نظامیان مصر خیمه‌شب‌بازی مضحکی به صحنه آوردند/برگ برنده در دست اخوانی‌هاست

زهرا خدایی

اعضای کابینه دولت انتقالی مصر روز سه شنبه با ادای سوگند در حضور عدلی منصور، رئیس‌جمهور دولت موقت رسما کار خود را آغاز کردند .حازم الببلاوی، نخست‌وزیر دولت موقت است و به همراه 35 وزیر و معاونش که اغلب تکنوکرات هستند، قرار است دولت را تا زمان برگزاری انتخابات سرپرستی کنند.
کابینۀ جدید در حالی کار خود را آغاز می‌کند که با چالش‌های متعددی روبروست؛ طرفداران مرسی هنوز هم به خیابان می‌آیند تا نشان دهند دست از حمایت رییس‌جمهوری منتخب خود برنداشته‌اند و در کنار آن جامعۀ جهانی مکرراً خواهان آزادی مرسی است و شاید مجموع اینها عرصه را بر دولت موقت دشوار سازد. خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگویی با جعفر قنادباشی، کارشناس آفریقا آرایش کابینۀ جدید و چالش‌های پیش‌روی آن را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه می‌خوانید:
ترکیب کابینۀ جدید مصر را چگونه می‌بینید؟
تشکیل، ترکیب و سوگند یادکردن کابینۀ جدید نشان‌دهندۀ کوشش نظامیان(و یا کودتاچیان) برای تثبیت موقعیت خودشان است. در واقع این به معنای این نیست که آنها در مقطع فعلی کوشش می‌کنند که امور اجرایی را در مسیر حل و فصل قرار دهند در واقع اینها تلاشی است برای تثبیت سیطرۀ خودشان که نشان دهند که امیدی به تحول دیگر و یا ورود فرد دیگری به صحنۀ قدرت نیست.
تشکیل کابینه به این معنی است که مردم منتظر این نباشند که آنها می‌خواهند اخوان المسلمین را به صحنه بیاورند. در حقیقت در صحنۀ قدرت نظامیان زین پس افراد دیگری جز منصوبین آنها وجود نخواهد داشت. تشکیل کابینه یعنی تعیین منصوبین نخست وزیر؛ نخست وزیر هم در دولت رئیس جمهوری حضور دارد که توسط نظامیان تعیین شده است؛ در واقع همۀ اینها بدان معناست که کسی انتظار وضعیت فوق العادۀ دیگری را نداشته باشد.
مسئلۀ دیگر به کارگیری برخی مهره‌ها در کابینه‌ است؛ به کارگیری گروهها در کابینه به معنی سهیم شدن در قدرت نیست. بعضاً تحلیل‌گران اشتباه می‌کنند و تصور می‌کنند که چون در کابینۀ جدید افرادی از کابینۀ هشام قندیل (نخست وزیر مرسی) حضور دارند آنها را در قدرت سهیم و شریک کرده‌اند، حال آنکه اینگونه نیست. سهیم شدن در قدرت زمانی محقق می‌شود که افراد در تصمیم گیری‌های راهبردی حضور داشته باشند و نه در انجام امور اجرایی. شراکت در قدرت در مجلس، پارلمان و کابینه‌های ائتلافی-حزبی (با حضور احزاب برنده و بازنده در انتخابات) تحقق پیدا می‌کند؛ اینها به معنای مشارکت در قدرت است اما در مصر اینگونه نیست؛ اگر همین الان همۀ وزیران استعفا بدهند، هیچ اتفاقی در حاکمیت نظامیان رخ نخواهد داد. به اعتقاد من انتصاب هر فرد، گروه و حزبی در کابینۀ فعلی، به معنای اینست که شخص منصوبِ کودتاست و طبق قوانین مصر این اقدامی غیرقانونی است.
به اعتقاد من با توجه به اینکه اقدام نظامیان مصداق بارز کودتاست، تشکیل کابینۀ جدید و انتصاب‌ها نوعی خیمه شب بازی مضحکی بود که به صحنه آمد. گزینه‌ها و مهره‌هایی که به صحنه آمدند و کنار هم قرار گرفتند و از روی نوشته، مطالبی را خواندند دقیقاً همانند یک نمایشنامۀ سیاسی خنده‌داری بود برای کسانی که از دریچۀ دمکراسی به مصر می‌نگریستند اما می‌بینند که رییس جمهور قانونی به دلیل اجتماعات خیابانی از طریق کودتا کنار زده شد.
