وزیر ارشاد: جلال ستاره و ماه و خورشید را آزمود / گزارش مراسم جایزه جلال آل احمد

زینب کاظم‌خواه: مراسم پنجمین جایزه ادبی جلال آل احمد عصر روز چهارشنبه برگزار شد.
 
این جایزه هیچ برگزیده‌ای نداشت و در گروه داستان یک کتاب، درگروه نقد ادبی به طور مشترک دو کتاب و در گروه مستندنگاری به شکل مشترک دو کتاب به عنوان آثار شایسته تقدیر شناخته شدند. (اینجا)

سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم جایزه جلال این جایزه را برای تجلیل از این نویسنده و بررسی کارنامه ادبی و مستندنگاری کشور دانست که در آن نقاط ضعف و قوت این حوزه‌ها بررسی می‌شود.

او همچنین جلال آل احمد را نویسنده‌ای دردمند نامید که به راحتی سخن خود را بیان می‌کرد و اهل این نبود که وارد باندها شده و مرعوب آن‌ها شود.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه متنی را خواند که بخش‌هایی از آن به این شرح است: «گویند اسماء از آسمان می‌آید و چه دقیق و منطبق است این سخن درخصوص جلال آل احمد ؛ جلالش مسما بود! برای خود هیبتی داشت. حرفش را می‌خواندند، مشکل‌گشای نه‌تنها دوستان که هر انسان بود. معمولاً کسی دست خالی از حضور خواهش خویش مرخص نمی‌شد. نامه‌اش به خاصان و توانمندان بی‌پاسخ نمی‌ماند. این از جلالش! و اما آل احمدش؛ سید ریشه‌داری که در خانواده علم و روحانیت رشد کرده، اگر هم چند صباحی از آبشخوری مسموم بنوشد؛ آن قدر این بدن در ساحت سلامت نضج گرفته است که مستحیل نگردد و به سرِچشمه زلال باور اصیلش بازگردد.»

او یادآور شد: «جلال درسی است در تاریخ معاصر! جلال نمادی است برای پذیرش کنجکاوی‌های سیاسی! واکاوی جلال می‌تواند به همگان و به‌ویژه بزرگان تفهیم کند که سردرآوردن جوان در محفلی، ذاتی او نیست. عرضی است، کنجکاو است. بی‌محابا مُهر بر پیشانی‌اش نباید زد.»

حسینی گفت: «شاید زندگی سلمان فارسی بهترین الگو و الهام‌بخش در این زمینه باشد. در پی حقیقت سیر و سفر از دیاری به دیاری را پیشه خود ساخت و در هر محفل و انجمنی از پیروان و پیشوایان آیین‌ها و ادیان گوناگون شرکت کرد و با مرام و مسلک و پندارهای آنان آشنا شد ولی هرگز کام تشنة حقیقت او سیراب نگشت و چه نیک‌فرجام شد آنگاه که زلال تعالیم ناب نبی‌ مکرم اسلام گوارای وجودش گشت و روح بیقرار و پرالتهابش در این سرچشمة پاک و باصفا آرام گرفت. سلمان نیز چون ابراهیم (ع) به هر جمعیتی همراهی نشان داد ولی با زیبایی و ظرافت و برهان و جدال احسن افول هر چه غیر خدا را به رخ معتقدانش کشید و بی‌پایگی آن را به اثبات رسانید.»

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به سیر تحول این نویسنده اشاره داشت و یادآور شد: «بی‌تردید سیر تحول و صیروت جلال نیز توجه اذهان را به خود جلب می‌کند. جماعت به‌اصطلاح روشنفکر از او رسیدن به باور را نپذیرفتند. اگر اُسُ‌وقُسِّ خانوادگی جلال نبود بی‌شک از پا   درش می‌آوردند.»

وزیر ارشاد تصریح کرد: «حزب توده‌ای‌های مدعی روشنفکری و تکامل و ترقی هر کجا خلوتی می‌یافتند جلال را مشت‌ومال می‌دادند. به گفته دوستان و شاگردانش کبودش می‌کردند.»

او افزود: «جلال ستاره و ماه و خورشید را آزمود و چون افول شان را دید به خدای خورشید التجا آورد؛ و به آل احمدش پناه برد. این درسی است برای ما که به جامعه و افرادش فرصت بازگشت به خویشتن خویش را بدهیم. انسان است و دلی جوشان! رسول گرامی اسلام فرمود : دل مؤمن چونان دیگ روزی صد بار زیرورو می‌شود.»

