ترکیه و سودای براندازی بشار اسد

*سیدعلی قائم مقامی
ماجرا از مارس 2011 آغاز شد. در حالی که هیچکس تصور نمی کرد سوریه، خط مقدم جبهۀ مقاومت ضد صهیونیستی درگیرانقلابی شود که از ماهها قبل نسیم آن در کشورهای عربی شروع به وزیدن کرده بود، در شهر "درعا" سه کودک دبستانی و دبیرستانی شعاری را روی دیوارعلیه بشار اسد نوشتند و متعاقباً توسط نیروهای امنیتی دستگیر که با اعتراض خانواده های آنان، جرقه ناآرامی های سوریه زده شد. ماه مارس که سالگرد یکساله شدن انقلاب سوریه است، ابعاد خشونت ها به طور روزانه در کانون های مختلف درگیری در حال تشدید است و سفر کوفی عنان، نمایندۀ سازمان ملل به سوریه نیز دستاورد چندانی را به همراه نداشته. تلاشهای جامعۀ جهانی برای توقف خشونت ها و اصلاحات دیرهنگام بشار اسد نیز به نتیجۀ ملموسی دست نیافته است.
اما در این میان سیاست و رویکرد کشورهای همسایه در قبال بحران سوریه در خور تأمل بوده است. ترکیه که از ابتدا در لباس هدایت کنندۀ مسالمت آمیز بحران سوریه ظاهر شده بود، با تشدید بحران داخلی، تغییر موضع داده و با در پیش گرفتن جنگ نرم در ردیف کشورهایی قرار گرفت که خواهان سقوط هرچه سریعتر بشار اسد هستند.
از آنجایی که ترکیه قدرت، توان و مشروعیت کافی برای مقابله با حکومت بشار اسد را نداشت، با در پیش گرفتن سیاست سکانداران "غربی واتحادیه عرب(قطر و عربستان)" در جبهۀ براندازی بشار اسد قرار گرفت. این در حالی است که روابط روابط ترکیه و سوریه حتی به سطوح "همکاری عالیرتبه استراتژیک" نیز رسیده بود و دو کشور را به امضای معاهدات و توافق نامه هایی در راستای همگرایی منطقه ای نیز کشانده بود. اما بحران اخیر سوریه همۀ طرحهای ترکیه را برای از میان برداشتن محدودیت های مرزی و همگرائی منطقه ای با مشارکت "ترکیه، سوریه، اردن ، لبنان و فلسطین" را از میان برداشت و امروز حتی با تشدید دامنۀ بحران سوریه، این نگرانی در میان مقامات ترک وجود دارد که مبادا بحران سوریه به این کشور نیز کشیده شود.
اما سیاست های ترکیه در قبال سوریه امروز از فاز مسالمت آمیز شکل دیگری به خود گرفته است. در حال حاضر چند گروه مخالف سوری فعالیت دارند که مرکزیت همۀ آنها در ترکیه است:
اول؛ شورای ملی سوریه به رهبری دکتر برهان غلیون، جامعه شناس مقیم فرانسه که فرد غربگرایی است. او اعلام کرده است که حاضر است با رژیم صهیونیستی همکاری و روابط سوریه با ایران و حزب الله تعدیل ویا قطع کند. قسمت عمدۀ تشکل شورای ملی سوریه در اختیار اخوان المسلمین سوریه است اما شامل گروههای مختلفی از جمله "جوانان مخالف نظام بعثی سوریه" و گروههای لائیک لیبرال نیز می باشد.
گروه دوم؛ "کمیته هماهنگی ملی سوریه" که اپوزیسیون مخالف رسمی درون سوریه است و با مرکزیت دمشق در حال فعالیت است ومتشکل از 13 حزب چپگرا و سه حزب کردی وجوانان مخالف است.
