حرف زدن درباره جنگل‌ها و تخریب آنها در سال‌های اخیر به همین سادگی‌ها نیست وقتی می‌دانیم که در پنجاه سال اخیر یک‌سوم جنگل‌های ایران نابود شده‌اند. در این سال‌ها دوازده میلیون هکتار جنگل طبیعی و دوونیم میلیون هکتار جنگل دست‌ساز از بین رفته‌اند که این قضیه بسیار غم‌انگیز است. یکی از بزرگ‌ترین دلایلی که می‌شود در این مورد ذکر کرد این است که سازمان محیط زیست را هیچ نهاد و وزارتخانه‌ای جدی نمی‌گیرد. این مسئله سبب شده مدیران سازمان هم اعتماد به نفس لازم را برای اجرای وظایف خود براساس اصل 50 قانون اساسی نداشته باشند. این مسائل را که کنار هم بگذاریم به نتیجه نهایی که نابودی دهشتناک جنگل‌ها و مراتع بی‌نظیر ایران است، می‌رسیم.
از سوی دیگر این تخریب‌ها دارای گستره وسیعی از پیامدهای منفی اقتصادی است. به عنوان مثال هر درخت منطقه حفاظت شده دنا دست کم 100 سال قدمت داشته و براساس استانداردهای جهانی 200 هزار دلار ارزش دارد، اما به دلیل آنکه قانون ارزیابی محیط زیست در کشور اجرا نمی‌شود دولت و نهادهای قضایی کشور ارزش هر اصله درخت را 70 دلار برآورد کرده‌اند.
این در حالی است که اگر این قانون که در برنامه چهارم توسعه کشور ابلاغ شده اجرا شده بود، نهادهای مختلف هرگز پروژه‌های خود را بدون ارزیابی و مطالعه زیست‌محیطی اجرا نمی‌کردند و سبب‌ساز خسارت دو میلیارد و 400 هزار دلاری به دلیل قطع 12 هزار اصله درخت 100ساله به کشور نمی‌شدند. منطقه دنا به دلیل ارزش‌های جانوری و گیاهی تقریباً بی‌همتاست و براساس تحقیقات فائو - سازمان خواروبار جهانی - هر هکتار آن 280 برابر خاک کشور ارزش دارد.
در همین اتفاقی که اخیراً در مورد جنگل‌های دنا رخ داد زمینی را به وسعت سه کیلومتر و عرض 28 متر کف‌بری می‌کنند در کنار کریدوری که مدتی پیش مجوزش را از سازمان محیط زیست اخذ کرده بودند تا لوله‌های انتقال سوخت را از آن عبور دهند، اما به دلیل عدم آگاهی و مطالعه پیمانکار وزارت نفت - قرارگاه خاتم‌الانبیا- روی ساختار زمین‌شناسی استان کهکیلویه و بویراحمد، می‌توان انتظار داشت نشت و نشست لوله‌ها در آینده نزدیک چرخه حیات سنجاب‌های ایرانی را به شدت به خطر خواهد انداخت و سبب نابودی آن خواهد شد.
ما چیزی در حدود ۴۰۰ پایه به عنوان درختان کهنسال در کشورمان داریم؛ این ۴۰۰ پایه بسیار واجد اهمیت هستند و در دنیا بی‌نظیرند. مثلاً یک ٱرس ۳۰۰۰ ساله در خراسان داریم که هیچ جای دنیا این ٱرس را ندارد، یا یک صنوبر ۳۰۰ ساله داریم، این صنوبر ۳۰۰ ساله بی‌نظیر است، حداقل ۱۰ برابر میانگین سن صنوبرهای معمولی رشد کرده و توانسته به حضور خودش در شرایط مختلف سخت آب و هوایی ادامه دهد.
اروپایی‌ها به‌خصوص اکولوژیست‌های اروپایی به این تعداد پایه‌های کهنسالی که در کشور ما وجود دارد، رشک می‌برند و حسرت این را دارند که حتی یکی از این پایه‌ها در کشور خودشان باشد.
این درختان علاوه بر این‌که ذخیره ژنتیکی منحصربه‌‌فرد را برای ما فراهم کرده‌اند، یک آزمایشگاه طبیعی را هم برای ما فراهم آورده‌اند تا بتوانیم با بررسی این گونه‌ها و این پایه‌ها وضعیت گذشته کشور خودمان را از نظر زیست اقلیمی و جغرافیایی در طول چند هزار سال گذشته بررسی کنیم.
ما پایه‌هایی سه تا چهار هزار ساله در کشورمان شناسایی کردیم. متأسفانه این خطر وجود دارد که اگر این رویه باب شود و برای مبارزه با خرافه‌پرستی دستور معدوم کردن درخت‌ها را بدهند، ممکن است به بقیه استان‌ها تسری پیدا کند و این ویژ‌گی ممتازی که کشورمان دارد، یعنی حضور حداقل ۴۰۰ پایه کهنسال را از دست بدهیم.
دلایل دیگری که در این مورد می‌توان ذکر کرد، عبارتند از تغییر کاربری جنگل‌ها به بهانه توسعه ارضی، فشار بی‌حد از دام در جنگل‌هایی مانند زاگرس و توسعه سکونتگاه‌های انسانی، ویلاسازی و. . . .
البته برخی از نهادهای متولی جنگل‌ها، واردات چوب به کشور را به عنوان یکی از راه‌حل‌های مقابله با این مشکل می‌دانند، در این مورد باید گفت شاید این راه‌حل بتواند در کوتاه‌مدت مؤثر باشد ولی در بلندمدت راه‌حل خوبی نیست و باید دنبال راه‌حل‌های دیگری بود.
عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور
نظر شما