آنفلوآنزای خوکی در ایران جان می‌گیرد

هادی نیلی: روز گذشته معاون سلامت وزارت بهداشت اعلام کرد که تعداد مبتلایان به آنفلوانزای نوع «آ» در کشور، به یک‌هزار و 194 مورد بالغ شده و تاکنون 16 نفر در ایران بر اثر این بیماری درگذشته‌اند. دکتر امامی رضوی همچنین خبر داد که یک مورد از درگذشتگان بر اثر آنفلوآنزای خوکی، یک دانش‌آموز بوده است. به گفته دکتر امامی رضوی، بیشترین آمار ابتلا به آنفلوآنزای خوکی در استان‌های قم، سیستان و بلوچستان و شهرستان‌های زاهدان و اراک دیده شده است.

این معاون وزیر بهداشت با اشاره به شروع فصل سرما یادآوری کرد که همه‌گیری آنفلوآنزای نوع «آ» رو به افزایش خواهد گذاشت. او بر این اساس توصیه کرد که بیماران تماس کمتری با دیگر افراد داشته باشند و همچنین در محیط‌های بسته و به ویژه مدارس دستورالعمل‌های مقابله با آنفلوآنزای نوع «آ» به دقت رعایت شود.

در همین حال، یک مسئول دیگر وزارت بهداشت، دکتر محمود نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت معتقد است: اعلام تعداد دانش‌آموزان مبتلا به آنفلوآنزا ضرورتی ندارد و مهم این است که این بیماری در مرحله پاندمی قرار دارد و همه را مبتلا می‌کند.

دکتر امامی رضوی، معاون سلامت وزیر بهداشت، درباره تمهیدات اندیشیده‌شده برای مقابله با آنفلوآنزای خوکی در مدرسه‌ها و مراکز آموزشی دیگر، به سازوکار غربال‌گری (یعنی جداکردن بیماران و کسانی که ظن بیماری آنان می‌رود از عموم افراد) اشاره کرد و گفت: معلمین و مربیان بهداشت مدارس در این زمینه آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند.

ویروسی که پشت مرزها نماند
آنفلوآنزای خوکی که از زمستان گذشته و پس از اوج‌گرفتن بحران اقتصادی جهان خبرساز شد، تاکنون بیش از 400 هزار نفر را در 192 کشور جهان مبتلا کرده و جان بیش از 4700 نفر را گرفته است.

در حالی که برخی رسانه‌های عمده کشور مانند صداوسیما و برخی روزنامه‌های صاحبنام از آغاز شیوع آنفلوآنزای خوکی در جهان، پوشش خبری گسترده درباره این بیماری را یک ترفند رسانه‌ای برای سرپوش‌گذاشتن بر بحران اقتصادی قدرت‌های بزرگ جهان قلمداد می‌کردند، چندی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری خردادماه و حوادث پس از آن، وزارت بهداشت اولین مورد ابتلای یک ایرانی به آنفلوآنزای خوکی را تأیید کرد. البته پیش از آن و در اردیبهشت‌ماه خبر ابتلای یک نوجوان ایرانی ساکن آمریکا به این ویروس منتشر شده بود.

به گفته مسئولان وزارت بهداشت، عمده مبتلایان به آنفلوآنزای خوکی تا پایان شهریورماه از کسانی بودند که به سفر عمره رفته بودند. اما در ابتدای همین هفته، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت خبر داد که از آغاز پاییز، افزایش موارد ابتلا به این بیماری بیشتر در میان دانش‌آموزان بوده است.

دکتر محمدمهدی گویا درباره اقدامات پیش‌بینی‌شده برای جلوگیری از گسترش این بیماری در مدارس گفت: در پیشگیری از آنفلوآنزای «آ» میان دانش‌آموزان، هدف تعطیل‌کردن مدرسه نیست. اما اگر تعداد موارد بیماری در یک کلاس از پانزده درصد کل کلاس بیشتر شود، با هماهنگی مدیریت مدرسه و آموزش و پرورش نهایتاً همان یک کلاس تعطیل می‌شود.

