جنگل ابر آسفالت می‌شود

یکی از دستاوردهای سفرهای استانی هیأت دولت، اختصاص بودجه‌ای 5 میلیارد ریالی برای ساخت جاده‌ای عریض از دل جنگل ابر است. جنگلی زیبا که در مرز مناطق کویری سمنان و جنگل‌های استان گلستان قرار دارد. این روزها کابوس جاده و بولدوزر، خواب و آرامش را از چشم درختان 4 هزار ساله جنگل ابر ربوده است. لشکری از ویلاسازها با پیش قراولی جاده‌سازها در کمین این جنگل تاریخی نشسته‌اند.

جنگل ابر از اهمیت زیست‌محیطی بالایی برخوردار است. دکتر پیمان یوسفی‌آذر مدیرکل جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل‌ها و مراتع در این خصوص می‌گوید:«جنگل ابر جزو جنگل‌های کمیاب اکوتن است. در دنیا مناطق اکوسیستم حاشیه‌ای اندکی وجود دارند که در لبه 2 ناحیه رویشی واقع باشند. جنگل ابر، مرز جنگل‌های ایرانی تورانی و جنگل‌های یوروپ سیبرین است. به لبه‌های شرقی البرز به دلیل تنوع زیستی به شدت بالای آن، نواحی رویشی سلطنتی می‌گویند. جنگل ابر در خاورمیانه بی‌نظیر است و یکی از شاهکارهای جهان به شمار می‌آید.»

جنگل ابر کجاست؟
جنگل ابر از جنگل‌های زیبا و خوش‌ آب و هوای استان سمنان است که در 50 کیلومتری شمال‌شرقی شاهرود و در مسیر جاده شاهرود به آزادشهر در استان گلستان قرار دارد. این جنگل در مجاورت روستاهای ابر، شیرین‌آباد و خاک‌پیرزن قرار دارد. فضای جنگل ابر را در فصول مختلف سال، پوششی از ابر فرا گرفته است و به همین دلیل به آن جنگل ابر می‌گویند.

در مناطق فرادست جنگل ابر،‌ می‌توان از بالا به ابرهای پرتلاطم نگاه کرد. تصویری که در این مناطق به چشم توریست‌ها و جنگل‌نوردان می‌آید، یادآور زیبایی تصویر screen savar کامپیوتر است و هر چند دقیقه یک‌بار، با حرکت ابرها تغییر می‌کند. ارتفاع زیاد جنگل از سطح دریا، پایین بودن درجه حرارت در فصل گرما، وجود چشمه‌سارهای فراوان و پوشش جنگلی متنوع، از ویژگی‌های این جنگل است که آن را به تفرجگاه زیبا نه فقط برای شاهرودی‌ها و سمنانی‌ها، بلکه برای ساکنان جنوب استان گلستان نیز بدل کرده است. شرجی هوا در جنگل‌های سرسبز استان گلستان بالاست و به همین دلیل برخی از ساکنان این استان ترجیح می‌دهند رنج عبور از جاده‌های خاکی را تحمل کنند تا برای گردش به جنگل ابر بیایند.

میراث 4000 هزارساله
یاسوجی‌ها می‌‌گویند اگر ساقه درخت بلوطی، طاقت نگه‌داشتن کوله‌بار سبک یک چوپان را داشته باشد، آن درخت عمری بیش از صد سال دارد، اما اگر جوان‌تر باشد، در زیر بار آن خواهد شکست. این حرف همسایگان جنگل‌های بلوط غرب کشور، نشان می‌دهد که انسان‌ها به دشواری می‌توانند جنگلی تازه بسازند و بنابراین، راهی جز حفاظت از جنگل‌های فعلی وجود ندارد. اینکه گاهی در دولت مجوز قطع درختان جنگلی به شرط کاشت درختان جدید صادر می‌شود، دست‌کم برای دامداران یاسوجی‌ به طنز می‌ماند. مجوز کمیسیون محیط‌زیست و صنعت دولت برای عبور جاده آسفالته از جنگل ابر نیز، مشمول این حکم می‌شود.

جنگل ابر بکر از دوره سوم زمین‌شناسی بر جای مانده و دارای درختان سرخدار است که قدمتی 4هزار ساله دارند. در این جنگل 500 هکتار درخت سرخدار به چشم می‌خورد که به لحاظ وسعت، مشابه چندانی در جهان ندارد. از این درختان اسانسی به نام «تاکسول» به دست می‌آید که در درمان انواع سرطان‌ها کاربرد دارد.

گونه‌های درختی بلوط در اشکوب فوقانی، گونه‌های ممرز در حاشیه دره‌ها، درختان توسکا، ولیک و ازگیل وحشی نیز در زیر اشکوب‌ها قرار دارند که احداث جاده ابر، جان همه این درختان را نشانه رفته است.

