شرح دعای ۱۴ صحیفه؛ دست غیب خدا در برابر دشمن

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، دعا و راز و نیاز تأثیر فراوانی در تغییر سرنوشت و مقدرات انسان دارد، آن‌گونه که امیر مؤمنان علی علیه السلام می‌فرماید: «الدعاءُ یُرَدُّ البلاءَ»؛ یعنی «دعاء بلا را برمی‌گرداند.» همچنین دعا در احادیث به عنوان اسلحۀ مؤمن شناخته شده است که می‌تواند انسان را در برابر ظالمان یاری دهد. دعای چهاردهم صحیفۀ سجادیه از جملۀ ادعیه‌ای است که بنا بر نقل‌ها، امام سجاد علیه‌السلام هرگاه بر ایشان ستم می‌شد یا چیزی را که از ستمگران خوش نداشت، مشاهده می‌کرد، می‌خواندند.

بنا بر روایت تسنیم، در بخشی از این دعا می‌خوانیم:

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ خُذْ ظَالِمِی وَ عَدُوِّی عَنْ ظُلْمِی بِقُوَّتِکَ ، وَ افْلُلْ حَدَّهُ عَنِّی بِقُدْرَتِکَ ، وَ اجْعَلْ لَهُ شُغْلًا فِیما یَلِیهِ ، وَ عَجْزاً عَمَّا یُنَاوِیهِ.

خدایا، بر محمّد و آلش درود فرست و ستم‌کنندۀ بر من و دشمنم را با نیرویت از ستم بر من بازدار و با قدرتت تندی و تیزی ستمش را بر من بشکن و برایش در آنچه که دوست دارد، مشغولیت و سرگرمی قرار بده [تا از ستم ورزی غافل شود]؛ و بر وجودش در برابر مظلومی که با او به دشمنی برمی‌خیزد، داغ عجز و ناتوانی بزن.
این بخش از دعا، درخواست بنده از خداوند متعال برای رهایی از ظلم ستمگران و مکر دشمنان است. امام سجاد علیه‌السلام به ما می‌آموزند که چگونه در برابر زور و ستم، به قدرت بی‌منتهای الهی پناه ببریم و از او بخواهیم که از راه‌های غیبی و با حکمت خویش، ما را یاری کند. این دعا نه تنها برای دفع بلاست، بلکه درس توکل، اعتماد به قدرت الهی و اعتقاد به عدالت خداوند است.

 ابتدا با صلوات بر محمد و آل محمد شروع می‌کنند. این بخش آغازین که در بسیاری از دعاهای اسلامی مرسوم است، درهای رحمت الهی را باز و استجابت دعا را نزدیک‌تر می‌کند. این شروع، نشان‌دهندۀ ادب در محضر الهی و توسل به ذوات مقدسه است که واسطۀ فیض الهی هستند.

در فراز بعد می‌خوانیم: "وَ خُذْ ظَالِمِی وَ عَدُوِّی عَنْ ظُلْمِی بِقُوَّتِکَ"؛ یعنی «ظالم و دشمن مرا از ظلم و ستم به من، با قدرت خویش بازدار»؛ این جمله درخواستی صریح و قاطع از خداوند است که با قدرت و جبروت لایزال خود، ستمگر و دشمن را از ادامۀ ظلم و آزار بازدارد. این یعنی توکل به قدرتی فوق همه قدرت‌ها که می‌تواند هر ستمی را متوقف و هر دشمنی را خنثی کند. اینجا دعا کننده، نه به توان خود، بلکه به قوت الهی تکیه می‌کند.

در فراز دیگر از خداوند می‌خواهیم تیزی و برندگی دشمن را از ما با قدرتش بگیرد. «افْلُلْ حَدَّهُ عَنِّی بِقُدْرَتِکَ». "افْلُلْ" به معنای کند کردن و از بین بردن تیزی و بُرندگی است، همانند کند کردن لبۀ شمشیر. این عبارت یعنی خداوندا، قدرت و توانایی دشمن را که قصد آسیب رساندن به من را دارد، از او سلب و آن را بی‌اثر کن. این درخواست، فراتر از صرفاً دفع ظلم است؛ بلکه طلب از بین بردن توانایی دشمن برای آزار رساندن در آینده است.

در عبارت این فراز از دعا می‌خوانیم: «وَ اجْعَلْ لَهُ شُغْلًا فِیما یَلِیهِ»؛ به این معنا که «برای او (ستمگر/دشمن) در امور خودش اشتغال و گرفتاری قرار بده.» این یک دعای حکیمانه است. به جای نابودی دشمن، از خداوند خواسته می‌شود که او را با مسائل و مشکلات خودش مشغول کند، به گونه‌ای که فرصت و توجهی برای ستم کردن و دشمنی ورزیدن با دعاکننده نداشته باشد. این مسئله، نشان‌دهندۀ حکمت الهی است که می‌تواند با مشغول کردن دشمن به امور داخلی خودش، او را از ستم به دیگران باز دارد.

در عبارت دیگر این دعا از خداوند درخواست می‌کنیم "وَ عَجْزاً عَمَّا یُنَاوِیهِ"؛ یعنی «دشمن را از هر آنچه قصد دشمنی با آن را دارد، عاجز کن" این بخش تکمیل‌کننده جملۀ قبل است. یعنی نه تنها دشمن مشغول امور خودش شود، بلکه حتی اگر قصد دشمنی هم داشته باشد، از انجام آن ناتوان و عاجز شود. این نهایت عجز و ناتوانی دشمن را از خداوند طلب می‌کند که نتواند به هیچ‌یک از اهداف سوء خود علیه دعا کننده دست یابد.

در مجموع، عبارت‌های موجود در این فراز از دعای صحیفه سجادیه به ما می‌آموزد که در برابر ستم و دشمنی، نباید ناامید شویم و تنها راه چاره، پناه بردن به قدرت مطلق الهی است. این دعا، درخواست مداخله مستقیم خداوند در امور دنیوی برای دفع شر ستمگران و دشمنان است، به گونه‌ای که هم توانایی آنها از بین برود و هم با درگیری‌های خودشان مشغول شوند.