در همین حال مقامات یک استان جنوبی عراق اعلام کرده‌اند که حدود ۱۵۰۰ باب مدرسه این استان را به منظور جلوگیری از سرایت آنفلوآنزای خوکی تعطیل می‌کنند. این تعطیل گروهی یک هزار و ۴۷۷ مدرسه استان جنوبی ذیقار عراق از امروز پنج‌شنبه آغاز می‌شود و ۱۰ روز طول می‌کشد. با این تعطیلی، ۳۹۳ هزار دانش‌آموز از مدرسه باز می‌مانند.

او با اشاره به این‌که پراکندگی گسترش این بیماری در کشور مربوط به چند استان خاص بوده، با این حال هشدار داد که پیش‌بینی می‌شود در هفته‌های جاری، تعداد استان‌های درگیر آنفلوآنزای خوکی بیشتر شود.

سه معلم مبتلا در تهران
هفته پیش رئیس آموزش و پرورش شهر تهران با تأکید بر این‌که هنوز موردی از ابتلا به آنفلوآنزای خوکی در میان دانش‌آموزان تهرانی گزارش نشده، در عین حال خبر داده بود که تاکنون سه مورد ابتلا به این بیماری در میان معلمان گزارش شده و این معلم‌ها پس از طی مراحل نقاهت، برای تدریس در مدارس خود حاضر خواهند شد.

زکریا یازرلو همچنین در اشاره به تمهیدات اندیشیده‌شده برای مقابله با آنفلوآنزای خوکی در مدرسه‌ها و مراکز آموزشی، خبر داده بود که در سرویس بهداشتی همه مدرسه‌ها، صابون مایع قرار داده شده است.

یک روز مانده به آغاز سال تحصیلی، وزارت بهداشت از دانش‌آموزان خواست در اولین روز مدرسه با هم روبوسی نکنند. محمود سروش، مدیر مراقبت بهداشت مرزی وزارت بهداشت گفت: دانش‌آموزان برای جلوگیری از ابتلا به ویروس آنفلوآنزا همواره دستمال کاغذی به همراه داشته باشند.

سروش به والدین دانش‌آموزان توصیه کرده است اگر در دانش‌آموزان علائمی مانند سرفه یا عطسه مشاهده کردند، موضوع را به مدیران مدرسه اطلاع دهند و از فرستادن فرزندشان به مدرسه خودداری کنند.

به گفته دکتر سروش، پرهیز از روبوسی، استفاده از لیوان شخصی و حفظ فاصله دو متر با کسانی که علائم سرماخوردگی دارند از جمله مواردی است که والدین و آموزگاران مدارس حتماً باید به دانش‌آموزان تذکر بدهند.

زنگ‌ها برای که به صدا در می‌آیند؟
دکتر حسینعلی شهریاری، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، در میانه تابستان و پیش از آن که شمار قربانیان آنفلوآنزای خوکی در ایران دو رقمی شد، پیش‌بینی کرد که ظرف دو تا سه سال آینده حداقل 10 میلیون نفر در ایران به آنفلوآنزای خوکی مبتلا شوند. شهریاری همچنین نسبت به احتمال تلفات بالای ناشی از آن در کشور هشدار داد.

سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی می‌کند تعداد مبتلایان به این بیماری طی دو سال آینده ممکن است به 2 میلیارد نفر برسد.

نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به ویژه در مورد مواردی که شناسایی نخواهند شد، از جمله در مناطق دور افتاده، ابراز نگرانی کرد و گفت: در خوشبینانه‌ترین حالت از هر 200 نفر مبتلا که شناسایی نشوند یک نفر فوت می‌کند و این موضوع با توجه به اینکه در مناطق دور افتاده مردم به مراکز درمانی دسترسی ندارند، می‌تواند با شدت بیشتری رخ دهد.

