جواد مرشدی - خبرآنلاین: خاورمیانه که از دیرباز همواره آبستن حوادث بوده حالا بیش از گذشته با آشوب، ناامنی و رقابت‌های شدید سیاسی مواجه است. مصر نیز به‌عنوان کشوری مهم در منطقه در پی آن است که ضمن مدیریت تحولات، منافع ملی خود را د راین منطقه حفظ و تقویت کند.
در واقع طی دوره حکومت سیسی شاهد افزایش تبادل نظرها و قراردادهای مختلف میان مصر با چین و روسیه هم بودیم، از سوی دیگر مصر سعی کرده از طریق این موازنه گری که در سطح منطقه هم جریان دارد استقلال عمل و نظر خود را در قبال پرونده های مختلف نشان دهد.
مصر ضمن حفظ روابط سنتی خود با کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات، کویت و بحرین، تلاش کرده تا روابط خود را با کشورهای دیگری مانند قطر، ترکیه، و با فاصله‌ای کمتر، ایران نیز گسترش دهد.
ظاهرابا کاهش نفوذ جریان‌های افراطی و تحولات مثبت در روابط ایران با سایر کشورهای عربی مانند عربستان، توجه قاهره به ایران افزایش یافته است. سفرهای متقابل مقامات و مشورت‌ها در سطوح عالی گویای کاهش نگاه صرفاً امنیتی به این رابطه است.
آنچنانکه سفر اخیر وزیر خارجه جمهوری اسلامی به مصر، فضای مثبتی پیرامون احتمال بازگشت روابط کامل سیاسی میان تهران و قاهره ایجاد کرده است.
عراقچی در این سفر در کنفرانس مطبوعاتی با بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر اظهار داشت که «مسیر روابط ایران و مصر اکنون از هر زمان دیگری بازتر و شفاف‌تر است»، با این حال او از وجود «برخی موانع» سخن گفت که به گفته وی در هفته‌های آینده برطرف خواهند شد.
یک دیپلمات مصری دیگر نیز در گفت‌وگو با العربی الجدید تصریح کرد که دیگر نگرانی‌های پیشین قاهره درباره مسائل عقیدتی و امنیتی در رابطه با تهران به‌طور کامل برطرف شده و «مصر امروز به تعهدات ایران باور دارد».
به گفته وی، اگر موانع خارجی و منطقه‌ای برداشته شوند، بازگشت کامل روابط امری اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
خبرگزاری "خبرآنلاین"در گفتگو با سید عبدالامیر نبوی پژوهشگر ارشد گروه مطالعات مصر و شمال آفریقا در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه به روابط دولت مصر با کشور های منطقه واز جمله ایران پرداخته است.
چرا عبدالفتاح السیسی در حال تجدیدنظر در روابط مصر با ایران و ترکیه است؟
پاسخ به این پرسش مفصل است، اما به‌صورت خلاصه می‌توان گفت، مانند دیگر بازیگران منطقه، مصر نیز با شرایطی در حال تغییر و پیچیده در منطقه مواجه است؛ شرایطی که هم اهمیت بالایی دارد و هم به‌سرعت در حال تحول است. در چنین فضایی، طبیعی است که بازیگران منطقه‌ای تلاش کنند خود را برای وضعیت‌های غیرقابل پیش‌بینی آماده سازند و هم‌زمان تا حد ممکن اوضاع فعلی را کنترل و مهار کنند.
واقعیت این است که خاورمیانه بیش از گذشته با آشوب، ناامنی، بحران‌های اقلیمی، مشکلات اقتصادی، و رقابت‌های شدید سیاسی مواجه است. مصر نیز به‌عنوان کشوری مهم در منطقه، در پی آن است که ضمن مدیریت تحولات، منافع ملی خود را حفظ و تقویت کند. در این میان، ایران و ترکیه دو بازیگر مهم منطقه‌ای هستند که از دیرباز با مصر روابط سیاسی داشته‌اند.
اگرچه قطع روابط میان ترکیه و مصر دوره‌ای نسبتاً کوتاه داشت، اما در سال‌های اخیر روند بهبود روابط به‌سرعت پیش رفته است. در مورد ایران، قطع روابط به سال ۱۹۷۹ و امضای پیمان کمپ دیوید بازمی‌گردد و تاکنون ادامه یافته است. شرایط داخلی مصر از نظر اقتصادی، مبارزه با تروریسم، و مدیریت نیروهای مخالف دولت، همراه با ناامنی در کشورهای همسایه مانند لیبی و سودان و بحران فلسطین و اسرائیل، ایجاب می‌کند که مصر به دنبال ایجاد موازنه میان قدرت‌های منطقه‌ای باشد و در راستای مدیریت بحران‌ها، روابط خود را متنوع‌تر سازد.
نشانه‌هایی از تمایل مصر به همکاری با ترکیه در قالب تفاهم‌نامه‌هایی در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، بهداشتی و گردشگری دیده می‌شود. درباره ایران نیز به نظر می‌رسد که قاهره دیگر این رابطه را صرفاً یک موضوع امنیتی تلقی نمی‌کند و به‌صورت محتاطانه رویکردی مثبت به گسترش روابط نشان داده است؛ از جمله افزایش سفرها و تماس‌های دیپلماتیک سطح بالا درباره بحران‌های منطقه‌ای نظیر غزه، پرونده هسته‌ای ایران، و امنیت کشتیرانی در دریای سرخ.
