ستاره سمائی: در حال حاضر سرانه مصرف شیر در ایران 91 کیلوگرم است درحالیکه آمارهای متفاوتی از مصرف جهانی شیر ارائه می‌شود: از 144 کیلوگرم میانگین سرانه تا 425 کیلوگرم در اروپا. اما آنچه مسلم است این است که سرانه مصرف محصولات لبنی کشورمان فاصله زیادی با سرانه جهانی و البته کشورهای در حال توسعه دارد. با اینکه الگوی مصرف شیر نسبت به سال گذشته که 8/81 کیلوگرم بوده، رشد داشته اما هنوز هم فاصله زیادی با مصرف سرانه جهانی دارد.
بنا بر آمار رسمی، سهم شیر مدارس از مصرف ملی در ایران حدود 7/2 درصد است و این رقم حتی از سهم کشورهایی که مصرف سرانه بسیار بالایی دارند نیز کمتر است.
به عنوان مثال در تایلند این عدد 25 درصد از مصرف ملی، ژاپن 9 درصد، آمریکا 7 درصد، فنلاند 5 درصد، نروژ و سوئد 4 درصد است؛ کشورهایی که مصرف سرانه شیر بالا و فرهنگ مصرف عمومیت دارد، سهم شیر مدارس از مصرف ملی کم، ولی در کشورهایی که مصرف سرانه پایین و فرهنگ مصرف وجود ندارد، سهم شیر مدارس درصد عمده‌ای را به خود اختصاص میدهد.
البته این بحث در مرکز پژوهشهای مجلس نیز مورد بررسی قرار گرفته است. مرکز پژوهشها با برشمردن ایران در فهرست کشورهایی که کمترین یارانه را در بخش صنعت شیر پرداخت می‌کنند، متذکر شده است در کشورهای صنعتی سابقه پرداخت یارانه شیر و همچنین برنامه توزیع شیر در مدارس به حدود یک قرن می‌رسد و در همین حال در تمام کشورهای اروپایی و آمریکا به تولیدکنندگان شیر یارانه پرداخت می‌شود.
در این گزارش ضمن مقایسه سرانه مصرف شیر در ایران و اروپا، مشخص شده است مصرف سرانه شیر سالانه هر ایرانی 91 کیلوگرم و مصرف سرانه شیر یک شهروند اروپایی حدود 300 کیلوگرم است.
همچنین مرکز پژوهشهای مجلس اعلام کرده است ضرر اقتصادی مصرف کم لبنیات چندین برابر یارانه شیر است. بر اساس این گزارش، زیانهای اقتصادی بعضی از بیماریها نظیر پوکی استخوان را که در نتیجه پایین بودن مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی ایجاد می‌شوند، چندین برابر یارانه شیر ارزیابی می‌شود.
به گزارش دفتر اطلاع رسانی مرکز پژوهشها، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در پاسخ به درخواست احمد توکلی نماینده تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس، ضمن بررسی میزان تولید، مصرف و واردات شیر و سایر فرآورده‌های لبنی در کشور تصریح کرده که نیمی از شیر خام تولیدی کشور توسط دولت خریداری و با قیمت یارانه‌ای در کشور توزیع می‌شود و در مجموع سهم سالانه هر ایرانی از یارانه شیر حدود 3هزار و 300 تومان و سرانه مصرف شیر یارانه‌ای نیز حدود 19 کیلوگرم است اما اهالی 7 استان کشور تاکنون اساسا شیر یارانه‌ای دریافت نکرده‌اند. ضمن این که به روستاها نیز یارانه شیر داده نمی‌شود.
در نهایت، لزوم اختصاص یارانه‌های موثر برای کاهش هزینه‌های تولید شیر و به اجرا درآوردن سریع برنامه‌های حمایتی در این زمینه، راهکاری است که از سوی مرکز پژوهشها ارائه شده است.
سرنخ را از کجا باید گرفت؟
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در حالی منتشر شد که بازار لبنیات ایران طی چند ماه گذشته یک بار دیگر شاهد افزایش قیمت محصولات لبنی بود؛ افزایش قیمتی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نتیجه‌ای جز کاهش مصرف لبنیات به‌خصوص در میان اقشار آسیب‌پذیر نخواهد داشت. در حال حاضر سن پوکی استخوان در دنیا ۷۵ سال است که این رقم در ایران کمتر از ۴۵ تا ۵۰ سال است و نشاندهنده لزوم افزایش مصرف شیر در بین جامعه در همه سنین دارد.
آمار‌ها نشان میدهد سرانه مصرف لبنیات در ایران حدود نصف میزان استاندارد جهانی، یک چهارم میزان مصرف در کشورهای پیشرفته و یک ششم میزان مصرف در کشوری مانند هلند است که در این میان، تاثیر قیمت شیر و لبنیات را نمی‌توان نادیده گرفت.
