از نگاه رفتارشناسی، شخصیت یعنی عنصر ثابت رفتار و آنچه که همواره با انسان است و موجب تمایز او از دیگران می‌شود. این ثبات زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا رفتارهای فرد در موقعیت‌های مختلف تا اندازه‌ای که مورد نیاز است قابل پیش‌بینی شود.
شخصیت الگویی از رفتار اجتماعی و روابط اجتماعی متقابل است؛ بنابراین شخصیت یک فرد راه‌هایی است که وی نسبت به دیگران واکنش نشان داده یا با آنها تعامل می‌کند. لازم به ذکر است که یکی از حوزه‌های تخصصی روانشناسی و علوم رفتاری که همواره در زمینه مشاغل مورد توجه قرار گرفته، روانشناسی شخصیت است چراکه این ویژگی‌های شخصیت همواره در طول زمان ثابت می‌ماند و تغییرات جزئی بر حسب زمان و مکان به خود می‌پذیرد. اگر به شکلی به لایه‌های عمقی شخصیت دست یابیم می‌توانیم از آن برای ارزیابی و پیش‌بینی رفتار و آینده افراد برای گزینش در مشاغل استفاده کنیم.
از آنجا که شایستگی در لغت به معنای داشتن توانایی، مهارت، دانش و صلاحیت است، با توجه به مشاغل و حوزه‌های شغلی هر کاری توانایی، مهارت و لیاقت ویژه‌ای را می‌طلبد و در مجموع صلاحیت و شایستگی فرد را برای امری که به عهده گرفته نشان می‌دهد. بنابراین برای انتخاب شایسته‌ترین افراد در کارها باید در کنار شخصیت به شاخص‌های رفتاری، باورها، بینش‌ها و مهارت‌های تخصصی آنها توجه شود.
امروزه انواع مدیریت‌ها در غرب و کشورهای لیبرال بر اساس تخصص صرف و با ابزارهایی مثل دانش و علم و تجربه ارزیابی می‌شود بنابراین فردی می‌تواند بالاترین مقام را دارا شود که به علوم مختلف آشنایی داشته باشد. در این نگاه پایبندی به ارزش‌ها جایگاهی ندارد. معیارهای پذیرفته شده در غرب بدون ارکان ارزشی تنها ملاک انتخاب است اما در حکومت اسلامی از دیرباز تاکنون همواره این نکته در بین صاحب‌نظران مطرح است که امتیاز و اصالت از آنِ تجربه و تخصص است یا ایمان و تعهد؟
نگاه معمار کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) بر لزوم تعهد و شایستگی اخلاقی و روحی فرد بسیار قابل توجه است. ایشان فرمودند اگر تخصصی پیدا می‌کنید باید بعد تعهد را هم در نظر داشته باشید زیرا متخصص بدون تعهد اگر برای یک نظام ضرر نداشته باشد نفعی هم ندارد. ایشان همواره به مردم توصیه می‌کردند که نمایندگان و اعضای شورایی را برگزینند که مسلمان، متعهد به انقلاب اسلامی و آرمان‌های آن، مخالف با افکار طاغوتی و دلسوز ملت باشند.
بنابراین ممکن است در دهه اول و دوم بعد از پیروزی انقلاب به علت کاستی‌های نیروی انسانی یافتن کارگزاران متخصص و متعهد دشوار به نظر می‌رسید اما بعد از گذشت 32 سال و تربیت نسل سوم و چهارم و پنجم دیگر بهانه‌ای در این زمینه وجود ندارد. برون‌گرایی، قانون‌مندی، عملگرایی، تفکرات منطقی، پایبندی به اصول و ارزش‌های اساسی انقلاب اسلامی از ولایتمداری تا قانون‌محوری، تواضع و مردم‌داری، اخلاص در گفتار و عمل، اعتقاد کاربردی و عملی به ساده‌زیستی نه در شعار و حرف بلکه در عمل و شغل و وظیفه عواملی هستند که از نگاه رفتارشناسی ویژگی‌های لازم برای شخصیت کارآمد هستند چراکه انسان تحت تاثیر سه عامل وراثت، محیط و آموزش و تربیت به شخصیت‌مداری شناخته می‌شود و دولتمردان و مسوولین و کارگزاران در ردیف گروه‌های مرجع رفتاری و الگوهای تربیتی و اجتماعی هستند بنابراین توجه به ویژگی‌های شخصیتی گفته شده در کنار امانت‌داری، رازداری، عشق و ایمان به استقلال فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، خودداری از تملق و اضطراب‌آٰفرینی در کنار احساس مسوولیت و واقع‌بینی از معیارهای اساسی در ارزیابی و انتخاب کارگزاران برای خدمت در نظام جمهوری اسلامی ایران هستند.
علاوه بر تمام ارزش‌ها و معیارهای گفته‌شده، اصلی‌ترین عامل تمایز بین متخصصِ متعهد و شخص فقط متخصص، ولایت‌محوری و اعتقاد به اصول ولایی خواهد بود.
نظر شما