به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، حجت الاسلام والمسلمین سید علیرضا تراشیون در یکی از مباحث خود به موضوع «تأثیر لقمه حلال و حرام در تربیت درست و نادرست تربیت» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
بسم الله الرحمن الرحیم
بنابر روایت حوزه، فرزندان، ارزشمندترین سرمایه‌های زندگی هر انسان در این دنیا هستند. بر اساس روایات و سیره اهل بیت علیهم‌السلام، والدین مسئولیت اصلی و محوری در تربیت فرزندان خود دارند. در روایات آمده است که یکی از حقوق فرزندان بر والدین، تربیت و ادب کردن آنهاست.
تربیت فرزندان باید به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های زندگی زوجین مورد توجه قرار گیرد. فرزند صالح و شایسته نه تنها در طول حیات والدین مایه خیر و برکت است، بلکه پس از مرگ نیز یکی از پرمنفعت‌ترین اعمالی است که در نامه اعمال انسان ثبت می‌شود.
از سوی دیگر، جبهه شیطانی همواره برای امور مهم و ارزشمند برنامه دارد و تلاش می‌کند انسان را نسبت به این مسئولیت خطیر غافل و کم‌توجه سازد.
* دو اثر مهم لقمه حلال در تربیت فرزندان
یکی از مهم‌ترین عوامل در تربیت فرزند، فراهم کردن بستر مناسب تربیتی است که مهم‌ترین آن، تغذیه حلال است. گرچه لقمه حلال به تنهایی موجب تربیت صحیح نمی‌شود، اما ظرفیت پذیرش حق را در وجود فرزند ایجاد می‌کند.
برای تبیین این موضوع می‌توان به واقعه کربلا اشاره کرد. امام حسین علیه‌السلام، که حق‌ترین انسان عالم بود، در روزهای هشتم و نهم محرم به هدایت لشکر عمر سعد پرداخت، اما آنها با هلهله و کوبیدن شمشیر بر سپرها مانع شنیدن سخنان حضرت می‌شدند. امام علیه‌السلام فرمودند: «وای بر شما از حرام»، زیرا شکم‌های آنها از حرام پر شده بود و دیگر توانایی درک و پذیرش حق را نداشتند.
به همین دلیل در روایات معصومین علیهم‌السلام آمده است که «تغذیه حلال» از حقوق فرزندان است. اگر این حق رعایت نشود و روزی ناپاک به فرزند داده شود، نصیحت و راهنمایی تأثیر چندانی نخواهد داشت؛ البته این تنها یکی از عوامل مؤثر در تربیت است، اما باید به عنوان یک اصل اساسی مورد توجه قرار گیرد.
لقمه حلال، حتی اگر اندک باشد، دو اثر مهم در تربیت فرزندان دارد: حق‌پذیری و رضایتمندی.
فرزندانی که از روزی حلال تغذیه می‌شوند، معمولاً همراه‌تر هستند و کمتر ناسپاسی می‌کنند. در مقابل، روزی ناپاک، حتی اگر فراوان باشد، موجب نارضایتی و طلبکاری فرزندان می‌شود.
در مورد تأثیرات منفی روزی حرام، روایات با صراحت بیان می‌کنند که سرعت نفوذ آن در وجود انسان بسیار زیاد است. در تعبیری آمده که تأثیر لقمه حرام بر انسان همانند تأثیر کارد بر گوشت است؛ یعنی به سرعت اثر خود را می‌گذارد.
* مقدمات تربیت فرزندان با روزی حلال آغاز می‌شود
برای نمونه، حکایتی از یکی از علمای بزرگ نقل شده است که در زمان رضاخان برای منبر به شهری دعوت شده بود. ایشان پس از منبر، به دعوت میزبان برای صرف شام به منزل یکی از منبری‌ها می‌رود.