بسیاری از متخصصان عقیده دارند هم اکنون در جامعه ما مصرف لبنیات بسیار کمتر از میزان مورد نیاز است به‌طوری‌که بر پایه آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی که بر اساس میزان تولید شیر در کشور منتشر شده، سرانه مصرف لبنیات در ایران بین 80 تا 85 لیتر است و این رقم شامل مصرف انواع لبنیات از جمله بستنی است. همچنین آمارهای رسمی حکایت از آن دارند که 30 درصد مردم ایران از مصرف لبنیات، به ویژه شیر بی‌بهره‌اند.
در این میان مدیرعامل شرکت صنایع شیر ایران، نجفی عرب در مورد تعامل وزارت رفاه با صنایع شیر در خصوص یارانه‌ها می‌گوید: با کمک وزیر رفاه و تامین اجتماعی صنعت لبنیات که در دو سال دچار رکود و انزوا شده بود از این حالت خارج شده و کمک‌های فراوانی به آن شد به گونه‌ای که حتی وزیر کار و امور اجتماعی در مورد کیفیت شیر خام در تلویزیون صحبت می‌کند. او این‌طور نتیجه گیری می‌کند که: «بنابراین دولت به صنایع شیر توجه دارد.»
به گفته نجفی عرب، شیر مدارس امسال ۱۴۳ هزار تن سهم شرکت پگاه است که یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن سهم شیر یارانه‌دار خانوار است.
وی با اشاره به اینکه قیمت هر کیلوگرم شیر تولیدی پگاه ۵۲۵ تومان است، می‌گوید: از این رقم ۴۲۰ تومان قیمت پایه شیرخام محاسبه می‌شود که با توجه به سایر هزینه های بسته‌بندی و فناوری این رقم بدست می‌آید.
وی در مورد شیر یارانه‌ای خانوار هم این‌طور می‌گوید: سهم هر مصرف کننده به ازای هر کیلوگرم ۲۳۷ تومان است و ۲۲۸ تومان را دولت می‌پردازد.
نجفی با بیان اینکه اکثر توزیع‌کنندگان شیر یارانه‌ای دارای دستگاه خودپرداز هستند می‌افزاید: با تحویل شیر یارانه‌ای یارانه دولت نیز به حساب شرکت واریز می‌شود که در حال حاضر میانگین قیمت شیرخام برای پگاه ۴۹۰ تومان و در برخی موارد تا ۵۰۰ تومان نیز به ازای هر لیتر رسیده است.
در آسیا و اروپا چه خبر است؟
در سال 2006، قیمت شیر و لبنیات به طور ناگهانی در بازار افزایش یافت و علت آن، حذف کمک هزینه اتحادیه اروپا برای صادرات لبنیات بود که باعث کاهش صادرات محصولات لبنی از بزرگترین کشورهای صادرکننده و افزایش قیمت این محصولات در سطح جهان شد. این قیمتها که از سال 2001 تا 2006 از لیتری 280 تا 310 تومان به 375 تا 460 تومان رسیده بود ناگهان با افزایش قیمتی به صورت 10، 14، 30 و 69 درصدی به ترتیب در کشورهای مالزی، نپال، ویتنام و مغولستان نمایان شد. این افزایش قیمت در کشورهایی مثل پاکستان و سریلانکا سالانه بین 8 تا 10 درصد افزایش داشتند و در کراچی از لیتری 1200 تومان به 1500 تومان افزایش داشت.
اما در اروپا وضع چطور است؟ در اوایل سال 2008 (آوریل)، قیمت شیر و محصولات لبنی در اروپا با افزایش 25 درصدی نسبت به زمان مشابه در سال 2007 روبرو شد که البته این مقدار در مقایسه با قیمت این محصولات در نوامبر 2007، دوازده درصد کاهش داشت. اما محصولاتی ماننده کره و پنیر با 5 و 8 درصد افزایش قیمت به فروش رسیدند.
مثلا یک تن پودر شیر خامه گرفته شده و رقیق با قیمت 3 میلیون و 265 هزار توماندر آوریل 2008 به فروش رسید که در مقایسه با ماه نوامبر سال 2007، 32 درصد کاهش داشت. همچنین یک تن کره با 5 درصد کاهش به قیمت 3 میلیون و 685 هزار تومان و یک تن پنیر با 8 درصد کاهش به قیمت 4 میلیون و 712 هزار تومان به فروش رسیدند.
همچنین در اواخر سال 2008 میلادی (نوامبر)، قیمت یک لیتر شیر در استرالیا 360 تومان بود که به نسبت قیمت 260 تومان در سال 2007، 35 درصد افزایش داشت.
نظر شما