سیاست خارجی سیسی در یک دهه گذشته چقدر تغییر کرده؟ آیا می‌شود گفت که سیسی از آمریکا ناامید شده و دنبال یک نوع سیاست منطقه‌ای از جمله با عراق و اردن، عربستان، و ایران و ترکیه است؟
سیاست خارجی مصر در دوران سیسی به‌سمت موازنه‌گرایی هوشمند متمایل شده است. مصر ضمن حفظ روابط راهبردی با آمریکا و اتحادیه اروپا و پایبندی به توافق کمپ دیوید، تلاش دارد روابط خود با قدرت‌های جهانی دیگر مانند چین و روسیه را نیز تقویت کند. در همین راستا، تبادلات سیاسی، اقتصادی و نظامی قابل توجهی میان قاهره و این کشورها صورت گرفته است.
در سطح منطقه‌ای، مصر ضمن حفظ روابط سنتی خود با کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات، کویت و بحرین، تلاش کرده تا روابط خود را با کشورهای دیگری مانند قطر، ترکیه، و با فاصله‌ای کمتر، ایران نیز گسترش دهد. این رویکرد به دستگاه دیپلماسی مصر اجازه داده تا در قبال موضوعاتی چون بحران سوریه یا یمن، مواضع مستقل‌تری اتخاذ کند و وارد درگیری‌های پرهزینه نشود.
بنابراین، نمی‌توان گفت که مصر از آمریکا ناامید شده است، اما بی‌تردید، به دنبال استقلال عمل و کاهش وابستگی صرف به غرب از طریق سیاست موازنه‌گرایی با بازیگران متنوع منطقه‌ای و جهانی است.
آیا ایران اراده و عزم کافی برای برطرف کردن موانع در مقابل عادی‌سازی روابط با مصر را دارد؟
ایران از پایان جنگ تحمیلی بارها تمایل خود به بهبود روابط با مصر را نشان داده است. از جمله نشانه‌های این تمایل، افتتاح دفتر حفاظت منافع در تهران و قاهره در دوره ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی بود. در دولت‌های بعدی نیز پیگیری این پرونده همواره در دستور کار قرار داشته، اما دو مانع مهم بر سر راه وجود داشته است ،اول نگاه امنیتی مصر به رابطه با ایران و دوم وجود گروه‌های رادیکال در هر دو کشور که مانع نزدیکی روابط می‌شدند.
باید توجه داشت که با کاهش نفوذ جریان‌های افراطی و تحولات مثبت در روابط ایران با سایر کشورهای عربی مانند عربستان (با میانجیگری چین)، توجه دولت مصر به ایران افزایش یافته است. سفرهای متقابل مقامات و مشورت‌ها در سطوح عالی، نشان‌دهنده کاهش نگاه صرفاً امنیتی به این رابطه است. بنابراین می‌توان گفت ایران نه‌تنها اراده، بلکه ظرفیت لازم برای عادی‌سازی را نیز داراست، به شرط آنکه طرف مقابل نیز با واقع‌بینی و درک متقابل پیش برود.
به عریستان اشاره داشتید،عادی‌سازی روابط ایران و عربستان، چه تاثیری بر عادی‌سازی روابط تهران و قاهره خواهد گذارد؟
مصر همواره نسبت به امنیت متحدان منطقه‌ای خود، از جمله عربستان سعودی، حساس بوده است. عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان که با سرعت و جدیت قابل توجهی پیش رفت، یکی از دغدغه‌های مهم قاهره را کاهش داد. این روند همچنین نشان داد که ایران در پی بهبود روابط با جهان عرب است و این تلاش تنها در سطح حرف باقی نمانده است.
بهبود روابط تهران و ریاض، بی‌تردید می‌تواند زمینه‌ساز کاهش نگرانی‌های امنیتی مصر و تشویق آن به گام‌های عملی‌تر برای بهبود روابط با ایران باشد.
آیا ایده ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای که شعار محوری عدم اشاعه از سوی قاهره و تهران است، می‌تواند به زمینه همکاری و همسویی میان دو کشور تبدیل شود؟
قطعاً. موضوعاتی مانند:همکاری‌های اقتصادی و گردشگری؛مقابله با بحران کم‌آبی و تبادل تجربیات اقلیمی؛مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی؛کمک‌رسانی به مردم فلسطین و مدیریت بحران غزه و در نهایت، همکاری بر سر ایده «خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای»می‌توانند بسترهای عملی و مشترک ایران و مصر برای همکاری بیشتر باشند.
ایران در سال‌های اخیر سعی کرده همسایگان و کشورهای مهم منطقه را در جریان پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای خود قرار دهد، از جمله مصر. این شفاف‌سازی و دیپلماسی فعال، اگر با اعتمادسازی متقابل همراه باشد، می‌تواند به نزدیکی بیشتر میان دو کشور کمک کند.
۲۱۲/۴۲
نظر شما