فردای آن شب، ایشان که همیشه برای نماز شب بیدار می‌شد، آن روز خواب می‌ماند و نزدیک بود نماز صبحش قضا شود. پس از جستجوی علت، متوجه می‌شود که میزبان شب قبل از بانکداران بوده و لقمه‌ای که خورده حلال نبوده است. به نقل از فرزند این عالم، پدرشان تا چهل شب پس از آن واقعه، توفیق نماز شب را از دست می‌دهد.
این روایت نشان می‌دهد که تأثیر لقمه حرام بسیار سریع و عمیق است. در دوران آخرالزمان که تشخیص حلال و حرام دشوارتر شده، باید در این زمینه مراقبت بیشتری داشت. این مسئولیتی است که نمی‌توان با آن تعارف کرد و باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.
مقدمات تربیت فرزندان با روزی حلال آغاز می‌شود و این یک تکلیف شرعی برای والدین است. اگر پدری در این وظیفه کوتاهی کند، در روز قیامت فرزندش از او بازخواست خواهد کرد. توجیهاتی مانند داشتن خانه بزرگ‌تر یا ماشین بهتر نمی‌تواند جایگزین روزی حلال شود و در دادگاه عدل الهی پذیرفته نخواهد شد.
* نفوذ رسانه‌ها و فضای مجازی در زندگی نوجوانان
نکته مهم دیگر، نورانی کردن روزی حلال توسط مادران است. به نقل از کتاب «زن در آینه جلال و جمال» آیت‌الله جوادی آملی، یکی از ویژگی‌های مادران موفق در تاریخ این بوده که با وضو و ذکرگویان به آشپزخانه می‌رفتند. در مقابل، اعمالی مانند گوش دادن به موسیقی یا غیبت کردن هنگام تهیه غذا، می‌تواند اثرات منفی بر تربیت فرزندان داشته باشد.
امروزه چالش‌های جدیدی در تربیت فرزندان به وجود آمده است. «نفوذ رسانه‌ها و فضای مجازی» در زندگی نوجوانان بسیار گسترده شده است. استفاده از تلفن همراه در خلوت، تماشای طولانی تلویزیون و حضور در شبکه‌های اجتماعی، همگی بر تربیت فرزندان تأثیر می‌گذارند.
طبق نظر روانشناسان یادگیری، از جمله آقای یون، حدود هفتاد درصد یادگیری انسان‌ها از طریق دیدن صورت می‌گیرد. امروزه فرزندان ما در معرض تصاویر مختلفی از سلبریتی‌ها، ورزشکاران، هنرپیشه‌ها و خواننده‌ها قرار دارند که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر تربیت آنها داشته باشد. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی و تدبیر جدی والدین است.
در روایات اسلامی، اهمیت ویژه‌ای به نگاه و تأثیر آن در تربیت داده شده است. نگاه به قرآن (حتی بدون خواندن)، نگاه به کعبه، نگاه به عالم دینی و نگاه محبت‌آمیز به والدین، همگی عبادت محسوب می‌شوند.
* فاصله از «خودخواهی» و تقویت «دگردوستی»
در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که «هر نگاه محبت‌آمیز به پدر و مادر، ثواب یک حج و عمره دارد و این را می‌توان تا هفتاد بار تکرار کرد».
متأسفانه امروزه شاهد ریزش بنیه‌های اخلاقی و اعتقادی در فرزندان هستیم. برای مقابله با این مشکل، باید به محتوای دیداری که فرزندان با آن مواجه می‌شوند توجه ویژه داشت و آنها را به مطالعه کتاب‌های خوب و دیدن برنامه‌های مناسب تشویق کرد.
کودکان بر اساس آنچه می‌شنوند و می‌گویند تربیت می‌شوند. در سیره اهل بیت (ع) نمونه‌های ارزشمندی در این زمینه وجود دارد. برای مثال، حضرت فاطمه زهرا (س) برای امام حسن و امام حسین (ع) که در کودکی بودند، سکویی آماده می‌کردند تا آنچه از پیامبر (ص) در مسجد شنیده‌اند را بازگو کنند. این امر به گوش پیامبر (ص) رسید و ایشان نیز مشتاق شدند که پنهانی این گفتگوها را بشنوند.
