همیشه فیلمی از این فیلمساز بامزه را در خانه داشته باشید

بیلی وایلدر که 22 ژوئن سالروز تولد اوست، یکی از محبوب ترین فیلمسازان دنیاست که بعید می دانم حتی در میان کسانی که سینما را به طور جدی و شورانگیزی دنبال نمی کنند، کسی پیدا شود که تابحال فیلمی از او را ندیده باشد. شاید افرادی باشند که وایلدر را نشناسند اما فقط کافیست درباره بعضی از فیلمهای محبوب او حرفی بزنیم تا ببینیم همان کسانی که اسم وایلدر هم به گوششان نخورده و حتی شاید اسم فیلمهایش را هم به درستی به یاد نیاورند، چطور سر ذوق می آیند و از لذتی که از تماشای فیلمهایش برده اند، حرف می زنند.
شاید بتوان مهم ترین خصلت سینمای وایلدر را در همین ارتباط گسترده اش با طیف های مختلف و متنوع تماشاگران دانست که می تواند سلیقه های متفاوتی را به خود جلب کند و راضی نگه دارد.
مخصوصا وقتی پای بعضی از بهترین کمدی رمانس هایش مثل "بعضی ها داغشو دوست دارن"، "آپارتمان"، "ایرما خوشگله"، "سابرینا"، "عشق در بعد از ظهر" و "آوانتی" وسط می آید. آن وقت همان تماشاگر غیرحرفه ای هم مثل کسانی که عمرشان را به پای سینما گذاشته اند، کلی خاطره و نقل قول و صحنه ماندگار از آنها در ذهن دارند.
درواقع وایلدر به طرز حیرت انگیزی می تواند تماشاگران خسته و بی حوصله ای را که با سینما میانه ای ندارند، سرحال بیاورد و اوقات خوشی را برایشان بسازد. به طوری که اگر یک تماشاگر معمولی خیلی اتفاقی یکی از این کمدی رمانس هایش را ببیند، هرگز نیمه کاره آن را رها نمی کند و از دیدن آن منصرف نمی شود و آنقدر او را جذب می کند که حتی میل و شوق به تماشای فیلمهای دیگرش را نیز در او دامن می زند.
کمرون کرو در آن گفتگوی معروفش با وایلدر می گوید " شما با فیلمهایی که ساخته اید، ضیافت عظیمی را برای دیگران برپا کرده اید". این یکی از بهترین تعبیرهایی است که می توان درباره آثار وایلدر به کار برد. واقعا تماشای هر یک از این کمدی رمانس هایش به یک میهمانی صمیمی و خودمانی می ماند که همه جور آدمی می تواند در آن شرکت کند، بدون اینکه معذب شود، به او سخت بگذرد و حوصله اش سر برود. بلکه آنقدر در تک تک لحظاتش خوش می گذرد که هیچ کس دلش نمی خواهد تمام شود و اگر دوباره برای چنین میهمانی دعوتی صورت بگیرد، فکر نمی کنم کسی آن را رد کند.
شاید علت اصلی چنین توفیق بی نظیری این است که وایلدر برای تماشاگران عادی فیلم می ساخت، همین مردم برآمده از طبقه متوسط که در رستوران و مترو می بینیم. به قول خودش دنبال این نبود که آثار بسیار عمیق هنری بسازد یا نمایشنامه ای مثل "در انتظار گودو" خلق کند، هرچند بسیاری از فیلمهایش چیزی از این آثار عمیق هنری کم ندارند اما برایش مهم بود که با مخاطبان بیشتری ارتباط برقرار کند و آنها را غرق لذت کند و اگر توانست سطح سلیقه شان را نیز کمی بالا ببرد و آن را ارتقا ببخشد.
خودش در همان مصاحبه با کرو می گوید " از اینکه به بر و بچه هایی برمی خورم که مرا می شناسند و درباره ام شنیده اند و تصور می کنند هر بار که دهانم را باز می کنم، مروارید از آن بیرون می ریزد، متنفرم اما لحظه هایی هست که افراد جلو می آیند و می گویند آقای وایلدر! دلم می خواهد دستتان را بفشارم و یا شما یک هفته یا یک ماه تمام به من لذت دادید و یا داشتم فیلمهای شما را می دیدم و خیلی خوش گذشت... خیلی خوب است که این چیزها را بشنوی و همین باعث می شود که صبح دلت بخواهد از جایت بلند شوی." به همین دلیل بارها اظهار کرده بود که نشستن در میان تماشاگران و شنیدن صدای خنده آنان، بهترین پاداش برایش است.
پس بیش از هر چیزی بلد بود که چطور با قصه های گرم و سرزنده و شیرین و بانمکش دیگران را سرگرم کند و تماشای فیلم را برایشان به تجربه ای دلپذیر و لذتبخش بدل سازد. بخاطر همین غالبا سراغ موضوعاتی کوچک، ساده و حتی گاهی پیش پا افتاده می رفت و آن را با بیانی راحت و روان و آسان تعریف می کرد. تا جایی که اندرو ساریس در توضیح اینکه چرا درباره قدر و منزلت وایلدر اشتباه کرده، می گوید "شاید یکی از دلایل بی اعتمادی ام به وایلدر این بود که اصلا نیازی نمی دیدم به ذهنم فشار بیاورم تا از فیلمهایش لذت ببرم".
اما همان فیلمهای به ظاهر ساده و سرگرم کننده، از پشتوانه یک جهان بینی عمیق و پیچیده برخوردار بود که مهم ترین مسائل و دغدغه های بشری را در دل ماجراهای بامزه و رمانتیک خود می گنجاند، بدون اینکه ادعای بزرگی داشته باشد و بخواهد مخاطبش را دست کم بگیرد و او را مرعوب اهداف و پیام های تحمیلی خود کند.
درواقع راز محبوبیت ماندگار وایلدر در میان مخاطبان خاص و عادی به طور همزمان در این است که او توانست مسائل کوچک و معمولی زندگی را با استفاده از فرمول های روایی کهنه و هزار بار استفاده شده به داستانهایی پر از هوش، شعور، ظرافت، ابداع، طنز، جسارت و ایجاز تبدیل کند و نگاه تلخ و بدبینانه و گزنده اش به هستی، انسان و روابط بشری را پشت آن ظاهر احساساتی و شوخ و امیدوار داستانهایش پنهان کند.
ساز و کار وایلدر در کمدی رمانس هایش شبیه این است که داروی تلخی را با روکش شیرین و خوشمزه ای از کیک شکلاتی به خورد مخاطب بدقلق و سختگیر خود می دهد و آنقدر حواسش را به رنگ و بوی اشتهابرانگیزش پرت می کند که موقع خوردن متوجه آن تلخی که زیر زبانش مزه مزه می کند، نشود و آنچه در نهایت از طعم فیلم در یادش می ماند، همان تجربه خوش و شیرین و بانمک باشد.
پس اگر کسی را دوست دارید و دلتان می خواهد او را به سینما علاقمند کنید و اوقات مشترک شیرین و خوشی را با تماشای فیلم در کنارش داشته باشید، پیشنهاد می کنم با یکی از کمدی رمانس های بیلی وایلدر کبیر به سراغش بروید و یا اگر از آن افرادی هستید که عصرهای دلگیر روزهای تعطیل حوصله هیچ کاری را ندارید، حتما چند تا فیلم از وایلدر را در خانه تان نگه دارید...