با این حال تاکنون نزدیک به 5/1 درصد از ایرانیان مبتلا به آنفلوآنزای خوکی بر اثر این بیماری جان باخته‌اند که با توجه به تمرکز فعلی امکانات بهداشتی و درمانی در این باره و احتمال کفاف‌ندادن این امکانات در صورت بالاگرفتن فراگیری این بیماری، می‌توان در انتظار بالارفتن این نسبت تلفات بود.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت در تیرماه هشدار داده بود که آنفلوآنزای خوکی دست‌بالا تا پاییز به ایران می‌رسد و دوسال باقی می‌ماند. به پیش‌بینی دکتر محمدمهدی گویا، احتمالاً حدود 10 میلیون و 500 هزار نفر تا 24 میلیون در کشورمان به این نوع آنفلوآنزا مبتلا شوند.

آمارهای این مقام وزارت بهداشت آنجا تلخ‌تر می‌شود که برآورد می‌کند از این تعداد، 525 هزار تا یک میلیون و 225 هزار نفر نیاز به بستری پیدا می‌کنند و ابراز نگرانی می‌کند که شاید حدود 105 هزار تا 245 هزار نفر جان خود را از دست بدهند. گویا می‌گوید: سرعت گسترش جغرافیایی آنفلوآنزای خوکی، چهار برابر همه‌گیری سال 1917 است.

مهار، بی‌فایده است
دکتر گویا یادآوری می‌کند: آنفلوآنزای خوکی در فاز شش همه‌گیری جهانی است و در این فاز، انتقال پایدار انسان به انسان، مداوم و روبه‌افزایش است. او توضیح داد: در این فاز عملیات مهار دیگر بی‌فایده است چون مهار زمانی مؤثر است که بیماری کانون مشخصی داشته باشد. این مقام وزارت بهداشت بر روش‌های پیشگیری غیردارویی تأکید کرد و گفت: آموزش مردم و فاصله‌گیری احتمالی در زمان همه‌گیری، بسیار لازم است. همچنین در سطح مراکز بهداشتی درمانی، موازین مهار عفونت جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کند.

دکتر عمادی نیز هشدار می‌دهد کسانی که ایمنی بدن آنها پایین‌تر از حد معمول است از جمله کسانی که پیوند عضو داشته‌اند یا کسانی که بیماری مزمن قلبی و ریوی دارند، در برابر آنفلوآنزا آسیب‌پذیرتر هستند و امکان تلفات بین آنها به‌مراتب بیشتر است. این متخصص بیماری‌های عفونی توصیه می‌کند افراد برای پیشگیری از ابتلا، همان توصیه‌های بهداشتی معمول را جدی‌تر بگیرند؛ از جمله اگر بیمار شدند حتماً در خانه بمانند و از جمع افراد دوری کنند تا دیگران را مبتلا نکنند. همچنین افراد باید قبل از خوردن غذا و خوراکی یا دست‌زدن به چشم و بینی، دست‌ها را با صابون بشویند.

با این حال این استادیار دانشگاه تهران تأکید می‌کند در هر مقطعی باید دید آنفلوآنزای خوکی چقدر قوی است و متناسب با شیوع و قدرت بیمارکنندگی آن، تمهیداتی اندیشیده شود.

از مطایبه تا اقدام عملی
فراگیری آنفلوآنزای خوکی در ایران آن‌قدر جدی شده و دستکم خبرها درباره آن بالا گرفته که دو هفته‌ پیش وقتی محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس‌جمهور، به صحن علنی مجلس رفت و برخی از نمایندگان دور رحیمی جمع شدند و با او روبوسی کردند. این اقدام نمایندگان، تذکر علی لاریجانی رئیس مجلس را در پی داشت که به مطایبه گفت: آقای رحیمی، این‌قدر روبوسی نکنید. آنفلوآنزای خوکی هم آمده، ممکن است مشکل‌ساز شود!

با این حال به نظر می‌رسد مسئولان، این بیماری را در حد همین شوخی‌ها جدی گرفته‌اند و به اقداماتی دم‌دستی در پیشگیری از شیوع آنفلوآنزای خوکی بسنده کرده‌اند.

در حالی که کمتر از دو هفته به زمان اعزام اولین گروه از حج‌گزاران ایرانی به عربستان باقی مانده، اما از نگرانی کارشناسان بهداشتی و بی‌اعتنایی مسئولان حج درباره خطر ابتلای حج‌گزاران به ویروس آنفلوآنزای خوکی کم نشده است.

رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال احمر تأیید کرده است که وزارت بهداشت پیش‌بینی می‌کند که امسال 30 درصد از حجاج ایرانی در عربستان به آنفلوآنزای خوکی مبتلا ‌شوند.

در همین حال برخی کارشناسان مستقل، احتمال 30درصدی ابتلای حج‌گزاران به ویروس آنفلوآنزای خوکی را خوش‌بینانه می‌دانند و با توجه به انبوهی و فشردگی جمعیت حج‌گزار، نسبت 40 تا 50 درصد را واقع‌بینانه‌تر می‌دانند.

از آنجا که سازمان حج آمار حج‌گزاران ایرانی امسال را 80 هزار نفر اعلام کرده، در نظر گرفتن احتمال 30 درصدی ابتلای این عده به ویروس آنفلوآنزای خوکی به معنای احتمال ابتلای دستکم 24 هزار نفر از آنان به این بیماری است. اگر نسبت واقع‌بینانه‌تر 50درصد ابتلا را نیز در نظر بگیریم، می‌توان پیش‌بینی کرد که 40 هزار نفر از حج‌گزاران ایرانی امسال، در طول این سفر به ویروس آنفلوآنزای خوکی مبتلا می‌شوند.

به این ترتیب با فرض‌ اِعمال حداکثر مراقبت و پیشگیری از سوی نزدیکان و خویشان و دوستان این عده از حج‌گزاران مبتلا، می‌توان منتظر بود که دستکم خویشان درجه‌یک آنان به این ویروس مبتلا شوند؛ این یعنی بین 24 هزار تا 40 هزار خانواده ایرانی در معرض مستقیم آنفلوآنزای خوکی قرار می‌گیرند. این آمار با توجه به میانگین جمعیت خانواده ایرانی (5 نفر)، یعنی بین 120 هزار تا 200 هزار ایرانی.

تجربه یک‌ساله اخیر در جهان و همین‌طور در ایران نشان می‌دهد که دستکم یک درصد از عموم کسانی که به ویروس آنفلوآنزای خوکی مبتلا می‌شوند، بر اثر این بیماری جان می‌بازند. این به معنای احتمال درگذشت 1200 تا 2 هزار نفر ایرانی بر اثر ویروس آنفلوآنزای خوکی و صرفاً از طریق کسانی است که یا خود در حج امسال شرکت داشته‌اند یا یکی از بستگان درجه‌یک‌شان. 

این در حالی است که صرف‌نظر از احتمال انتقال ویروس آنفلوآنزای خوکی از طریق حج‌گزاران امسال و بستگان درجه‌یک‌شان به دیگر شهروندان، کاملاً غیرواقع‌بینانه است اما با همین حساب غیرواقع‌بینانه نیز دستکم 1200 تا 2 هزار ایرانی صرفاً از جانب سفر حج امسال در معرض خطر مرگ هستند.

دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی و استادیار دانشگاه تهران هم با تأیید همین احتمالات، هشدار می‌دهد که به‌خصوص جا دارد درباره امکان شیوع این بیماری از طریق مراسم حج نگران باشیم.

دکتر عمادی یادآوری می‌کند که با توجه به تراکم جمعیتی زائران به‌خصوص در موسم حج و همچنین جمعیت فشرده سکنی‌داده‌شده در هتل‌ها، احتمال همه‌گیرشدن این بیماری در این مراسم بالاست. این استادیار دانشگاه تهران البته یادآوری می‌کند: در این قبیل موارد باید هزینه‌ها را سنجید. باید دید که با تعطیل‌نکردن مراسم حج چه هزینه‌هایی خواهیم داد و با تعطیل‌کردن آن چه هزینه‌هایی. البته به نظر من هنوز قدرت این ویروس در حدی نیست که لازم باشد حج را به‌کلی تعطیل کنیم. در حال حاضر که سازمان حج امکان اعمال محدودیت سنی برای اعزام حجاج را در دست بررسی دارد و به نظرم این اقدام، بجا است.