دست‌های آشکار و پنهان
مسئولان وزارت راه و 3 نماینده مجلس در شهرهای شمال و جنوب جنگل ابر، در حالی بر عبور جاده از این منطقه تأکید دارند که کارشناسان مستقل، فلسفه وجودی احداث جاده شاهرود به علی‌آباد را صرف‌نظر از عوارض زیست‌محیطی آن زیر سؤال می‌برند.

وجود 6 راه ارتباطی بین استان‌های  گلستان و سمنان، ضرورت تخریب محیط‌زیست به بهانه توسعه راه‌ها را منتفی می‌کند. سه مورد از این راه‌ها در محدوده شهرستان علی‌آباد قرار دارد؛ محور گرگان ـ راهیان، شاهرود به طول 95 کیلومتر،‌ جاده گرگان ـ شاهکوه، شاهرود به طول 95 کیلومتر و محور گرگان ـ ‌آزادشهر، شاهرود به طول 130 کیلومتر که جاده‌ای ترانزیتی است. این محور در حال تعریض و اصلاح مسیر است و پس از آن به یک بزرگراه تبدیل می‌شود.

یکی دیگر از بهانه‌های مدافعان احداث جاده ابر، سهولت تردد گردشگران به منطقه است. حال آن که در اکثر کشورهای توسعه یافته، جاده‌های اکوتوریستی را با عرض کم و بعضاً به صورت شهر احداث می‌کنند تا طبیعت آسیب کمتری ببیند.

گردشگران برای رسیدن به بسیاری از نقاط ویژه طبیعت‌گردی، ‌مجبورند پای پیاده یا با حیوانات محلی به منطقه بیایند. در چنین شرایطی پیمانکار وزارت راه در حال احداث جاده‌ای به پهنای یک بزرگراه برای دستیابی به جنگل ابر است.

سابقه تلاش برای احداث جاده ابر به سال 64 بازمی‌گردد. از همان ابتدا این طرح با مخالفت کارشناسان محیط‌زیست و منابع طبیعی مواجه شد. عبور جاده از اکوسیستم بکر جنگلی و گونه‌های منحصربه‌فرد، زیستگاه حیات‌وحش و خسارت به چشمه‌ها و رودخانه‌های حوزه آبخیز زرین‌گل و شیرین‌آباد و همچنین عدم مطالعه اصولی و تخریب زیاد در عرصه‌های جنگلی و محیط‌زیست، مهم‌ترین دلایل مخالفت با این جاده بود.

دکتر محمد ولیان،‌ دبیر جمعیت دیده‌بان طبیعت در این خصوص می‌گوید: با وجود 4 مسیر موازی، نیازی به احداث این جاده نیست. تلاش‌های عده‌ای برای احداث این جاده، ابهام‌آمیز است. نماینده یکی از شهرهای اطراف جنگل به دلیل منافع شخصی، مدت‌ها است که این مسئله را پیگیری می‌کند.

اهالی شاهرود به خوبی معنای این حرف‌ها را می‌فهمند. آنها هنوز انتشار آگهی‌های فروش زمین‌های ویلایی و آپارتمانی منطقه جنگلی ابر در سال 85 را از یاد نبرده‌اند، پروژه‌ای که گرچه آن سال با اعتراض و پیگیری مسئولان وقت محیط‌زیست استان متوقف شد، اما چهره‌های پشت‌پرده آن از نفوذ بالایی برخوردارند و به نظر می‌رسد قصد ندارند به این زودی‌ها کنار بنشینند.

نشانه‌گذاری وزارت راه در عمق جنگل
پیمان یوسفی آذر عضو هیأت مدیره انجمن علمی جنگلبانی، عوارض عبور جاده از جنگل ابر را در حد یک فاجعه ملی‌ می‌داند. او می‌گوید:«19 کیلومتر از این جاده علی‌آباد به شاهرود از جنگل ابر عبور می‌کند که موجب قطع یک میلیون اصله درخت برای ساخت جاده می‌شود.» این میزان تخریب در صورتی است که به ساخت جاده‌ای کم‌عرض و بدون ساخت‌وساز حاشیه آن اکتفا شود اما به نظر می‌رسد اراده سیاسی محکمی وجود دارد که می‌خواهد این جاده را در آینده‌ای نزدیک به یک بزرگراه تبدیل کند.

