ترکیه رقیب اما نه دشمن

مدتی پیش مطلبی در باره ضرورت یافتن راه حلی برای کاهش اختلاف میان ایران و ترکیه به ویژه در رابطه با سوریه نوشته و متذکر شدم تهران چه بخواهد و نخواهد چه خوشش بیاید یا نیاید، ترکیه همسایه ای قدرتمند و مهم و نیرویی تاثیر کذار وبا موضع در منطقه بوده که از دید خود مصرا در پی تحقق منافع ملی اش است.درک این مهم نباید کار سختی باشد. وقتی میگوییم وزارت خارجه سایرکشورها(در این مورد ترکیه) یکی از دپارتمانها یا اتاق های فرعی وزارت خانه مشابه در خیابان باغ ملی تهران نیستند تا مجبور باشند مسایل را از زاویه و منافع تهران نگاه کنند -که نمیکنند- گفته بدی است؟ این مطلب نمی دانم چرا مورد نقد تند عده ای قرار گرفت . منتقدان مدعی بودند آنکارا در همنوایی با دشمنان سوریه عملا بر علیه منافع ایران اقدام و در حال تبدیل شدن به رقیب و دشمن ایران است.!! ادبیات تند و خارج از عرف بسیاری از سایت های خبری و روزنامه ها علیه ترکیه و شخص اردوغان در خصوص مسائل سوریه بر گرفته از همین دیدگاه ها بود بخش کوچکی از آنها نصیب افرادی مانند راقم این سطور شد چون معتقد یم ،ترکیه رقیب ایران در منطقه هست اما دشمن آن نیست . آنکارا دشمنی را دنبال نمی کند ، تمایلی به آن ندارد، تهران هم منافع استراتژیکی و امنیت ملی اش اساسا بر چنین اقتضایی بنا گذاشته نشده . به خصوص در دولت آقای روحانی که همکاری های بین المللی و منطقه ای وتنش زدایی با همه کشورها ، مهمترین برنامه و اولویت آن اعلام شده است.
سیاست ها یی چند سال اخیر اردوغان چندان مورد علاقه تهران نبوده است. این سیاستها شامل طیف وسیعی از اقدامات بود ،ازمسایل هسته ای ایرا ن شروع ،با نحوه حمایت از مردم غزه در بحران محاصره این منطقه تداوم و تا حمایت از مخالفان اسد امتداد یافت که در بسیاری موارد به مذاق تهران خوش نیامد.تهران یا به دلیل رقابت یا مخالفت یا تک روی یا آنچه پاره ای محافل بی صداقتی ترکیه در منطقه توصیف کردند جهت سنتی رفتار خود با آنکارا را به شکل معنا داری تغییرداد . به قول یک صاحب نظر آگاه به مسایل منطقه ، در حالی که آسمان در ارتفاعات بالا ابری و توفانی بود تهران در نامناسبترین شرایط ترکیه را مانند کیسه شنی از بالون خود پایین انداخت . اما موضوع به همینجا ختم نشد و بسیاری رسانه ها که اتفاقا نگاه رسمی به آنها وجود دارد آنچنان حملات و استهزاء نصیب اردوغان و دیگر سیاستمداران ترک کردندکه تا قبل از ان سابقه نداشت.. در اوج فشار ها بر ایران اختلافات نظر تهران با آنکارا تا آنجا پیش رفت که در میان بهت و ناباوری بسیاری، ایران با تغییر محل گفتگوهای گروه 1+5 از آنکارا به بغدادو بعد آلما آتی نارضایتی خوداز ترکیه را علنی و آشکار کرد. ( بر سر سیاست خارجی ایران طی این  مدت  چه آمد بماند برای فرصتی دیگر) .
با قدری تسامح در شرایط کنونی به دنبال قضاوت در باره اینگونه اقدامات نیستم ، اوضاع سیاسی و امنیتی منطقه هم به میزان زیادی تغییر کرده است .خصوصا با روی کار آمدن دولتی معتدل در تهران که تعامل با دنیا و همکاری منطقه ای را محور توسعه سیاست خارجی خود اعلام کرده است .اما این را میتوانم بگویم بطور کلی سیاست خارجی ایران طی سالهای اخیر از نوعی ناکارآمدی عملی ،رفتار معکوس در مناسبات استرتژیکی ودر نهایت قرائت وارونه از تحولات منطقه ای و بین المللی در رنج بوده ومسایل مرتبط با ترکیه تنها بخش کوچکی از آن است. آن زمان در رابطه با آنکارا میشد به گونه ای رفتار کرد تا کار به سوءتفاهم ها ی بعدی (اگر نگوییم خصومت)کشیده نشود،علی رغم همه تفاوت دیدگاهها میان طرفین .
سفر این هفته آقای چیچک رییس پارلمان ترکیه به تهران و اظهارات آقای لاریجانی رییس مجلس  با همتای ترک خودمبنی بر همنوایی ایران و ترکیه در مسایل بین المللی خصوصا سوریه و نیز اظهارات  جناب آقای روحانی وجناب آقای هاشمی رفسنجانی نشان میدهد این نگاه در حا ل تغییر کیفی است .ترکیه کشوری نیست با بی تفاوتی بتوان ضروریات امنیتی و منافعی پایدار رابطه با آن را کم اهمیت جلوه دادو نادیده گرفت.از حدود 3 سال پیش موضوع رابطه با ترکیه برای تهران نباید صرفا محدود و تحت تاثیر موضوع سوریه قرار میگرفت و تمامی ظرفیت سیاست خارجی ایران مصروف آن میگردید.ترکیه اولویت های خود را دنبال میکند تهران نیز به درستی همین کاررا انجام میدهد .اما مسئولیت کدامیک در تحولات آینده بیشتر است؟ دقیقا نمیدانم.اما بطور طبیعی با آن طرفی است که از این به بعد میخواهد نقش پر رنگ ترو پر مسئولیت تری درصحنه جهانی و منطقه ای به عهده بگیرد. (این مطلب در روزنامه بهار 2شنبه 1-7-1392 باعنوان ترکیه را اینبار جدی بگیرید انتشار یافته است).matinmos@gmail.com