در روایتی آمده است که در یکی از این جلسات، وقتی نوبت امام حسین (ع) شد، ایشان حضور معنوی شخص باعظمتی (پیامبر) را احساس کردند و این نشان می‌دهد که طهارت و وضو نورانیت ایجاد می‌کند.
در روایت آمده است: «الوضو النوران» یعنی وضو نور است و انسان با وضو نورانی می‌شود. این نورانیت در تربیت فرزندان تأثیر بسزایی دارد.
نکته ای دیگر در مورد مسئولیت اجتماعی افرادی که در حوزه تهیه و توزیع غذا فعالیت می‌کنند مطرح کنم و آن هم اینکه، مرحوم علامه حسن‌زاده آملی به طلاب توصیه می‌کردند که از رستوران‌های ظاهرالصلاح غذا تهیه کنند. همچنین تأکید داشتند که صاحبان رستوران‌ها و نانوایی‌ها باید در انتخاب افراد برای پخت غذا و نان دقت کنند.
برای تأثیرگذاری مثبت بر جامعه، باید از «خودخواهی» فاصله گرفت و حس «دگردوستی» را تقویت کرد. روایتی از آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی نقل شده که به راننده تاکسی خود توصیه می‌کردند با طهارت به دنبال رزق و روزی برود.
در روایات آمده است که یکی از عوامل افزایش روزی (اعم از روزی مادی، معنوی، علمی و توفیقات)، «دم علی الطهاره» یعنی همیشه با طهارت بودن است. این توصیه به ویژه برای مادران در دوران بارداری و شیردهی اهمیت دارد.
شهید مطهری نیز در وصیت خود به فرزندانش، بر اهمیت با وضو بودن تأکید داشت. با انجام نمازهای یومیه و چند وضوی اضافه در طول روز، می‌توان همواره در حال طهارت بود که این امر آثار و برکات فراوانی دارد.
* پنج اصل مهم تربیتی
علامه طباطبایی، مفسر بزرگ قرآن، سخت‌ترین لحظات زندگی خود را زمان‌هایی می‌دانست که بیدار بود اما وضو نداشت. این نگرش به طهارت، دیدگاه ما را نسبت به زندگی و تربیت تغییر می‌دهد. بسیاری از بزرگان نیز یکی از رموز موفقیت خود را شیر خوردن با وضو از مادرانشان می‌دانستند.
در این گفتار، پنج اصل مهم تربیتی مطرح شد که عبارتند از:
اصل اول: روزی حلال
اصل دوم: روزی پاک و نورانی که مادر باید این مهم را انجام دهد
اصل سوم: تربیت از طریق مشاهده و الگوبرداری، چنانکه در روایت «کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ» آمده است. امروزه با افزایش نفوذ رسانه‌ها در جوامع، باید به آنچه فرزندان می‌بینند توجه ویژه داشت.
طبق روایت امیرالمؤمنین (ع) «المرء علی دین خلیله»، انسان‌ها بر مرام و منش همنشینان خود تربیت می‌شوند.
اصل چهارم: گفتن سخنان نیک توسط فرزندان. تا زمانی که فرزندان سخنان خوب نگویند، خوب تربیت نمی‌شوند.
اصل پنجم: شنیدن سخنان زیبا و پسندیده. باید بستری فراهم کرد تا فرزندان شعر، حدیث و داستان‌های خوب را بشنوند و بیان کنند.
اگر والدین بتوانند این پنج اصل را در محیط خانه به درستی مدیریت کنند، مسیر تربیت فرزندان هموار خواهد شد. تمامی این اصول در سیره اهل بیت علیهم‌السلام و روایات ایشان قابل مشاهده است و می‌توان از این الگوی تربیتی در پرورش فرزندان بهره گرفت.
منبع: ایران صدا
نظر شما