غیرت چیست؟/دلایل اجتماعی قتل های ناموسی

هادی معیری نژاد: غیرت و ناموس پرستی پدیده ای است که افراط در آن باعث ایجاد مشکلاتی در سطح جامعه می شود.
غیرت به مفهومی که ما در این بحث با آن سر و کار داریم نیرویی است در درون افراد یک گروه اجتماعی مثل خانواده که باعث ایجاد عکس العمل در قبال رفتار افراد خارج از گروه که ممکن است قصد تجاوز به مرزها و ارزشهای و بالاخره ناموس گروه راداشته باشند ، می شود.

به این مفهوم غیرت نه تنها نیرویی مردانه نیست بلکه تک تک افراد به دلیل صیانت گروه این وظیفه را بر دوش خود حس می کنند.

قسمتی از این پدیده غریزی است و بین انسان و حیوان مشترک است چنانکه غریزه صیانت از ماده های گروه، نزد اکثر حیوانات هم دیده می شود.

اما بخش اکتسابی این پدیده به فرهنگ جوامع مربوط می شود. طبیعتا در جوامع بسته این پدیده بسیار سخت گیرانه است و در جوامع مدرن امروزه شاید اصلا احساس نشود گرچه در درون افراد وجود دارد.

به عنوان مثال برخورد با یک فرد که به همسر فردی در دانمارک لفظ نامناسبی بگوید با فردی در افغانستان این کار را بکند قطعا بسیار متفاوت است.

غیرت و ریشه های تاریخی اش

در زمان های بسیار دور ازدواج ها درون گروهی بود حتی ازدواج با محارم در تاریخ بشریت و در تمدن های مختلف حتی دیده می شود اما ازدواج برون گروهی معمولا ازدواجهایی بود که اصطلاحا به آن ربایشی می گفتند . به این نحو که مردی با نفوذ به مرزهای خانواده همسایه زن مورد علاقه خود را می دزدید. و یا اینکه کلا با حمله به یک خانواده و قبیله دیگر مردان را کشته و زنان را به عنوان کنیز به اسارت می بردند.

ترس از این اتفاق از لحاظ فرهنگی جوامع و قبایل را نسبت به این مقوله حساس کرد حتی افرادی که مسیر تاریخ را عوض کردند مانند چنگیز خان مغول در درون اعماق وجود خود با این مقوله در باره زن خود که توسط قبیله رقیب ربوده شده بود درگیر بود و هیچ بعید نیست که نیروی درونی او در حمله سبوعانه و عالمگیر وی همین باشد.

لذا این پدیده گرچه ممکن است در مواقعی مانند جنگ و یا جلوگیری از ایجاد و گسترش فحشا در جامعه موثر باشد اما سوی دیگر آن در واقع لبه تیز آن مخصوصا در جوامعی که شهرنشین و در حال توسعه هستند بر گردن زنانی است که لزوما به دلیل ارتباطات اجتماعی با دیگران در ارتباطنند.

جلوگیری از تحصیل زنان، محدودکردن فرصتهای ازدواج آنها به افراد درون خانواده مثل پسر عمو و... ، قتلهای ناموسی گاه به خاطر یک متلک و یا یک نگاه مرد غریبه رخ می دهد از جمله مخاطراتی است که در کشور ما مخصوصا در برخی از شهرستانها رخ می دهد.

سالها قبل خسرو سینایی کارگردان سینمای ایران فیلمی ساخت به نام عروس آتش که به این مقوله اشاره داشت و داستان دختری متعلق به یک عشیره جنوب غربی کشور بود که به دانشگاه رفته بود و قرار بود با همکار پزشکش ازدواج کند. اما عشیره به او این اجازه را نداد و کار به خودسوزی و... رسید.

به دلیل قوی بودن این انگیزه های ناموسی، فیلم سینایی با واکنش شدید افراد در شهرستان هدف قرار گرفت و در برخی نقاط حتی فرصت اکران نیافت.

غیرت، آموزش و امنیت
غیرت و ناموس پرستی نیاز به آموزش صحیح دارد. اکثر خانواده ها به دلیل جنبه های مثبت این پدیده سعی می کنند فرزندان خود را با غیرت بار بیاورند در حالی که جنبه های منفی این پدیده نیز ناخودآگاه منتقل می شود.

امنیت اجتماعی برای زنان یعنی امنیت کاری ،محیطی و جنسی در جوامع سبب می شود که مردان یک خانواده بتوانند بخشی از نگرانی های خود را به دوش بخش امنیتی جامعه بگذارند و بدون اینکه از صبح تا شب به دنبال زنان و دختران خود راه افتاده و مراقبشان باشند با خیال راحت به سر کار خود بروند.

در واقع این جامعه است که باید بتواند با صیانت از حقوق زنان و دادن این اطمینان به خانواده ها، نیابت این خلق را بر عهده بگیرد ؛ هرچه امنیت اجتماعی بالاتر باشد قطعا آمار دعواها و نزاع های اجتماعی بر سر موضوعات ناموسی پایین می آید.
47301