چهار تصویر از درختی که در ایران، همتا ندارد!

    برای دیدن این موجود، هر جای ایران که باشید، باید خود را به سواحل نوشهر در استان مازندران برسانید؛ پردیسی زیبا و منحصر به فرد به نام باغ گیاه‌شناسی نوشهر که البته این روزها به دلیل عزم درخت‌افکنان برای نابودی‌اش بسیار مشهور شده است. نام این درخت یگانه حتا در لغت نامه دهخدا هم آمده است؛ بلوط چوب پنبه یا Quercus suber L. درختی که حدود هفتاد سال از اقامتش در دیرینه‌ترین باغ موزه ایرانی می‌گذرد و بی شک با حضور در این عرصه پژوهشی، بر اعتبار آن افزوده است.

    باید بدانیم که بلوط چوب پنبه متعلق به تیره راش (Fagaseae) بوده و در شمار معدود بلوط‌هایی رده‌بندی می‌شود که همواره سبز هستند و بر خلاف اغلب پهن‌برگان، خزانی را تجربه نمی‌کنند. بیشینه‌ی ارتفاع این درخت به 20 متر و کهنسال‌ترین نمونه زنده آن، حدود 250 سال عمر کرده است.
    نکته جالب در باره این درخت آن است که در بیستمین تابستانی که درک می‌کند، پوستش به صورت ورقه ورقه از تنه شروع به جدا شدن می‌کند. رخدادی که پس از آن، هر 9 تا 12 سال یکبار دیگر به وقوع می‌پیوندد و بنابراین، به طور متوسط هر پایه بلوط چوب پنبه در طول عمر خود تا 12 بار می‌تواند پوست (چوب پنبه) برای برداشت تولید کند که وزن آن با توجه به جرم حجمی اندکش به حدود 25 کیلوگرم می‌رسد. گفتنی آن که دو سوم مجموع چوب پنبه تولید شده در جهان، انحصاراً از همین درخت به دست می‌آید؛ درختی که رویشگاه اصلی آن در کشورهایی چون اسپانیا، پرتغال، فرانسه، ایتالیا، الجزایر، تونس و ماورأ قفقاز قرار دارد. جایی که از خاکی به نام هیدرو مرف برخوردار است. خاک‌های هیدرومورف دارای سفره آبی بوده و اکثر طول سال خلل و فرج‌های آنها از آب اشباع هستند، در نتیجه این خاک‌ها از دوره‌های بی‌هوازی یا دایمی برخوردار بوده که منجر به احیای قسمتی از آهن خاک می‌گردد.

    یک ویژگی اختصاصی دیگر در مورد این بلوط منحصر به فرد آن است که شکافتن پوستش، نه تنها آسیبی به آن نمی‌زند، بلکه برایش مفید بوده و زایایی‌اش را تحریک می‌کند.
    پس از جدا کردن پوست از درخت و خشکانیدن، برای زدودن اسیدهایش آن را می‌جوشانند. سپس دوباره پوست را خشک کرده و به صورت تخته‌های پهنی درمی‌آورند تا آماده عرضه به بازارهای بین‌المللی گردد.

    گفتنی آن که از چوب پنبه در صنایع روکش و تزیینی، لباس چوب پنبه‌ای، برخی از وسایل ایمنی و رهایی از غرق شدن، هواپیما‌سازی، درپوش لوله‌های بزرگ و بطری‌ها، قالب کفش و آستر، آلات موسیقی، تمبر پستی و حتا صنایع ورزشی مثل بیسبال استفاده می‌شود.

    باشد که قدر این درخت و به ویژه بستر نگهدارنده آن - باغ گیاهشناسی نوشهر - را بیش از پیش بدانیم و با اختصاص بودجه‌هایی درخور به نوسازی، احیاء و گسترش چنین مجموعه‌هایی بیش از پیش کمک کنیم؛ مجموعه‌هایی که در صورت مدیریت صحیح، بی‌شک در شمار مؤلفه‌هایی قرار می‌گیرند که به عیار ایرانی‌بودن‌مان وقاری بایسته‌تر می‌بخشند و می‌افزایند.