به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، عبارت «یا مُمتحنة» در زیارت حضرت زهرا(س) از فرازهای شاخصی است که برای فهم بهتر آن، توضیحاتی در منابع دینی مطرح شده است.
پرسش: «یا مُمْتَحَنَةُ امتحنکِ الَّذی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ فَوَجَدَکِ لِما امتحنکِ بِهِ صابِرَة»، معنای این فراز از زیارت حضرت فاطمه(سلام‌الله‌علیها) چیست و آیا امتحان انسان‌ها قبل از آفریده‌شدنشان ممکن است؟
پاسخ: عبارت «قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ» که ظرف زمان است، متعلق به فعل «خَلَقَکِ» نیست، بلکه متعلق به فعل «امتحنک» است؛ یعنی قبل از اینکه تو را بیافریند، تو را امتحان کرد. امّا اینکه منظور از امتحان کردن قبل از آفرینش چیست، اقوال مختلفی ارائه شده است:
۱.تقدیر بلاها قبل از خلقت
برخی گفته‌اند که منظور، مقدّر کردن بلاهایی است که در دنیا با آن مواجه شده است؛ یعنی پیش از اینکه خدا او را بیافریند، آن بلاها را برای او رقم زده بود.۱
۲.علم پیشین خدا به صبر حضرت
برخی «امتحان» را به معنای «علم» گرفته‌اند؛ یعنی خدا قبل از آفریدنت می‌دانست که تو صابر بر بلاها هستی.
۳.امتحان در عالم ارواح (عالم ذر)
احتمال دیگر این است که منظور، همان معنای ظاهری این عبارات باشد؛ یعنی خداوند قبل از اینکه حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را بیافریند، در عالم ارواح او را آزمایش کرد.۲ مشابه با همان روشی که ـ بر اساس صریح قرآن کریم ـ در همان عالم ذر از همه فرزندان آدم اقرار به ربوبیت خدا گرفته شد: «وَ اِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی»؛ ۳ و از آنان پیمان گرفته شد که تنها خدا را پرستیده و از عبادت شیطان سرباز زنند. ۴
در همین راستا، می‌توان حدس زد که شاید جریان عهد اولیه خدا با انسان‌ها نیز نوعی امتحان ابتدایی بود؛ امتحانی که از ابتدا مشخص بود برخی از اولیای الهی، مانند پیامبران و معصومان(علیهم‌السّلام)، به عهد خود وفادار بوده و از آن سربلند بیرون خواهند آمد.
پی نوشت:
۱. مجلسی، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی، ج۸، ص۵۱۱، قم، اسماعیلیان، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
۲. مجلسی، محمدباقر، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاحکام، ج۹، ص۲۵، تحقیق:مهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۲.
۴. یس/سوره۳۶، آیه۶۰-۶۱.
منبع: حوزه- سایت اسلام کوئست، برگرفته از مقاله "معنای امتحان حضرت فاطمه(س) قبل از خلقت"، تاریخ بازیابی۱۳۹۹/۱۰/۱۱.
نظر شما