جهان پهلوان تختی اسطوره جوانمردی

در یک روز بهاری زیبا در سال 2007 از استاراخان در شمال دریای خزر با گذر از استپ سرسزی برای دیداری از جمهوری اوستیای شمالی در ترکیب فدراسیون روسیه به این سرزمین زیبا سفر کردم. مردم این جمهوری سرزمین خود را «ایرستون» و خود را «ایرونی» می نامند. نام دوم رسمی جمهوری «آلانیا»ست. آلانها از خانواده زبانی ایرانی هستند و که در سده های میانه از آسیای مرکزی و شمال دریای خزر به این منطقه مهاجرت و در آن مسکن گزیدند.
پایتخت این جمهوری شهر ولادی کافکاز(به معنی ارباب قفقاز) یا همان ولادی قفقاز است که در دامنه های شمالی کوههای قفقاز بزرگ جای گرفته است. در دیداری که با استادان در دانشگاه دولتی ولادی قفقاز داشتم، یکی از اساتید دانشگاه که حدود 55 ساله می نمود، در این جلسه از من پرسید: «آیا شما سرانجام قاتل تختی جهان پهلوان تختی را سرانجام دستگیر و به سزای اعمالش رسانیدید؟» موضوع جالبی برایم بود. البته من پاسخی نداشتم که به او بدهم و تنها او را به سبب علاقه به ایران و مسائل آن تحسین کردم. مرگ مشکوک تختی برای همه همسالان ما سوال برانگیز مانده است. آوازه جهان پهلوان تختی و مردانگی های او نه تنها برای ایرانیان بلکه در روسیه هم پیچیده و هنوز هم زنده است. او را می توان از نسل پوریای ولی دانست، که جوانمردی و بزرگی اش شهره آفاق بود. می گویند پوریای ولی(که نام او پهلوان محمود خیوقی یا خوارزمی است و به «پوریار» ولی مشهور است) در سفر به هندوستان برای کشتی گرفتن با پهلوانی در فردای روزی که قرار بود کشتی بگیرد، به زیارتگاهی رفته بود و در آنجا پیرزنی را دید که دعا می خواند و از خدا می خواهد که فردا فرزندش را در مصاف با پهلوان پوریای ولی پیروز گرداند، زیرا در غیر این صورت دختری را که برایش نشان کرده اند، حاضر به ازدواج با او نخواهد شد. پهلوان با شنیدن این نجوا منقلب می شود و در روز مصاف با پهلوان هندی در بین خوف و رجا می ماند و بین قهرمانی و شکست جدال می کند. او راه جوانمردی را بر می گزیند. با وجودی که می توانست بدون زحمت قهرمان و پشت حریف را بخاک سپارد بر نفس و خواهش درونی خود پا می گذارد و خود را مغلوب او می سازد تا او را در رسیدن به محبوبش یاری رساند.
نگارنده در زیارت مقبره پهلوان محمود خوارزمی در شهر خیوه خوارزم(در جمهوری ازبکستان) شاهد بودم که آرامگاه او زیارتگاه صاحبدلان است و زوار آرامگاه با خود خوراکی هایی بر سر مزار او می آورند و پس از خواندن فاتحه آن را تبرک و احسان می کنند. پهلوان محمود شاعر و صوفی و کشی گیر و کمانگر بود. کمانهایی که او می ساخت، هم چون اشعار عارفانه و منش مردانگی اش معروف بود.
17 دیماه 1391 چهل و پنجمین سالگرد درگذشت جهان پهلوان تختی بود. می گویند حریف روسی تختی که در مصاف با جهان پهلوان تختی از ناحیه دست آسیب دیده بود، در هنگام کشتی متوجه می شود که تختی با آگاهی از این مساله می تواند از ضعف او بهره گیرد. اما تختی با جوانمردی تمام در طول کشتی از گرفتن دست آسیب دیده حریف دوری می گزیند. این صفت مردانه تختی از سوی این حریف قدر روس همیشه مورد احترام و اکرام بوده است.
جوانان ما باید از صفات جوانمردی تختی و پهلوان پوریای ولی پند بگیرند. در مقبره پهلوان پوریای ولی یکی از شعرهای معروف او در کنار سایر اشعارش جلوه گری می کند که نوشته است: «افتادگی آموز اگر طالب فیضی/هرگز نخورد آب زمینی که بلند است». در جای دیگر یکی از شعرهای او این گونه است (که بر کاشیکاری فیروزه ای زیبا با خط نستعلیق به رنگ سفید نوشته است): «از مردمک دیده بباید آموخت/دیدن همه را و ندیدن خود را».