حسینی همچنین گفت: «جلال جرقة جرئت و جسارت جوان جویای حقیقت بود. تعبیر رهبر فرزانة عزیزمان را بیاد بیاوریم : «به نظر من سهم جلال بسیار قابل ملاحظه و مهم است. یک نهضت انقلابی از «فهمیدن» و «شناختن» شروع می‌شود. روشنفکر درست، آن کسی است در جامعه جاهلی، آگاهی‌های لازم را به مردم می‌دهد و آنان را به راهی نو می‌کشاند و اگر حرکتی در جامعه آغاز شده است، با طرح آن آگاهی‌ها، بدان عمق می‌بخشد. وجود چنین کسی برای یک ملت که به سوی انقلابی تمام‌عیار پیش می‌رود، نعمت بزرگی است، و آل احمد به‌راستی نعمت بزرگی بود»

در بخش دیگر این مراسم علی اسماعیلی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سخن گفت و یادآور شد: «کار بزرگی است که از میان این همه اثری که تولید می‌شود به یک اثر برگزیده و شایسته تقدیر دست یابیم. جایزه جلال یکی از مهم‌ترین جوایز ادبی کشور است که بیشتر کوششی برای حفط نام جلال است.»

او درباره این‌که چرا جلال برای جایزه ادبی انتخاب شد توضیح داد: «جلال در زمان خود بت بصیرتی که داشت مغلوب گفتمان‌های مختلف مادی که مطرح می‌شد نشد.»

او هدف از برگزاری این جوایز را افزایش جایگاه ملی و ادبی کشور دانست که در کنار آن می‌توان از زحمات پدیدآورندگان آثار هم قدردانی کرد.

اسماعیلی بزرگداش جلال را بزرگداشت و تکریم علم و ادب دانست که فرصتی فراهم می‌شود که جوانان با بزرگانی مثل جلال آشنا شوند.

در ادامه این مراسم مجتبی رحماندوست عضو هیئت علمی جایزه جلال گفت: «من سال ششم دبیرستان «خسی در میقات» جلال را خواندم و تاثیرگذاری او بر من مانده است. جلال نثر و سبکی دلنشین داشت و آدم گاه شک می‌کند که داستان‌های او گزارش و روایت‌اند یا داستان. برای او سبک مایه تفاخر نبود بلکه او سبک تقلیدی را افتخار نمی‌دانست و نزدیک‌ترین زبان به کلام عادی را برای نگارش برگزید. او کلامی بی‌پیرایه داشت که روش مردمی بودن او هم هست و این موضوعاتی نیست که فقط برای دوره او اهمیت داشته باشد و همیشه موثر است.»

این عضو مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «دیگر ویژگی جلال این است که اگرچه ما او را داستان‌نویس می‌دانیم، اما او به سفرنامه‌نویسی و نگارش گزارش و تحلیل هم روی آورده و خودش را به یک سبک محدود نکرده است.» 

عضو هیئت علمی جایزه جلال افزود: «او پیش امام می‌رود و امام برای نگارش کتاب «غرب‌زدگی» به او پول می‌دهد که جلال پول را به شمس می‌دهد، شمس با آن خانه‌ای می‌خرد و همیشه شمس می‌گفت من این خانه را از امام دارم.»

وی با بیان این که جلال از تغییر ایدئولوژی هراس نداشت و از حزب توده به «خسی در میقات» رسید او را نویسنده‌ای وطنی دانست و یادآور شد:«او نویسنده‌ای وطنی است، خالص و جنس داخلی که اگر بتوانیم چنین سنتی را ایجاد کنیم و پا جای پا او بگذاریم خوب است.» 

رحماندوست با اشاره به نداشتن رمانی مطرح در کشور، گفت:‌ «ما در عرصه رمان در کشور عقب هستیم نه در قبل و نه بعد از انقلاب رمانی نداشته‌ایم که جهانی شود. برخی مجموعه داستان‌های ایرانی ترجمه شده‌اند اما ما هنوز در کشور فرهیخته و اهل قلمی نداریم که رمانی شناخته شده در جهان نوشته باشد. باید هزار رمان بنویسیم که 100 رمان آن خوانده شود، 10 رمان آن ترجمه شود و یکی در سطح جهان مطرح شود.» 

