به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، نام شریف امام جواد(ع)، محمد و کنیه ایشان ابوجعفر است که به دلیل مشابهت با کنیه امام باقر(ع)، کنیه امام جواد(ع) به ابوجعفر ثانی مشهور است. تقی، منتخب، مرتضی و جواد از القاب ایشان است. براساس قول مشهور، محمد بن علی الجواد علیهم السلام تنها فرزند ذکور امام رضا(ع) بوده‌اند. مورخان و محدثان شیعه، سال ۱۹۵ هجری را سال ولادت امام جواد(ع) اعلام کرده‌اند.
بنابر روایت ایکنا، شیخ مفید در الارشاد سالروز شهادت امام رضا(ع) را آخر صفر سال ۲۰۳ هجری قمری اعلام کرده و می‌نویسد، امام ابوالحسن الرضا(ع) در ۵۵ سالگی به شهادت رسیدند، بنابراین، امام رضا(ع) در سنین بزرگسالی و حدود ۴۷ سالگی صاحب فرزند شده‌اند. در دوره زندگانی امام رضا(ع) فتنه بزرگی در بین شیعه ایجاد شد و فرقه‌ای به‌نام واقفیه، منکر امامت امام رضا(ع) شد، این فرقه به سرکردگی ابن ابی حمزه بطائنی قائل به عدم شهادت امام کاظم(ع) و بلکه غیبت ایشان شد. بطائنی در دوران زندگانی امام کاظم(ع) از وکلای حضرت و مال فراوانی از اموال امام نزد او بود و می‌توان گفت همین انگیزه مالی، یکی از علت‌های ایجاد فرقه واقفیه به‌شمار می‌رود.
نبود فرزند برای امام رضا(ع) تا سنین بزرگسالی، دست‌آویز این فرقه منحرف بود، چراکه با توجه به عقاید شیعه، تعداد ائمه شیعه باید به عدد ۱۲ برسد و امام رضا(ع)، امام هشتم بوده و صحت و درستی امامت ایشان مشروط به وجود فرزند پسری برای حضرت است تا امامت از نسل ایشان ادامه پیدا کند. ولادت امام جواد(ع) موجب خاموشی آتش فتنه واقفیه شد و دروغ ایشان را بر ملا کرد. به نظر می‌رسد یکی از وجوه پر برکت بودن ولادت امام جواد(ع) در کلام امام رضا(ع)، ناظر به خاموشی آتش فتنه واقفیه باشد. امام رضا(ع) در این زمینه می‌فرمایند: «هَذَا الْمَوْلُودُ الَّذِی لَمْ یُولَدْ مَوْلُودٌ أَعْظَمُ بَرَکَةً عَلَی شِیعَتِنَا مِنْهُ.»
اتهام عقیمی به امام رضا(ع) از سوی واقفیه، هم امامت امام رضا(ع) و هم امامت امامان بعد از ایشان و به‌طور کلی عقیده ائمه اثنی عشر را زیر سؤال می‌برد، اما ولادت پر برکت امام جواد(ع) تمام مدعاها و فتنه‌های واقفیه را نابود کرد و بر همین اساس، دوران زندگانی امام جواد(ع) از آغاز تولد ایشان، برکات عظیمی را برای شیعه به همراه داشت و در مرحله اول، شیعه را از فتنه‌ای درون مذهبی رهاند.
از سوی دیگر، دوران امامت امام جواد(ع) موجب ارتقای سطح معرفت شیعیان نسبت به مقام امامت شد، چراکه امامت امام جواد(ع) از سنین کودکی آغاز شد. سال تولد حضرت ۱۹۵ هجری و سال شهادت امام رضا(ع)، ۲۰۳ هجری قمری نقل شده است. تا این تاریخ، سابقه نداشته است که شیعه به امامی معقتد شود که به ظاهر در سن کودکی به سر می‌برد. تا قبل از دوره امام جواد(ع) در دوران زندگانی هر امامی، فرقه‌های درون مذهبی در شیعه ایجاد می‌شد.
