صادق زیبا کلام از منبر در شکل‌گیری نهضت مشروطه می‌گوید

بررسی شرایط حاکم بر رسانه‌های جمعی و نقش انواع گوناگون آنها در شکل‌گیری و تثبیت جنبش مشروطه موضوع گفت‌و‌گویی بود که در سومین شماره ماهنامه مدیریت ارتباطات با صادق زیبا کلام ترتیب داده شده بود.

زیبا کلام در این گفت و گوی مشروح می گوید: شاید بتوان گفت که مهم‌ترین، اصلی‌ترین و جدی‌ترین رسانه‌ای که ما در عصر مشروطه داریم، در حقیقت منبر است.

وی در مورد نقش رسانه های نوین در زمان مشروطه ادامه داد: در رابطه با رسانه‌های نوین همچون روزنامه‌ها نیز باید توجه کرد که در آن مقطع تعداد و حجم روزنامه‌ها و حوزه تأثیرگذاری آنها هنوز به گونه‌ای نبود که ما بتوانیم از تأثیر پدیده‌ای به نام رسانه‌های جمعی مدرن در جنبش مشروطه صحبت کنیم. وی در پاسخ به این سئوال که: چه شرایط و گفتمانی بر رسانه‌ها بویژه روزنامه‌‌ها در مقطع زمانی پس از مشروطه حاکم شد؟گفت: در مقطع زمانی پس از مشروطه نسبتاً فضای بازتری به وجود آمد و رسانه‌های نوین بیشتری متولد شدند. رسانه‌های نافذ پس از مشروطه، بیشتر همان مطبوعات و رسانه‌های مکتوب بودند. از نظر گفتمان هم خب بعضی از مطبوعات خیلی روی سکولاریسم یا همان جدایی دین از سیاست پافشاری می‌کردند و خواهان این بودند که روحانیون چندان در امور مملکت و سیاست دخالت نکنند. ولی به هر حال چون جامعه مذهبی بود، برد این نوع ادبیات و نفوذ اینگونه رسانه‌ها خیلی کم بود. یعنی به واقع این روزنامه‌هایی که خواهان جدایی دین از سیاست بودند، دامنه نفوذ و تأثیر چندانی در لایه‌های مختلف اجتماعی نداشتند.

وی به تندروی های مطبوعات در ادوار مختلف پس از شهریور ۱۳۲۰ اشاره کرده و تأکید کرد: این تندروی‌های بیش از اندازه هم در مشروطه هم پس از شهریور سال 1320 که در ایران یک فضای باز سیاسی ایجاد شده بود هم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و هم بعد از دوم خرداد سال 1376 به وجود آمد. ببینید این تا حدودی اجتناب‌ناپذیر است. چون بالاخره بعد از یک مدتی که فشار و خفقان در جامعه حاکم بوده،‌ مثل فنری که هر چقدر فشار بیشتری را تحمل کند، پس از رها شدن جهش بلندتری را تجربه می‌کند، این شرایط در جامعه ما به وجود آمده است. طبیعی است که چنین حالتی پایدار هم نمی‌توانسته باشد. اینجا به نظر من نقش روشنفکران و نخبگان سیاسی اهمیت زیادی دارد؛ چرا که به نظر من این مسؤولیت به عهده آنهاست که جلوی این تندروی‌ها را بگیرند تا آن فضای باز به وجود آمده از بین نرود. متأسفانه چه در دوم خرداد، چه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و چه در مشروطه این اتفاق نیفتاد و این تندروی‌ها کنترل نشد. یعنی در هر سه مورد بالا آن فنر شرایط اجتماعی پس از در رفتن، به مقدار زیادی مطبوعات و رسانه‌ها را به تندروی کشانده و این تندروی‌ها هم در نهایت به ضرر خود مطبوعات و آزادی‌های آنان تمام شده است.

فایل کامل این مصاحبه مفصل را از اینجا تهیه و مطالعه فرمائید.