با توجه به اینکه اخوان‌المسلمین حضور در انتخابات آینده را تحریم کرده، آیندۀ سیاسی این جریان را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
اخوان‌المسلمین تجارب مختلفی در دوران‌های انور سادات و مبارک را دارد. به رغم آنکه در مقطعی از هم گسیخته شده بودند اما هیچگاه صحنۀ سیاسی را ترک نکردند. در مجلس مبارک نمایندگانی داشتند و در انتخابات مشارکت داشتند، لذا این تجارب سبب می‌شود که آنها در شرایط فعلی، باز هم این قابلیت سنخیت با نظام جدید را داشته باشند تا اینکه بتوانند با یک نظام دیکتاتوری هم تا آنجا که حقوق‌شان اجازه می‌دهد از حق‌شان دفاع کنند.
اما در شرایط کنونی اخوان‌المسلمین برگ برندۀ مهمی در دست دارد و آن رییس‌جمهور قانونی است که تنها گزینۀ منتخب مردم در مصر کنونی است. در حال حاضر نیز تا انتخابات بعدی این حق را به آنها می‌دهد که از این موضع کوتاه نیایند. موضع اخوان‌المسلمین به اعتقاد من درست است و اقدام آنها در حمایت از مرسی شبیه مبارزاتی است که جبهۀ ملی طرفدار مصدق در زمان کودتا کرد.
در حال حاضر نیز همۀ افرادی که طرفدار آزادی و عدالت هستند، اخوان‌المسلمین را به دلیل ایستادگی در برابر کودتا تحسین می‌کنند به این دلیل که کار بسیار درستی می‌کنند. به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی آنها با نظامیان کنونی همکاری نکنند.
باید توجه داشت که اخوان‌المسلمین از بین رفتنی نیست. قلع و قمع خواهد شد، افرادی از این جریان به زندان خواهند رفت و حتی می‌توان پیش‌بینی کرد که اتفاقاتی همچون ترور و توطئه علیه رهبران این جریان در مصر اتفاق بیفتد ولیکن در مقطع فعلی همکاری نخواهند کرد. ممکن است در میان مدت همانند زمان مبارک حضور یابند.
تصور می‌کنید با توجه به حمایت‌های منطقه‌ای از حکومت نظامیان، دولت آینده تا چه اندازه در مهار بحران سیاسی و اقتصادی مصر موفق باشد؟
طبیعی است که در شرایط فعلی کودتاچیان دو اهرم را در دست دارند:
"اهرم قهرآمیز تنبیه مردم" که شاهد بودیم 74 نفر را روز اول و به ترتیب در روزهای بعدی 7 و 4 نفر را کشتند؛ این افراد به دست نظامیان و با تیر مستقیم آنها کشته شدند.
در بخش مالی نیز تلاش می‌کنند یکسری اجناس مورد نیاز مردم را فراتر از تصمیمات کابینه در بازار بریزند. چون کابینه هنوز جا نیفتاده و تا مستقر شدن آن در وزارتخانه و تثبیت موقعیت زمان لازم است؛ به نظر من نظامیان فراتر از این عمل خواهند کرد و ستادهایی طی روزهای آینده توزیع یکسری اقلام ضروری مردم را با قیمت ارزان‌تر آغاز خواهد کرد و سعی می‌کنند که اوج فشار و جمعیت خیابانی را کم کنند.
در زمان سقوط مبارک، مردم از حکومت نظامیان خسته شده بودند اما امروز نظامیان با نیرو و توان جدید و با توجیهی بهتر از قبل به صحنه آمده‌اند و با انگیزۀ خیرخواهی به نظر خودشان اثبات کرده‌اند که اسلامگرایان توانایی ادارۀ کشور را ندارند و نظامیان تنها گردانندگان کشور هستند. امروز ارتش با توانایی متفاوتی آمده و قصد ماندن دارد و با اهرم‌های مالی، تأئیدات آمریکا، سفر مقامات(از جمله سفر خانم اشتون) تلاش می‌کند شکل دیگری از خود به نمایش بگذارد. تنها دلارهای ارسالی کشورهای منطقه نیست که در این میان تأثیر دارد، تأئیدات سیاسی غربی نیز هست که تصور می‌کنند نمی‌شود نام کودتا را برای این اقدام ارتش نهاد. وقتی خانم اشتون به دیدار کودتاچیان و فردی می‌رود که پادشاه سعودی آن را تأئید کرده است، این مسئله می‌تواند برای مشروعیت اتحادیه اروپا نیز هزینه‌ساز باشد.
5252