آیا بسته های تشویقی معجزه می کند؟

بسته های تشویقی سیاست های شناخته شده ای در کشورهای جهان هستند این بسته ها که برای کنترل کمی متغیرهای اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی کاربرد فراوان دارد معمولا طیف اثری متفاوت با برنامه ریزی ها از خود به جا می گذارد.
این روزها در کشور ما دو معضل بزرگ از دید بخش رسمی جامعه بسیار برجسته تر از دیگر مشکلات است. پیری جمعیت و تجرد جوانان.
اما سئوال اینجاست که آیا این دو بسته تشویقی اخیر که برای فرزند آوری بیشتر و ازدواج زودتر ارایه شده در صورت تصویب و اجرایی شدن اثرات مورد نظر را بر روی جمعیت هدف می گذارد یا نه؟
گرچه برای پاسخ به این سئوال لازم است نظرسنجی انجام گیرد و این نظر سنجی که با در نظر گرفتن جمعیت نمونه مناسب و شیوه جمع آوری اطلاعات مناسب باید انجام شود،سرلوحه علمی اجرایی شدن صحیح هر طرح اجتماعی باشد اما با کمی تعمق در وضعیت اجتماعی کلی جامعه هدف یعنی جوانان می توان نتایجی را از پیش برای چنین طرح هایی متصور شد.
در کشورهای اروپایی بسته تشویقی فرزند آوری که معمولا بسیار دست و دل بازانه است نرخ فرزند آوری را در حدود 1.5 به بالا نگه داشته است.بسیار دیده می شوند زنان جوانی در کشورهای شمال اروپا که در حالی که جنینی در شکم دارند به یک دست کالسکه کودک یکساله ای راحرکت می دهند و با دست دیگر برای کودک 3 یا 4 ساله شان که جلوتر از مادر و پدر دویده است دست تکان می دهند.
این صحنه برای دولتمردان اروپایی صحنه ای دلچسب است اما آیا تنها سیاستهای بسته تشویقی در به وجود آمدن این صحنه دخیل بوده است؟
از طرف دیگر در کشور ما مشکل بزرگ دیگری وجود دارد که روی مشکل اول هم به شدت تاثیر گذارده است وآن تجرد و مجرد ماندن جمعیتی از جوانان است که ترجیح می دهند به جای ازدواج و قبول مسئولیت مجرد مانده و اصطلاحا وارد گود نشوند.
این مشکل البته در کشورهای اروپای ثروتمند نیز وجود دارد اما یک تفاوت اساسی بین آنها و ما باعث شده است که بسته های تشویقی احیانا کمتر بر روی جمعیت جوان ما تاثیر گذارد.
برای یک جوان دانمارکی به عنوان نمونه ازدواج نکردن و بچه دار نشدن یک مشکل فرهنگی است. در کشورهای اروپایی به دلیل آزادی های جنسی که پارادایم فروید برای جوامع مدرن است و فمنیسم و انگیزه های استقلال طلبانه زنان گرچه برای آنان در برخی مسایل راهگشا بوده اما در زمینه خانواده و فرهنگ خانوادگی بسیار مضر بوده است.
بسیاری از جوانان اروپایی از لحاظ فرهنگی لزومی برای ازدواج کردن و بالاخره بچه دار شدن نمی یابند لذا این بسته های تشویقی تنها کسانی را بر می انگیزد که جنبه اقتصادی قضیه را بر جنبه فرهنگی آن ترجیح می دهند لذااین بسته ها بیشتر باعث متعادل شدن و جلوگیری از سقوط جمعیت کاربرد دارد نه در افزایش ناگهانی و دستوری جمعیت.
اما مشکل جوانان ما با ازدواج اصلا فرهنگی نیست چرا که ممنوعیت ارتباط جنسی غیر از ازدواج در فرهنگ ما ،ازدواج را برای اکثر جمعیت جوان ما یک برهه اصلی در حیات طبیعی شناسانده است.
لذا مشکل تجرد و بالاخره فرزند آوری پایین جمعیت ما کاملا اقتصادی است. گرچه استثنا هایی با انگیزه های فرهنگی در شهرهای بزرگ وجود دارند ولی باید پذیرفت دغدغه اصلی جوانان ما امروز وضعیت بد معیشت و بی کاریست.
ارایه بسته های تشویقی و اظهار نظر درباره ضرورت ازدواج جوانان توسط هرمقام اجرایی کشور تنها نشاندهنده نگرانی هاست و به نظر نمی رسد توصیه و یا حتی بسته های تشویقی اثر مورد نظر مسئولان اجرایی را بر روی جمعیت جوان داشته باشد.
گرچه چنان که ذکر شد پیش بینی و نتیجه گیری باید منوط به نظر سنجی های دقیق باشد (که البته انجام نگرفته است)اما به نظر می رسد بهترین و تاثیر گذارترین بسته تشویقی چه برای ازدواج و چه برای فرزند آوری اهتمام دولت به توسعه اقتصادی و معیشت جوانان است که متاسفانه در سالیان اخیر به شدت ضربه خورده و نتیجه آن تجرد قطعی بخشی از جوانانی است که به علت وضع معیشتی ازدواج نکرده و برای خود انگیزه های فرهنگی تراشیده اند.
اما اگر از لحاظ فرهنگی از جوانان ایرانی نظر سنجی شود اکثرا دوست دارن در سنین حدود30 برای مردان و حدود 25 سال برای زنان ،ازدواج کرده و حداقل دو فرزند داشته باشندتا عصای دست پیری شان باشند.
و این چیزیست که حتما برای بخش رسمی جامعه ما مطلوب است اما رسیدن به آن در شرایط اقتصادی امروز و علیرغم ارایه این بسته های تشویقی لا اقل در کوتاه مدت میسر به نظر نمی رسد.
301