مخالفان سوریه به دنبال جابجایی مقر حماس هستند

*سیدمرتضی نعمت زاده
بعد از سفر خالد مشعل به اردن، سفر دوره ای اسماعیل هنیه به کشورهای خاورمیانه آغاز شده و قرار است او در این سفر با حضور در کشورهای کویت، ایران و بحرین با مقامات آنها گفتگو و دیدار کند. با تقویت زمزمه های انتقال دفتر حماس از سوریه، ترافیک رفت و آمدهای مقامات جنبش حماس این روزها در کانون توجهات رسانه های جهان قرار گرفته است.
اما واقعیت آنست که این مسئله از چند زاویه قابل بررسی است: اول اینکه اگر این جابجایی در مقر دفتر حماس اتفاق بیفتد، آیا این مسئله در موضع گیری این جنبش تأثیری خواهد داشت یا نه؟ و یا اصولاً این مسئله تا چه حد امکانپذیر خواهد بود؟ اما مسئلۀ قابل توجه در این بین تلاشی است که محور به اصطلاح اعتدال و وابسته به آمریکا و سازش با اسراییل در حال سازماندهی آنست تا بتواند سوریه را در نزد افکار عمومی در تنگنای بیشتری قرار دهد. سوریه تنها کشوری است که پناهنگاه جنبش مقاومت فلسطین به شمار می رود و گروهای فلسطینی عمدتاً مهمترین پایگاهشان در این کشور واقع شده است. لذا خروج جنبش های مقاومت از کشور سوریه به طور طبیعی تا حدی افکار عمومی جهان عرب را نسبت به این کشور بدبین خواهد کرد.
این عملیات که در حال حاضر رسانه های کشورهای وابسته به آمریکا و مخالف رژیم سوریه به طور فعال در حال اجرایی کردن آن هستند، قطعا در صورت اجرایی شدن، موفقیت بزرگی برای آنها خواهد بود. لذا این تلاش به طور جدی در حال صورت گرفتن است. از این رو شاهد آن بودیم که خالد مشعل و برخی از رهبران حماس به همراه ولیعهد قطر به امان پایتخت اردن سفر کردند و با ملک عبدالله پادشاه اردن دیدار داشتند. این نشان می دهد که تلاش ها برای جابجایی حماس هم از حمایت و پشتیبانی جدی و تدارکاتی کشورهای حوزۀ سازش و وابسته به آمریکا برخوردار و جزیی از سناریو قطر/ عربستان است.
اما در تحلیل این تحولات باید به چند نکته توجه کرد: اول اینکه هیچ کشور عربی تاکنون به رغم تضادهای بسیار گسترده با رژیم سوریه حاضر نشده است که دفتر حماس و یا دیگر جنبش های مقاومت فلسطین را در خود جای دهد و این در حالی است که رژیم سوریه هنوز سقوط نکرده و محور مقاومت همچنان به پایداری خود ادامه می دهد. در چنین حالتی این کشورها حاضر نیستند به حماس پایگاه و یا دفتر بدهند، در این صورت وضعیت آینده چه خواهد شد؟
اگر محور سازش با ساقط کردن و سرنگونی رژیم سوریه و در محاصره قرار دادن فلسطینی ها از یک سو و حزب الله لبنان سوی دیگر و همچنین با افزایش فشار بر ایران در موضع بالاتری قرار گیرد، آیا کدام یک از این کشورها از جنبش های فلسطینی اعم از حماس و جهاد حمایت خواهند کرد؟ در نظام منطقه ای آینده که در آن سوریه- محور اصلی مقاومت- حضورنداشته باشد، و در نتیجه حزب الله و جنبش حماس و جهاد در موضع ضعف قرار گیرند، وضعیت چگونه خواهد بود؟ پاسخ اینست که بالطبع نظام آیندۀ منطقه با این خصوصیات، نظامی است با هویت و ماهیت آمریکایی/ اسراییلی و ضدمقاومت و در آن جایی برای مقاومت فلسطینی و غیر فلسطینی وجود ندارد.
نکته دوم اینکه حماس و جهاد جنبش هایی ایدئولوژیک و مبتنی بر ارزشها و مبانی مشخص اعتقادی هستند. لذا این شائبه که آنها تابع کمک هایی باشند که در صورت قطع و یا تداوم آن از سوی ایران و یا هر کشور دیگری، سیاست خود را تغییر خواهند داد، اصولا اینگونه نیست. جنبش های اسلامی فلسطینی مزدور و یا وابسته به ایران نیستند که در قبال پول، سیاست های اربابان خود را در پیش گیرند. آنها هم پیمانان ایران هستند و دارای اشترکات استراتژیک با ایران و نه مزدوران ایران. حماس هیچگاه از مواضع اصولی خود در صورت تغییر شرایط و اوضاع چشم پوشی نخواهد کرد.
بنابراین تصور می کنم که معادلۀ پول در روابط میان ایران - حزب الله، ایران- جهاد اسلامی و در نهایت ایران- حماس و ... عنصر تعیین کننده ای نیست و از این رو این فرضیه کاملاً اشتباه است و این ها در واقع می خواهند چهارچوب معادلات فیمابین خود را به سمت مقاومت و کشورهای حامی آن سوق و بر آن ها تعمیم دهند.
نکتۀ سوم اینکه سفر ولیعهد قطر به همراه رهبران حماس براساس آنچه که از سوی برخی افراد مطلع گزارش شده، سفر شکست خورده ای است و به همین علت می بینیم که در پایان این دیدار، برغم پایگاه مردمی بسیار قوی حماس در اردن، و برغم بازگشت مشعل به اردن بعد از 12 سال، اما وی و همراهانش بدون دیدار با گروه های مردمی و احزاب اسلامی، بلافاصله اردن را ترک می کنند. این قضیه حکایت از این دارد که این سفر موفقیت آمیز نبوده و به نظر می رسد براساس آنچه که برخی از منابع مطلع نزدیک به حماس و رهبران حماس مطرح کردند، این سفر اتفاقاً تأثیر بسیار خوبی در تحکیم روابط ایران و جنبش حماس خواهد داشت چون حماس در این سفر بیش از پیش متوجه شد که تنها حامیان او در منطقه و جایی که به این جنبش پناه می دهند و حمایت می کنند، ایران، سوریه و حزب الله است.
*رایزن اسبق فرهنگی ایران در سوریه

26349