نمره انضباط یزید صفر، نمره انضباط فرهنگی ما چند؟!

این روزها با گشتی در خیابان های شهر با رانندگانی برخورد می کنیم که در همراهی با مراسم دهه اول محرم، مبادرت به نوآوری کرده  و شعارها و جملاتی را بر روی بدنه یا شیشه خودروهای خود مرقوم فرموده اند! جملاتی نظیر :"یزید این چه کاری بود کردی؟"،"یزید پدر سوخته"،"انضباطت -0- یزید"،"یزید خره گاو منه"،"پ نه پ شمر تو خوبی" و ...

پیر بوردیو در بحث خود پیرامون فرهنگ، به نوعی خودسری فرهنگی اشاره می کند که این مولفه، از طریق فرایند طولانی مدت مشروعیت سازی، به فرهنگ رایج و کاملا مشروع تبدیل می شود. در چنین شرایطی "فرهنگ به جای موجودیتی بر مبنای حق، صرفا موجودیتی عینی پیدا می کند". جالب این جاست که بوردیو رواج خودسری فرهنگی را ناشی از وجود یا رشد روزافزون اختلافات عمیق طبقاتی می داند. بی دلیل نیست که طی چند سال اخیر، از این دست مسائل و مشکلات فرهنگی را بسیار شاهد بوده ایم.(بون ویتز، پاتریس؛ درس هایی از جامعه شناسی پی یر بوردیو، جهانگیر جهانگیری و حسن پور سفیر، نشر آگه، تهران، 1390)

امروز به نظر می رسد هنجارشکنی فرهنگی به سرعت جای هنجارآفرینی و باززایی فرهنگی را پر می کند. از آن دردناک تر آن که در برخی موارد نظیر نمونه هایی که عنوان شد، به این فرهنگ ستیزی نیز مشروعیت داده می شود و مقابله ای با آن صورت نمی گیرد. بی تردید این مقابله از جنس برخوردهای قهری و فیزیکی نیست و خود خرد جمعی موجود در فرهنگ باید به برخورد با آن بپردازد. چنین اتفاقی رخ نمی دهد زیرا فرهنگ و لایه های گوناگون آن چنان نحیف شده است که توان رویارویی با این استحاله را ندارد و در برابر آن سر خم می کند. نتیجه همان مشروعیت سازی ای خواهد بود که پس از گذشت چند سال، بنیان های فکری ناب ایرانی و اسلامی ما را دستخوش تغییر خواهد کرد. دین زدایی مقابله مستقیم با آن نیست؛ که چنین مقابله ای از همان ابتدا محکوم به شکست است. دین زدایی زمانی صورت می گیرد که در تعامل با آن به جای توجه به فرهنگ فرهیخته به فرهنگ عوام فریبی و کنش ها و واکنش های سطحی توجه شود. آنچه مسلم است سیاست های فرهنگی ما نیز به جای هنجار آفرینی و نوزایی فرهنگی مبتنی بر خرد، همواره به سطح گرایش داشته است. به جای آن که در برابر موضوعات فرهنگی اجتماعی ای نظیر حجاب، ماهواره، اینترنت، تئاتر، سینما و ... طبقات اجتماعی را به یکدیگر نزدیک سازیم و از عمق فاصله هایی که منجر به فرهنگ ستیزی می شوند بکاهیم، همواره با شیوه ای قهری برخورد کرده ایم و ظرافت موجود در حوزه فرهنگ و کار فرهنگی را فراموش کرده ایم. در حالی که بی شک بیشترین ضربه را به دین، فرهنگ و آئین های ما فرهنگ ستیزی مشروعی می زند که در آینده ای نه چندان دور بر جای فرهنگ فرهیخته تکیه خواهد زد و هنجارهای باشکوه و فاخرمان را زیر و رو خواهد کرد.