده است.
موقعیت جغرافیایی غار
غار قلعه کرد در غرب استان قزوین و ۲۰ کیلومتری برج‌های دو گانه خرقان، در دهستان حصار در توابع بخش مرکزی آوج قرار دارد. این غار در جنوب غربی رشته‌کوه البرز و در حد فاصل بین زاگرس و فلات مرکزی واقع شده است.
ارتفاع این غار از سطح دریا حدود ۲۰۶۴ متر است و دهانه‌ای وسیع دارد که با عبور از آن به تالاری به وسعت هزار متر مربع می‌رسیم. قدمت این غار به دوره الیگومیوس و دوران سوم زمین‌شناسی می‌رسد که تا چهل میلیون سال پیش تخمین زده می‌شود.
با آغاز فصل‌های اول و دوم کاوش در این غار، دست‌افزارهای سنگی متعددی کشف شد و از همین رو کاوش و جستجو در این غار در مراحل بعدی ادامه یافت.
این غار، جزو غارهای خطرناک ایران به شمار می‌رود؛ چرا که بعد از ورود به دهانه این غار، باید یک فرود ۱۲ متری از چاهی داشته باشید تا به تالار بزرگی با طول و عرض حدود ۵۰ در ۲۰ متر برسید. ارتفاع پایین‌ترین قسمت کف تا بالاترین نقطه تالار حدود ۲۰ متر است. لازم به ذکر است که نباید بدون آموزش‌های لازم غارنوردی و تجهیزات ضروری داخل آن رفت. هرچند که وجود همین چاه باعث شده تا این غار از تخریب قاچاقچیان اشیای تاریخی و مخربان طبیعت در امان بماند.
عمر این غار حدود ۴ میلیون سال است و طبق برآوردهای زمین‌شناسان، قدمت آن به دوران‌های سوم زمین شناسی باز می‌گردد. در این غار خفاش‌های زیادی هم زندگی می‌کنند. دمای داخل غار قلعه کرد بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است و مرطوب است.
غار قلعه کرد و نئاندرتال‌ها
نام این غار مدت‌هاست با نئاندرتال‌ها گره خورده است. نشریهٔ باستان‌شناسی پارینه‌سنگی فرانسوی، مقاله‌ای را تحت عنوان قدیمی‌ترین شواهد از مشاغل هومینین پلیستوسن میانی و یک دندان شیری انسان در تحقیقات فلات مرکزی ایران منتشر کرد که با همکاری حامد وحدتی‌نسب، استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس و سرپرست تیم باستان‌شناسی و کاوش و ژیل بوریون، محقق مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه که در موزهٔ انسان‌شناسی پاریس فعالیت می‌کند منتشر کرد و در آن به این نکته اشاره شده که قدمت سکونت انسان در فلات ایران تا ۴۵۰ هزار سال پیش ارزیابی شده است.
در این مقاله ذکر شده که این غار قدیمی‌ترین غاری است که تاکنون در قلمرو وسیع منطقهٔ خاورمیانه کشف شده. این شواهد تاریخی، قدمت شواهد مشابهی را که پیشتر در این منطقه کشف شده بود، تقریباً ۳۰۰ هزار سال به عقب می‌راند.
کاوش‌های متعدد در غار
حدود دو سال پیش بود که سومین فصل از کاوش مشترک تیم ایران و فرانسه در غار قلعه کرد آوج به سرپرستی مشترک حامد وحدتی‌نسب از دانشگاه تربیت مدرس و ژیل بریون از موزهٔ انسان‌شناسی پاریس با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری آغاز شد. آقای وحدتی‌نسب در این باره گفت: «نخستین و دومین فصول کاوش در این محوطه در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ توسط هیئت مشترک ایران و فرانسه انجام شد و در فصل دوم، دندان کودک انسان نئاندرتال با قدمت ۱۵۵ هزار سال یافت شد که در موزهٔ قزوین برای بازدید عموم قرار دارد. وقفه‌ای ۳ ساله در کاوش به خاطر وقوع کرونا، این فرصت را به پژوهشگران داد تا مطالعات سن‌سنجی مطلق را با روش‌های متنوعی انجام دهند.»
او ادامه داد: «به دلیل قدمت بالای مواد فرهنگی غار قلعه کرد، انجام سن‌سنجی، از دو روش تشدید چرخش الکترون (ESR) و اورانیوم/توریم استفاده شد. نتایج مقدماتی حاکی از سنی فراتر از ۴۰۰ هزار سال برای نهشته‌های فرهنگی این محوطه است که این سن، غار قلعه کرد را مبدل به قدیمی‌ترین سکونتگاه بشر در ایران کرده است.»
طبق گفته او، این سن در کنار دست‌افزارهای سنگی به دست آمده از این غار، حاکی از این است که غار قلعه کرد، پیش از انسان نئاندرتال نیز محل سکونت گونه‌های دیگر انسانی همچون انسان هایدلبرگ و یا احتمالاً نوعی از انسان راست قامت بوده است. وحدتی نسب گفت: «تاکنون دو نوع اسب پیش از تاریخی منقرض شده، گوزن، خرس قهوه‌ای و کرگدن در بقایای جانوری به دست آمده از این محوطه شناسایی شده است.»
او در این رایطه به این نکته اشاره کرد که این محوطه حداقل نیازمند ۱۰ سال کاوش مستمر است. یافته‌های فصول اول و دوم کاوش حکایت از آن دارد که این منطقه قدیمی‌ترین محل استقرار انسان در فلات ایران است.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش یادآوری کرد که انسان نئاندرتال نوعی از انسان است که قبل از ما در این محدوده جغرافیایی زندگی می‌کردند و از حدود ۲۵۰ هزار سال تا ۴۰ هزار سال پیش در این منطقه ساکن بوده و شکارچی بودند و در دسته‌های کوچک زندگی می‌کردند و احتمالاً بعد از ورود انسان هوشمند منقرض شده اند.
طبق بازسازی‌های انجام شده، این گونه از انسان از نظر حجم بدن و رفتارشناختی شبیه ما بودند و بیش از آنچه که تصور می‌شد به ما شبیه هستند، اما از نظر جمجه با ما تفاوت دارند، از نظر قامتی نیز کوتاه‌تر و عضلاتی‌تر بودند.
منابع: chtn و archaeologist
۵۸۳۲۱
نظر شما