اولین ویژگی لازم برای یک نماینده مجلس آن است که وی باید در یکی از حوزه های مورد نیاز کشور از تخصص کافی برخوردار باشد. متاسفانه در بسیاری از موارد مشاهده می شود که کسانی که نماینده مجلس می شوند تخصص کافی ندارند. در نتیجه مجلس فاقد بسیاری از تخصص های لازم برای اداره امور کشور است. حتی ساده ترین تخصص مورد نیاز در مجلس، یعنی تسلط بر علم حقوق، نیز به ندرت مشاهده می شود و تعداد حقوقدانان در مجلس کم است.
به علاوه، مجلس نیازمند متخصصان شهرسازی، پزشکی، جامعه شناسی، کشاورزی، سیاست خارجی و غیره است که باید از هر یک تعدادی در آن حضور داشته باشند. معضل حضور این متخصصان در مجلس باید رفع شود. حتی یکبار شنیدم برای عضویت در کمیسیون کشاورزی تعداد نمایندگان داوطلب به حد نصاب نرسید و به ناچار تعدادی از روحانیون، که طبعا تخصص لازم را در این زمینه ندارند، در کمیسیون مزبور عضویت یافتند!
فارغ از این مساله نمایندگان باید دید ملی داشته باشند نه این که به دلیل فشار مردم حوزه ی انتخابیه و تلاش برای راهیابی مجدد به مجلس، دید آنها به اقدامات منطقه ای محدود شود و در صدد بر آیند تا اقداماتی را انجام دهند تا چشم پر کن و رأی جذب کن باشد. این اقدامات نباید در وجه ی همّت اصلی نمایندگان قرار بگیرد، زیرا گاه ممکن است با منافع ملی تعارض داشته باشد .
برخورداری از شجاعت هم از مولفه هایی است که هر نماینده باید از آن برخوردار باشد. امام خمینی (ره) هم در توصیف نماینده ی شجاع بارها سید حسن مدرس را مثال می زدند. نمایندگان شجاع افرادی هستند که تامین منافع ملی برای آنها در اولویت قرار می گیرد و به ملاحظات مصلحت اندیشانه دچار نمی شوند. اما با کمال تاسف گاه چنین نمایندگانی مورد اقبال قرار نمی گیرند و حتی جایی در لیست های انتخاباتی آینده پیدا نمی کنند، چرا که روحیه نقد پذیری برخی از مسئولان ما بسیار ضعیف است که اینگونه نمایندگان منتقد را بر نمی تابند و به هر قیمتی بر حذف آنها از مجلس پا می فشارند.
البته یکی از شرایط لازم و برای داشتن شجاعت، برخورداری از سلامت اقتصادی ،اعتقادی و سیاسی است، زیرا فقدان سلامت اقتصادی و سیاسی از عواملی است که موجب می شود نماینده با آگاهی از نقطه ی ضعف خود شجاعت خود از دست دهد و از ترس رسانه ای شدن این مسائل از سوی کسانی که او از آنها انتقاد می کند ناچار به سکوت شود و محافظه کاری پیشه کند در حالیکه اگر نماینده از هر نظر سالم باشد مصداق این سخن که "آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است" می شود و شجاعانه موضع می گیرد و سخن می گوید.
افزون بر این، یک نماینده ی مجلس باید فکر باز و گسترده ای داشته باشد و از نگاه ویژه ای نسبت به سیاست جهانی و ظرافت و پیچیدگی های موجود در آن برخوردار باشد. در غیر اینصورت، حتی به رغم حسن نیت، نمی تواند منافع ملی را تامین کند، در حالیکه حداقل انتظار از یک نماینده ی مجلس در ایران با چنین موقعیت جهانی این است که دید جهانی خود را هر روز گسترده تر کند تا بتواند با آگاهی از اوضاع و احوال جهانی موضع گیری کند .
مساله دیگری که نمایندگان مجلس باید از آن دوری کنند پرهیز از جو زدگی و اسیرشدن در قالب شعارهای بی محتوی است. متاسفانه در بسیاری از موارد نمایندگان آنچنان تحت تاثیر جو شعارزده قرار می گیرند که نمی توانند به مسائل دیگری توجه کنند و حتی اگر بخواهند حرف متفاوتی هم بزنند همواره از شکستن این جو هراس دارند و ترجیح می دهند که سکوت کنند و یا با جو موجود همراهی نمایند و در حالی که شاید واقعا و از ته قلب خود موافق آن نباشند ولی جرات و جسارت مخالفت را ندارند.
در نهایت این که، یک نماینده ی مجلس باید ، ضمن اشراف کافی به قانون اساسی، به مفاد آن پای بند و ملتزم باشد و تلاش کند تا اصول بر جا مانده ی قانون اساسی را، در صورت لزوم با تصویب قانون عادی ، احیا کند .
*دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
نظر شما