محبوبه عمیدی: در اثر زلزله‌ای 5.1 ریشتری که اردیبهشت‌ماه سال گذشته لورکا را در جنوب اسپانیا لرزاند، نه نفر کشته و ده‌ها نفر زخمی شدند. محققان می‌گویند این زلزله که در عمق 3 کیلومتری زمین رخ داده، توسط فعالیت‌های انسانی ایجاد شد و نسبت به زمین‌لرزه‌هایی که توسط عوامل طبیعی ایجاد می‌شوند، عمق کمتری داشت. برداشت بی‌رویه ذخایر آب این منطقه که باعث رخ دادن زلزله در سطح شده، قدرت تخریب آن را به مراتب افزایش داد.
این کشف تازه نه‌تنها می‌تواند آثار مخرب فعالیت‌های انسانی روی حیات زمین را بهتر نشان دهد، بلکه به زلزله‌شناسان برای کشف علل وقوع زلزله‌ها کمک خواهد کرد و باعث می‌شود پیش‌بینی آنها به مراتب ساده‌تر از پیش باشد. علاوه بر این می‌تواند راهی برای ایجاد زلزله‌های خفیفی که می‌توانند بخشی از قدرت تخریبی زمین‌لرزه‌های بزرگ را از آنها بگیرند، به زمین‌شناسان نشان دهد.
تاکنون می‌دانستیم فعالیت‌های انسانی مانند شکاف هیدرولیکی «fracking» که برای استخراج گاز از میان سنگ‌های رسوبی به کار می‌رود، می‌تواند زمینه‌ساز زمین‌لرزه باشد؛ اما مدارک چندانی برای اینکه نشان دهد فعالیت‌های انسانی می‌تواند در زلزله‌های بزرگتر و مرگبار نیز دخیل باشد، وجود نداشت.
به گزارش نیوساینتیست، تحقیقات اولیه پابلو گونزالس و همکارانش در دانشگاه وسترن اونتاریو در کانادا نشان می‌داد زلزله لورکا در عمقی کمتر از دیگر زلزله‌های مشابه آن رخ داده است. به همین دلیل این گروه تصمیم گرفت روی احتمال ایجاد آن به وسیله برداشت بی‌رویه آبهای زیرزمینی منطقه که به منظور آبیاری از آنها استفاده شده بود، تحقیق کند. بررسی‌ها نشان می‌داد طی 50 سال گذشته سطح آبهای زیرزمینی این منطقه به سرعت کاهش پیدا کرده و باعث نشت سالانه زمین به میزان 15 سانتی‌متر شده است.
اندازه‌گیری به کمک رادار
گونزالس و همکارانش با استفاده از رادار موفق شدند تغییر شکل زمین در اثر زلزله و نقطه آغاز آن را کشف کنند. بررسی‌ها نشان می‌داد این زمین‌لزره در عمق 3 کیلومتری زمین رخ داده و باعث شده زمین اطراف آن 20 سانتی‌متر جابجا شود. این در حالی است که اغلب زلزله‌هایی با قدرت مشابه این زلزله در فاصله 9 کیلومتری از پوسته زمین رخ می‌دهند.
در مرحله بعد این تیم تلاش کرد اثر کاهش منابع آب زیرزمینی منطقه را روی الگوهای فشاری که به پوسته زمین در آن وارد شده بررسی کند. زاویه میان محل شکستگی‌ها با الگوهای فشار نشان می‌داد این حذف آبهای زیرزمینی بوده که به وقوع زلزله منجر شده است.
گونزالس می‌گوید: «چه آبهای زیرزمینی باقی می‌ماندند و چه استخراج می‌شدند، باز هم در نهایت زلزله به وقوع می‌پیوست. صفحات تکتونیک به شکلی در کنار یکدیگر قرار گرفته بودند که فشار دائما داشت روی آنها تشدید می‌شد و در نهایت وقوع زلزله اجتناب‌ناپذیر بود».
با این حال زلزله اگر در شرایط طبیعی به وقوع می‌پیوست تلفات کمتری در پی داشت. جین فیلیپ آووک از مؤسسه فناوری کالیفرنیا در پاسادنا که در این تحقیق مشارکت نداشته، می‌گوید: «فعالیت‌های انسانی باعث شده زلزله در عمقی نزدیک‌تر به سطح زمین رخ دهد و در نتیجه مخرب‌تر از پیش باشد».
او نیز با گونزالس در مورد اینکه فشارهای درونی زمین باید به شیوه‌ای آزاد شوند، موافق است؛ اما می‌گوید فعالیت‌های انسانی مانند برداشت منابع آب زیرزمینی می‌تواند روند آزاد شدن این انرژی را تسریع کند و به آن اجازه ندهد به طور طبیعی و در طول زمان به آرامی تخلیه شود.
آووک می‌گوید: «مسئله تنها این نیست که وقوع زلزله‌ای را که به هر شکل رخ خواهد داد، تسریع می‌کنیم، بلکه باعث ایجاد تعداد بیشتری زلزله خواهیم شد که به مراتب مخرب‌تر از پیش هستند. از سوی دیگر پیش‌بینی دقیق زلزله‌ها بسیاردشوار است؛ اما به کمک این تحقیق می‌توانیم با توجه به فعالیت‌های انسانی شانس بهتری برای بررسی احتمال وقوع آنها داشته باشیم. نکته دیگر یکی از رؤیاهای دوردست ما زمین‌شناسان است که به کاهش بار روی گسل‌های طبیعی برمی‌گردد. شاید به این وسیله بتوانیم راهی مطمئن و کنترل شده برای ایجاد زمین‌لرزه‌های کوچک و تخلیه بخشی از انرژی زمین در محل این گسل‌ها پیدا کنیم».
به گفته گونزالس اهداف نزدیک‌تر و دست‌یافتنی‌تری نیز وجود دارند که یکی از آنها می‌تواند اجتناب از فعالیت‌های انسانی باشد که می‌توانند به وقوع زمین‌لرزه‌های قدرتمندتر در مناطق گوناگون منجر شوند.
53273
نظر شما