فرقه‌هایی همچون کیسانیه، زیدیه، غالیان، اسماعلیلیه و واقفیه نمونه‌هایی از این فرق انحرافی در بدنه شیعه هستند که منکر امامت بعضی از امامان شدند و در اعتقاد به چهار یا شش یا هفت امام توقف کردند، اما از دوران امام جواد(ع) به بعد، شیعه در درون خود شاهد چنین فتنه‌ها و دسته‌بندی‌های فرقه‌ای نشد و امامی از فرزندان امام رضا(ع) از سوی شیعه انکار نشد و فرقه جدیدی پدید نیامد. با اینکه اعتقاد به امام خردسال، امتحان بزرگی برای شیعیان به‌شمار می‌رفت و فضا برای انکار امامت امام جواد(ع) به بهانه خردسالی ایشان فراهم بود، اما براهین واضح و روشن و معجزات امام جواد(ع) در سنین کودکی، پایه و اساس محکمی شد تا شیعیان در اعتقاد خود به مسئله امامت ثابت قدم بمانند و همچنین سطح معرفت آنها به عقیده امامت ارتقا یابد. تسلیم در برابر کودکی خردسال و اعتقاد به امامت او، از جلوه‌های ارتقای سطح معرفتی شیعه در حوزه امامت است که در دوران امامت امام جواد(ع) به وقوع پیوست.
امام جواد(ع) با براهین قرآنی برای شیعیان، امامت در سنین کودکی را اثبات و به آیاتی مثل «وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبِیًّا» (مریم:۱۳) استناد می‌فرمودند. حضرت، امامت را مانند نبوت منصبی الهی و آسمانی معرفی می‌فرمودند که هر کس را خداوند متعال مشیت کند، او را به این مقام می‌رساند. خواه کودکی در قنداق باشد و خواه مردی چهل ساله. نبوت حضرت عیسی(ع) در سنین نوزادی و نبوت حضرت یحیی در سنین کودکی، دلیل واضح قرآنی بر حقانیت امامت در سنین خردسالی است که مورد استناد امام جواد(ع) قرار می‌گرفت.
از سوی دیگر، مقام و منزلت علمی و پاسخگویی به مسائل چالش برانگیز علمی از سوی امام جواد(ع) در سنین کودکی، همگی را مدهوش می‌کرد و به‌عنوان معجزه‌ای بر حقانیت امامت ایشان به‌شمار می‌رفت. شیخ مفید در الارشاد مناظره امام جواد(ع) با یحیی بن اکثم، قاضی القضات دوران خلافت مأمون عباسی را گزارش می‌کند. هدف عباسیان از این جلسه مناظره، به چالش کشیدن امام جواد(ع) بود. قصد آنها این بود که یحیی بن اکثم سؤالات سختی مطرح کند تا امام جواد(ع) قادر به پاسخگویی نباشد و بر همگان واضح شود که ایشان مانند دیگر کودکان بوده و نباید به فضل و برتری ایشان قائل شد، اما نحوه پاسخگویی امام جواد(ع) به سؤالات یحیی بن اکثم طوری بود که قاضی القضات به چالش کشیده شد و در برابر امام جواد(ع) که در آن روز ۹ سال از عمر شریفشان می‌گذشت، درمانده شد.
دوران امامت امام جواد(ع) هفده سال به طول انجامید و در این دوره با خلفای عباسی همچون مأمون و معتصم معاصر بودند. مأمون بعد از شهادت امام رضا(ع) پایتخت عباسیان را از طوس به بغداد منتقل کرد و امام جواد(ع) را از مدینه به بغداد فراخواند و به عقد دختر خود ام‌الفضل درآورد. طبق نقل شهر بن آشوب و صاحب عیون المعجزات، در سال ۲۲۰ هجری، معتصم عباسی با توطئه و همکاری ام‌الفضل، امام جواد(ع) را در اوج سنین جوانی، یعنی ۲۵ سالگی مسموم کرده و به شهادت رساندند و بدن پاک و مقدس ایشان در مقبره قریش در شهر بغداد کنار قبر مطهر جد خویش امام کاظم(ع) به خاک سپرده شد.
مهدی زره‌ساز، پژوهشگر دینی
نظر شما