قرار است بخش‌هایی از جنگل هیرکانی ابر شاهرود در فهرست طبیعی یونسکو به ثبت برسد. اما عده‌ای می‌خواهند از دل این بهشت سبز بازمانده از عصر داینا‌سور‌ها، جاده‌ای بکشند که علاوه بر مسیر اصلی آن، دست‌کم تا 300 متر اطراف آن را نیز خالی از درخت خواهد کرد. کارشناسان راهسازی معتقدند که احداث جاده جنگلی در شیب بیش از 15 درجه به صلاح نیست اما سنگ نشانه‌هایی که پیمانکاران وزارت راه در عمق جاده به جای گذاشته‌اند، نشان می‌دهد که بخشی از مسیر جاده مورد نظر آنها، در شیب‌های نزدیک 40 درجه ساخته می‌شود. ساخت جاده جنگلی در چنین شیبی، می‌تواند موجب تشدید رانش زمین و فروافتادن درختان فرادست و آسیب‌هایی به درختان فرودست جاده شود. تراکم پوشش جنگل ابر در اکثر نقاط آن بین 90 تا 95 درصد است و ایجاد حفره‌هایی در این پوشش به هم پیوسته، آسیب‌پذیری آن را به شدت افزایش می‌دهد. درختان جنگل در 100 تا 200 سال نخست عمر خود آسیب‌پذیر‌ترند و مسائلی همچون رانش زمین،‌آلودگی عبور اتومبیل‌ها و تخریب‌های عمومی و غیرعمومی مسافران، می‌تواند نوزایی این جنگل را متوقف کرده و زمینه مرگ تدریجی آن را فراهم کند.

کره زمین تب دارد
رؤسای 192 کشور دنیا ماه آینده در کپهناگ گردهم می‌آیند تا درباره «تغییرات آب‌وهوایی» هم‌اندیشی کنند. محمود احمدی‌نژاد یکی از این افراد است. او می‌خواهد از گردوغباری سخن بگوید که چند ماه پیش  ایران را فرا گرفته بود. ریز‌گرد‌هایی که به گفته کارشناسان، ریشه در تخریب محیط‌زیست عراق دارد.

سازمان ملل متحد در بررسی‌های اخیر خود، از 3 عامل مهمی سخن گفته که سرنوشت بشر را تهدید می‌کند. این سازمان در بررسی‌های خود، اشاره چندانی به جنگ‌های خونین ندارد بلکه «تغییرات آب‌وهوایی»، «کاهش امنیت غذایی» و «توسعه بیابان‌ها» را 3 چالش مهم جامعه جهانی به شمار آورده است. کارشناسان سازمان ملل برای این رده‌بندی، دلیل‌های بسیاری ارائه کرده‌اند. آنها معتقدند که حتی کاهش امنیت غذایی نیز تا حدود زیادی ریشه در تغییرات آب‌وهوایی دارد. این که قیمت میوه این روز‌ها در تهران به کیلویی چند هزار تومان رسیده است، می‌‌تواند یک هشدار برای ما باشد که تغییرات آب‌وهوایی را جدی بگیریم. اما ریشه بحران کجاست؟ پیمان یوسفی‌آذر مدیر‌کل جنگل‌های خارج از شمال در این خصوص می‌گوید: «ماه گذشته کنگره‌ جهانی جنگل در آرژانتین تشکیل شد. پیام اصلی این کنگره این بود که تخریب جنگل‌ها، علت اصلی تغییرات آب‌‌وهوایی است. شعار اصلی شش‌سالانه جهانی جنگل این بود که (need Safe Water, Just for forest) یعنی اگر آب‌ سالم می‌خواهید، فقط از جنگل ممکن است. چون با کیفیت‌ترین و سالم‌ترین آب‌های نوشیدنی جهان، از دل جنگل‌های کوهستانی بیرون می‌آیند.»

وی می‌افزاید:«از 120 گیگاتن ذخیره کربن کل جهان 30 گیگاتن آن در جو و 90 گیگاتن در خاک جنگل‌ها نهفته است. به همین دلیل تخریب جنگل‌ها به افزایش Co₂ در جو و افزایش وضعیت گلخانه‌ای کمک می‌کند. این پدیده تاکنون یک درجه به گرمای جهان افزوده است. یک درجه گرم شدن در مقیاس جهانی به معنای افزایش 10 - 15 درجه‌ای در میکرو اقلیم‌هاست. کره زمین شبیه یک انسان است که با 3 درجه تب اضافی می‌میرد. به همین دلیل، دانشمندان زیست‌محیطی تأکید دارند که کره زمین نیازمند بستری شدن است.»

او همچنین می‌گوید: «کاهش جنگل‌ها به تغییرات آب‌وهوایی و نابودی تنوع زیستی دامن می‌زند که عوارض جانبی متعددی دارد و زندگی انسان‌ها را تهدید می‌کند، به همین دلیل است که در کشوری همچون آلمان، قطع یک درخت برابر است با استیضاح یک وزیر. چون آنها قدر ثروت‌های ملی خود را می‌دانند.‍»

آنجلا مرکر صدراعظم آلمان می‌گوید: «برای کاهش آسیب به محیط‌زیست، بهتر است به عصر تراموا برگردیم، مجبور شویم هزاران درخت را برای ساخت اتوبان قطع کنیم.»‌ محمدباقر ‌صدوق معاون سازمان محیط‌زیست ایران نیز می‌گوید: «اصل احداث یا عدم احداث جاده جنگل ابر در اختیار ما نیست. این مسئله  دو مصوبه هیأت وزیران را دارد. کار ما حداکثر این است که راهی را انتخاب کنیم که کمترین آسیب را به محیط زیست بزند.»