گروه سوم؛ ارتش آزاد سوریه است که با مرکزیت ترکیه تشکل و سازماندهی شده است. مقر فرماندهی ارتش آزاد، استان حاتای ترکیه و استانبول میباشد و قرار است شورای عالی نظامی را تحت رهبری ژنرال احمد الشیخ تشکیل دهند. این گروه شاخۀ نظامی "شورای ملی سوریه" محسوب می شوند و متشکل از فراریان سنی مذهب ارتش و شبه نظامیان می باشد.
گروه چهارم؛ تشکل "میهن پرستان سوریه" هستند که شامل 20 عضو انشعابی از شورای ملی سوریه بوده و لیبرال لائیک هستند. آنها به این مسئله معترض اند که اخوان المسلمین در حال به دست گرفتن هدایت و کنترل شورای ملی سوریه است.
از این رو برخلاف فرضیه ای که در خصوص تعدیل مواضع ترکیه در قبال بحران سوریه شنیده می شود، واقعیت است که ترکیه عملاً رهبری و هدایت اپوزیسیون را در پیش گرفته و وارد فاز عملی براندازی بشار اسد شده است.
اما فارغ از اشتباه بودن سیاست ترکیه در قبال بحران سوریه نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که همکاریهای منطقه ای و تقلیل سطوح بحران از طریق همسایۀ دیوار به دیوار سوریه همچنان از اهمیت زیادی برخوردار است. بحران سوریه جدای از همۀ هزینه هایی که برای مردم این سرزمین دارد، می تواند آب در آسیاب منافع رژیم صهیونستی باشد، از این رو همگرایی کشورهای منطقه برای ممانعت از این امر باید در اولویت اهداف منطقه ای کشورهای همسایۀ سوریه قرار گیرد. غرب بر آنست که با درهم شکستن جبهۀ مقاومت و تضمین امنیت اسراییل، مقدمات سقوط سایر بازیگران عضو مقاومت را نیز فراهم آورد. غرب معتقد است اگر سوریه در هم شکسته شود در این فرایند رابطۀ ایران و حزب الله نیز تقلیل یافته و متعاقباً حماس نیز رابطۀ خود را با ایران کاهش خواهد داد.
سیاست ترکیه در قبال بحران سوریه، جدای از همه تبعات منطقه ای و بین المللی آن، عملاً منافع این کشور را در همپوشانی با منافع رژیم صهیونیستی قرار داده، در حالی که آنکارا همواره خود را حامی ملت فلسطین خوانده است. ترکیه که بعد از حملۀ اسراییل به کشتی مرمره به نوعی خود را در کنار محور مقاومت قرار داده بود، به نظر می رسد امروز قصد شکستن این محور ضد صهیونیستی و ضد امپریالیستی از طریق سوریه را دارد که این مسئله بدون شک می تواند برای همه کشورهای منطقه هزینه ساز باشد.
با این حال ایران و ترکیه به رغم همۀ افتراقات و اختلافات در حوزۀ امنیت ومنافع ملی می توانند به همکاری خود ادامه داده و به نوعی میانجی های حل بحران سوریه باشند. رجب طیب اردوغان طی روزهای آینده به ایران سفر خواهد کرد. این سفر موقعیت مناسبی است که سه کشوری که همسایه دیوار به دیوار یکدیگر هستند، راهکاری برای پایان دادن به شعله های آتش سوریه بیابند. اگر بازیگران منطقه ای بتوانند این بحران را حل کنند قاعدتاً بهتر از آنست که سرنوشت سوریه از سوی قدرتهای بین المللی و طرفدار اسراییل نژادپرست رقم بخورد و دولتی در آن روی کار بیاید که بیش از همه محوریت غربگرایی داشته و رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسد. بدون شک این مسئله به ضررامنیت ومنافع ملی همه کشورهای واقع در خاورمیانه و بخصوص ترکیه خواهد بود.
اجلاس مشترک روسیه-ایران- ترکیه که سفیر روسیه در آنکارا آن را پیشنهاد داده، می تواند زمینه ای برای عملی کردن تصمیمات همسایگان برای توقف خشونتها و همچنین فراهم آوردن زمینه برای مذاکره مخالفان با دولت باشد. 26151
 

*کارشناس ترکیه