به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، امساک و خودداری: همانطور که روزه‌دار از مفطرات حلال خودداری می‌کند، زن باردار از بسیاری از خوراکی‌ها و فعالیتهای مجاز به خاطر سلامت جنین پرهیز می‌کند. · تحمل گرسنگی: در ماه‌های اول بارداری با حالت تهوع و در ماه‌های آخر با محدودیت تغذیه مواجه است.
بنابر روایت ابنا، این مقاله به بررسی حدیث نبوی «إِذَا حَمَلَتِ الْمَرْأَةُ کَانَتْ بِمَنْزِلَةِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ بِمَالِهِ وَ نَفْسِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ» از منظر سندی، دلالی و کاربردی می‌پردازد. این روایت که در منابع معروف شیعی مانند وسائل الشیعة نقل شده، جایگاه رفیع مادران باردار را در نظام ارزشی اسلام تبیین می‌کند.
در فرهنگ اسلامی، مادران از جایگاه بی‌بدیلی برخوردارند. حدیث مورد بررسی یکی از گویاترین روایات در زمینه ارزش فعالیتهای طبیعی زنان در چارچوب خانواده است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین ابعاد مختلف این حدیث می‌پردازد.
۱. بررسی سندی حدیث
۱.۱. منبع حدیث
این روایت در مهمترین منابع حدیثی شیعه آمده است:
· وسائل الشیعة (ج۲۱، ص۴۵۱)
· من لایحضره الفقیه (ج۳، ص۴۸۳)
· بحار الأنوار (ج۱۰۰، ص۲۲۴)
۱.۲. سند روایت
سند این حدیث به امام صادق(ع) و ایشان به پیامبر اکرم(ص) می‌رسد. راویان حدیث از ثقات مورد اعتماد هستند که بر صحت سندی آن دلالت دارد.
۲. تحلیل محتوایی و دلالی حدیث
۲.۱. مفاهیم کلیدی
· حَمَلَتِ الْمَرْأَةُ (زن باردار شد): اشاره به وضعیت طبیعی ولی پرزحمت بارداری
· بِمَنْزِلَةِ (همچون، در جایگاه): بیان تشبیه و تساوی در ارزش و ثواب
· الصَّائِمِ (روزه‌دار): اشاره به عبادتی با امساک و تحمل گرسنگی و تشنگی
· الْقَائِمِ (قیام‌کننده): اشاره به عبادت شبانه و ایستادن طولانی در نماز
· الْمُجَاهِدِ (جهادگر): اشاره به بالاترین عمل در اسلام
· بِمَالِهِ وَ نَفْسِهِ (با مال و جانش): جامعیت فداکاری
· فِی سَبِیلِ اللَّهِ (در راه خدا): قصد قربت و الهی بودن عمل
۲.۲. ابعاد تشبیهات
۲.۲.۱. همچون روزه‌دار
· امساک و خودداری: همانطور که روزه‌دار از مفطرات حلال خودداری می‌کند، زن باردار از بسیاری از خوراکی‌ها و فعالیتهای مجاز به خاطر سلامت جنین پرهیز می‌کند.
· تحمل گرسنگی: در ماه‌های اول بارداری با حالت تهوع و در ماه‌های آخر با محدودیت تغذیه مواجه است.
۲.۲.۲. همچون قیام‌کننده
· شب‌بیداری: اغلب زنان باردار به دلیل ناراحتی‌های جسمی، خواب راحت ندارند.
· تحمل سختی: همانطور که نمازگزار در قیام شب خستگی را تحمل می‌کند، زن باردار سنگینی حمل را تحمل می‌کند.
۲.۲.۳. همچون مجاهد
· فداکاری جان: زن باردار سلامت و جان خود را به خطر می‌اندازد.
· انفاق مال: هزینه‌های پزشکی و تهیه ملزومات را متحمل می‌شود.
· میدان جهاد: بدن او میدان جهاد برای پرورش نسل آینده است.
۳. دیدگاه های فقهی و حقوقی
۳.۱. جایگاه زن باردار در فقه
· دارای احکام خاص در نماز، روزه و سایر عبادات
· معافیت از روزه در صورت احتمال ضرر
· اولویت سلامت مادر و جنین در احکام شرعی
۳.۲. حقوق زن باردار در اسلام
· حق نفقه و تأمین مالی
· حق مراقبت پزشکی
· حق آسایش و کاهش تکالیف
۴. پیامدهای اجتماعی و تربیتی
۴.۱. بازتعریف مفهوم عبادت
این حدیث دایره عبادت را از اعمال مشخص عبادی به فعالیتهای طبیعی و اجتماعی گسترش می‌دهد.
۴.۲. کرامت‌بخشی به نقش مادری
با قرار دادن بارداری در ردیف جهاد، به نقش مادران در جامعه ارزش الهی می‌بخشد.
۴.۳. توازن بین حقوق و تکالیف
این نگاه متوازن، هم تکلیف‌آفرین است و هم حق‌آفرین.
۵. مقایسه با سایر روایات
۵.۱. روایات هم‌خانواده
· «الجنة تحت أقدام الأمهات» (بهشت زیر پای مادران است)
· «برّ الوالدة أفضل من الصلاة والصوم» (نیکی به مادر برتر از نماز و روزه است)
۵.۲. جمع‌بندی شبکه مفهومی
این روایات با هم نشان می‌دهند که خدمت به نسل و پرورش انسان، عبادتی بزرگ است.
۶. کاربردهای معاصر
۶.۱. در نظام قانونگذاری
· لزوم حمایت‌های ویژه از زنان باردار
· تأمین مراقبت‌های بهداشتی رایگان
· کاهش ساعات کاری و مرخصی با حقوق
۶.۲. در فرهنگ‌سازی اجتماعی
· ترویج فرهنگ احترام به مادران
· اصلاح نگاه ابزاری به زنان
· تقدس‌بخشی به نقش مادری
۶.۳. در مشاوره خانواده
· افزایش آگاهی مردان از جایگاه همسران باردار
· تنظیم روابط خانوادگی بر اساس این بینش
نتیجه‌گیری:
حدیث «زن باردار همچون روزه‌دار، قیام‌کننده و مجاهد است» تنها یک توصیه اخلاقی نیست، بلکه بیانیه‌ای الهی درباره نظام ارزشی اسلام است. این روایت نشان می‌دهد که:
۱.فعالیتهای طبیعی زنان در چارچوب خانواده، عبادت محسوب می‌شود.
۲.ارزش‌های اسلامی محدود به مسجد و میدان جنگ نیست.
۳.پرورش نسل آینده، جهادی مقدس و زیربنایی است.
۴.لازم است نهادهای اجتماعی و قانونی بر اساس این بینش بازسازی شوند.
پیشنهادات:
۱. گنجاندن مفاد این حدیث در متون درسی
۲.تدوین منشور حقوقی زنان باردار بر اساس متون دینی
۳.برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای زوج‌های جوان
۴.تولید محتواهای هنری و رسانه‌ای درباره این موضوع
منابع:
۱. حر عاملی، محمد بن حسن. وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت.
۲.مجلسی، محمدباقر. بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
۳.کلینی، محمد بن یعقوب. الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
۴.صدوق، محمد بن علی. من لایحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نظر شما