در ادامه این مراسم، مجید حمیدزاده دبیر علمی جایزه جلال گزارشی از این جایزه را ارایه داد و گفت: «امسال 4702 اثر به دبیرخانه رسید که 1601 کتاب آن در حوزه داستان، 1020 در حوزه نقد، 1221 تاریخ‌نگاری و 808 کتاب در حوزه مستندنگاری نوشته شده بود که به نسبت دوره‌های قبل اگر بخواهیم در نظر بگیریم، در دوره اول سه هزار و 750 اثر را داشتیم که متعلق به دو سال 85 و 86 بود. در دوره دوم 1850، در دور سوم دو هزار و 970 و در دوره چهارم چهار هزار و 850 اثر به دبیرخانه رسیده بود و این دوره ما کاهش 152 اثری را شاهد بودیم، البته ما فکر نمی‌کردیم که با وضعیت کاغذ که اکنون ناشران با آن مواجهند این میزان کم کاهش را شاهد باشیم.»

حمیدزاده درباره امتیازهایی که به کتاب‌های برگزیده و شایسته تقدیر تعلق می‌گیرد، گفت: «اگر کتابی بالای 90 امتیاز دریافت کند برگزیده و اگر بین 80 تا 90 امتیاز دریافت کند شایسته تقدیر است. جایزه اثر برگزیده 110 سکه طلا، جایزه اثر شایسته تقدیر هم 25 سکه است و ما جایزه 50 سکه‌ای نداریم. جایزه 50 سکه‌ای متعلق به جایزه کتاب سال است.»

در این مراسم همچنین معصومه سپهری راوی کتاب «نورالدین پسر ایران» گفت: «این جایزه به نام جلال برگزار می‌شود جلال آزاد مردی بود که نامش با  صداقت و صرافت گره خورده است و روا است در این جایگاه به مرام او تاسی کنیم.» 

او ادامه داد: «موضوع خاطرات جنگ همیشه نشان داده که این حوزه دارای ظرفیت و قابلیت‌های فراوانی است که می‌تواند سایر گونه‌های آثار را تغذیه کند. کتاب‌های ادبی مستند علی رغم مشکلات مختلف اعم از کسر منابع و فراموشی بسیاری از جزئیات همواره را ه خود را از طروق متفاوت برای کشف حقیقت ادامه می‌دهند.» 

سپهری یادآور شد: «بعد از 17 سال حضور در این عرصه این مخاطره‌ها را در چند محور دسته بندی می‌کنم. مهم‌ترینش این است که پتانسیل‌های نهفته در این گونه ادبی شناخته نشده است و قدر دانسته نمی‌شود. از یاد نبریم بسیاری از خاطرات بکر، مهم و ارزشمند به خاطر برخورد غیراصولی و شتاب‌زده این نویسندگان با آنها در سطح باقی مانده و تولدی ناقص یافته‌اند.» 

وی افزود: «ناشران و بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانه به دلیل اهمیت ندادن به فرایند تولید این آثار حقوق نویسنده‌‌گان این حوزه را به رسمیت نمی‌شناسند. باید توجه داشته باشیم که شیوه‌های نویسندگان در نگارش‌های کتاب خاطره متنوع بوده و نمی‌تو ان با همه آن‌ها برخورد حقوقی یکسان نمود. به راستی نشاندن راوی در جایگاه نویسنده چه شانی به راوی می‌افزاید؟ او که در مقام یک رزمنده هم کار خود را کرده و بار خود را به منزل رسانده است.»

سپهری ادامه داد: «آیا زمان آن نرسیده با اظهار نظر کسانی که گاهی کتاب‌های جنگ را در حد تقریر روایت شفاهی صاحب خاطر و تدوین آن محدود می‌کنند و گاهی قبای رمان و داستان بر تن آن می‌نشایند از موضع قوت عالمانه رفتار نمود.» 

او با اشاره به این موضوع که گفته می‌شود این اثر از حمایت‌های دولتی برخوردار بوده به همین دلیل مطرح شده است گفت: «در روزگاری که مشکلات اقتصادی کتاب را از زندگی مردم دور می‌کند توجه به این آثار فرصت دیگری برای آشتی دادن مردم با مطالعه می‌تواند باشد، اما امروز این انتخاب نشان داد که این آثار واجد شایستگی بوده است.»

58244