به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین علی نجومی در عصرایران نوشت: «محمدعلی‌خان نه تو پزشک می‌شوی و نه من مرد جنگ» این جمله‌ایست که حسین‌خان ملک کلکسیون‌دار و واقف مشهور ایران‌زمین در دوران نوجوانی به همکلاسی مشهور خود محمدعلی‌خان فروغی (ذکاءالملک) می‌گوید و چه جالب که دقیقا همان شد که حسین‌خان گفت. فروغی تحصیل طب را ناتمام گذاشت و وارد سیاست شد و به دفعات وزیر و نخست‌وزیر شد و حسین‌خان هم وارد تجارت شد و بعدها بزرگترین واقف ایران زمین لقب گرفت.
گرچه او همیشه تشنه علم و دانش بود و گواهش آن‌که علیرغم آن‌که به پدر خود یعنی محمدکاظم‌خان قول داد که تنها در مدارس علوم قدیمه مثل دارالشفا و صدر که هر دو در بازار تهران بودند مدرس بخواند اما شوق یادگیری علوم جدید او را به محله مجاور بازار یعنی عودلاجان و مدرسه آلیانس کشاند. اگر خبر این داستان به پدرش می‌رسید قطعا سر و کار حسین‌خان با کرام‌الکاتبین بود آخر آلیانس مدرسه یهودی‌ها بود اما شوق یادگیری حسین‌خان محدودیتی بر سر راه خود نمی‌شناخت. در همان‌جا بود که با محمدعلی‌خان فروغی آشنا شد. و تا زمان مرگ فروغی رابطه‌شان همچنان دوستان ماند.
حسین‌خان متولد تهران بود اما پدرش سال‌ها بود در مشهد به تجارت مشغول بود و بیشتر ایام سال را در آن دیار به سر می‌برد در یکی از این سفرها حسین‌خان همراه پدر بود و در بازدید از کتابخانه آستان قدس رضوی با پاره‌ای از آثار نفیس آن‌جا آشنا شد و وقتی در نیشابور نسخه‌ای از دیوان «ابن یمین فریومدی» (شاعر سده ششم هجری) را به دست آورد، فکر بنیاد یک کتابخانه بزرگ به ذهنش خطور کرد.
کتابخانه‌ای که حسین‌خان از حدود سال ۱۲۷۸ خورشیدی فراهم آورد، ابتدا در مشهد بود و سپس به خانه پدری او در بازار بین‌الحرمین تهران منتقل شد تا در اختیار اهل فضل و دانش قرار گیرد. آن‌گاه در سال ۱۳۱۶ تقدیم آستان امام رضا (ع) شد.
اما این خانه بازار بین الحرمین سوژه اصلی این یادداشت است که خود گوهری است ۱۵۰ ساله. چهارستون سنگی در جلوی در و کتیبه‌ای بر بالای سردر با نوشته «یا هو الملک حق المبین »اولین چیزی است که توجه هر بیننده ای را جلب می کند.
ویژگی های معماری
یکی از نمونه‌های شاخص معماری تلفیقی ایران و اروپا در دوره قاجار است. این عمارت که بیش از ۲۵۰۰ مترمربع مساحت دارد، شامل دو بخش اندرونی و بیرونی بوده که در دو سمت شرقی و غربی بنا قرار گرفته‌اند. در ابتدا، بخش اندرونی به عنوان محل سکونت حاج حسین آقا ملک و خانواده‌اش استفاده می‌شد، در حالی که بخش بیرونی برای پذیرایی از مهمانان و انجام امور رسمی در نظر گرفته شده بود.
حیاط وسیع و دل‌نشین این خانه، با درختان سرسبز، گل‌های رنگارنگ و یک حوض آب بزرگ، فضایی آرامش‌بخش را در دل شلوغی بازار تهران ایجاد کرده است. همچنین، وجود سرداب و آب‌انبار در زیرزمین، در روزهای گرم تابستان برای خنک نگه داشتن فضا کاربرد داشت.
با تصمیم حاج حسین‌آقا ملک برای تبدیل خانه پدری به موزه و کتابخانه، تغییرات مهمی در معماری آن صورت گرفت. وی بخش اندرونی را تخریب کرد و به جای آن ساختمانی سه‌طبقه برای کتابخانه ساخت که بعدها به یکی از مراکز مهم پژوهشی کشور تبدیل شد. همچنین، بخش غربی بنا را به محل زندگی خود اختصاص داد. یکی از ویژگی‌های بارز این عمارت، تزئینات هنری خیره‌کننده آن است؛ از کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ با نقوش اسلیمی و دیوارپوش‌های قاجاری گرفته تا گچ‌بری‌های نفیس، حجاری‌های ظریف و منبت‌کاری‌های درها و ارسی‌ها.
سقف‌های بلند و قاب‌بندی‌شده با نقاشی‌های دیواری و پارچه‌های مخمل‌کوب نیز جلوه‌ای خاص به فضای داخلی خانه بخشیده است. نمای آجری بیرونی با نقوش گل و گیاه، سردر مزین به کتیبه «هوالملک الحق المبین» و درهای چوبی باشکوه، زیبایی این بنای تاریخی را دوچندان کرده و آن را به یکی از جاذبه‌های فرهنگی و معماری پایتخت تبدیل کرده است.
او را بزرگترین واقف تاریخ معاصر ایران خوانده‌اند آن‌چه او وقف آستان قدس رضوی کرد عبارت بود از افزون بر هزاران نسخه خطی نفیس یا چاپ سنگی شامل فرش‌ها، لوسترها، مبلمان و تابلوهای نقاشی که حسین‌خان به عنوان لوازم و تجملات زندگی شخصی از آن ها استفاده می کرد. همچنین مجموعه های تمبر، سکه، آثار لاکی و تابلوهای نقاشی میانشان دیده می شد. این آثار ابتدا کنار کتابخانه به نمایش درآمدند و سپس هسته اولیه موزه ملک را شکل دادند.
البته موزه در محوطه باغ ملی در کنار ساختمان‌های وزارت خارجه قرار دارد و صحبت در موردش مجلی دیگر می‌طلبد اما خانه ملک در بازار بازدید عمومی دارد و اگر گذرتان به بازار بزرگ تهران افتاد حتما سری به آن‌جا بزنید و از کسی یاد آورید که روزی محمدعلی‌خان فروغی در مورد گفته بود: صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را / تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید
حسین‌خان ملک در سال ۱۳۵۱ در سن ۱۰۱ سالگی فوت شد و در حرم امام رضاعلیه السلام به خاک سپرده شد.
۲۵۹
نظر شما