چهره دوست‌داشتنی یک شاعر / چگونه «سایه» را نورپردازی کردم

فخرالدین فخرالدینی: بسیار کم‌حرف است. تا از او چیزی نپرسی، کلامی از دهانش خارج نخواهد شد.

با این که شاعر، ترانه‌سرا، پژوهشگر و استادی بی‌همتاست، اما تواضع و سادگی او همه را شیفته خود می‌سازد. همین ویژگی است که در 50 سال گذشته، باعث دوستی عمیق من با هوشنگ ابتهاج (سایه) و رفت و آمد خانوادگی‌مان شده است.

یادم می آید یک شب مهمان خانه من بود و یکی از دوستان مشترکمان داشت ترانه معروف «تو ای پری کجایی» از سروده های او را می خواند که میانه کار شعر را فراموش کرد. پس رو به ابتهاج کرد و پرسید: «ادامه این ترانه چه بود؟»

هوشنگ هم خیلی ساده جواب داد: «خودم هم فراموش کرده‌ام.»

در این عکس با حذف شانه ها و بدن، نور را بر چهره هوشنگ ابتهاج متمرکز کردم

ترانه ها و شعرهایش بر زبان بسیاری از مردم جاری است، بی‌آن که بدانند چه کسی آن ها را سروده است. او ذاتاً از سروصدا، خود را نشان دادن و در معرض دید بودن، گریزان است. ابتهاج آدمی بسیار کم‌گو است که بیشتر با ترانه‌هایش با مردم سخن می‌گوید.

سال 1343، برای اولین بار در خانه مرحوم حشمت سنجری او را دیدم؛ هنگامی که فکرت امیر اف، آهنگساز معروف جمهوری آذربایجان شوروی سابق به ایران آمده بود و من نقش مترجم را به عهده داشتم.

آن روزها، ظاهری متفاوت داشت. وزن و اندامش متناسب بود، سبیل پرپشتی داشت و ریش نمی‌گذاشت. سال‌های اول آشنایی‌ام با استاد، ترانه «تو ای پری کجایی» او که همایون خرم آهنگش را ساخته و فاخته‌ای خوانده، ورد زبانها بود.

بیش از 30 سال دوست بودیم، بی‌آن که از او عکسی بگیرم. عاقبت سال 1375برای نمایشگاهی که قرار بود در کاخ موزه سعدآباد برگزار کنم، از او دعوت کردم به آتلیه ام بیاید و جلوی دوربینم بنشیند.

یک بار دیگر، هفت سال پیش از ابتهاج عکاسی کردم. از آنجا که هیکلی فربه پیدا کرده بود، برای پرهیز از نشان دادن شانه‌هایش، بیشتر کادر تصویر را در تاریکی فرو بردم و تنها نور را برچهره او متمرکز کردم.

در سیمای دوست‌داشتنی هوشنگ ابتهاج ، ریش انبوه او بیشترین جلوه را دارد. در این عکس هم من سعی کردم تا با نورپردازی مناسب، بر این عنصر ظاهری تاکید کنم.

از منظر شخصیتی نیز، «سایه» انسانی بسیار آرام است. آنچه در این تصویر دیده می شود، در واقع حالتی است که در بیشتر اوقات در وجود استاد دیده می شود؛ انسانی که کم‌حرف است ، بیشتر گوش می‌کند و با نگاهی مهربان به اطراف خود می‌نگرد.

او عارف‌مسلکی است که در نگاهش استغنا و بی‌نیازی، در ذهنش همیشه شعر و ترانه موج می‌زند و هرچند گاه بر زبانش جاری می‌شود.

58245