کتاب «ذخیره خوارزمشاهی» را می‌توان نخستین کتاب فارسی در علم طب دانست. امیر سید امام زین‌الدین اسماعیل بن حسن بن محمد بن محمود بن احمد حسینی جرجانی از نامدارترین پزشکان و دانشمندان ایران و جهان در سده پنجم و ششم هجری است. او در سال 434 ه.ق در گرگان زاده شد و 97 سال عمری پر بار داشت. وی در هوان زادگاه خود علوم مقدماتی را آموخت و سپس به تحصیل طب پرداخت. و در سال 504 نوشتن کتاب عظیم ذخیره به زبان پارسی را به پایان رساند و آ ن را به نام قطب‌الدین خوارزمشاهی، «ذخیره خوارزمشاهی» نام نهاد. این کتاب از جمله نسخ خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شماره 5156 در قطع رحلی بزرگ 31*44 سانتیمتر و کاغذ سمرقندی است که در سال 582 هجری قمری در همدان توسط «عبدالکافی بن ابی البرکات » نوشته شده است. گرچه به علت کهنه بودن این نسخه در برخی اوراق آن مطالب مخدوش شده که از جمله زمان نگارش کتاب است اما به گفته «حسن تاجبخش» دلایلی مبنی بر صحیح بودن تاریخ آن وجود دارد.
جرجانی در دوران حکومت «علاء الدوله آتسز خوارزمشاه» به درخواست او و به وساطت وزیرش «ابو محمد صاحب بن محمد بخاری»، خلاصه‌ای از این کتاب را برای طبیبان نوشت تا بتوانند آن را در موزه «چکمه» پنهان کنند و به خاطر «علاء الدوله» نام آن را «الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه » نام نهاد که در سال‌های 1384 و 1385 در دو جلد به کوشش «حسن تاجبخش» منتشر شده است.
دهخدا درباره ذخیره خوارزمشاهی می‌گوید: بعضی از اهل صناعت، ذخیره را بر حاوی رازی و قانون بوعلی فضیلت نهاده اند و هم از لحاظ ادب شاهکاری بی‌نظیر در نثر فارسی است. 6060
نظر شما