توافق جدید توازن منطقه‌ای را تغییر می‌دهد/ پیامدهای قطعنامۀ جدید شورای امنیت دربارۀ سوریه

شورای امنیت سازمان ملل جمعه شب، اولین قطعنامه دربارۀ سوریه را با گذشت دو سال و نیم از جنگ داخلی این کشور صادر کرد. بان کی مون این قطعنامه را گام مهمی در حل بحران سوریه دانسته و گفت: "با گذشت زمان طولانی این قطعنامۀ خبر امیدوارکننده ای دربارۀ سوریه بود".
سرگئی لاوروف، وزیر خارجۀ روسیه نیز بعد از تصویب قطعنامه 2118 شورای امنیت اعلام کرد که روسیه آمادۀ اقدامات تنبیهی علیه سوریه است در صورتی که این کشور از مفاد قطعنامه تعدی کند. لاوروف همچنین اعلام کرد:" در صورت سرپیچی سوریه از توافقات به عمل آمده در راستای از بین بردن سلاح های شیمیایی، در قالب قطعنامۀ دیگری، سازمان ملل آمادۀ اتخاذ تدابیر تنبیهی علیه سوریه خواهد بود.
این در حالیست که اوباما نیز ساعاتی پیش از رأی گیری شورای امنیت، این قطعنامه را پیروزی مهمی برای جامعه بین الملل دانسته بود. اوباما هرچند نسبت به صداقت بشار اسد و دولتش تردید کرد، اما تصریح کرد که قطعنامه و تدابیر اجرایی آن در چهارچوبی شفاف صورت خواهد گرفت.
اما سوال اصلی اینجاست که این قطعنامه چه پیامدهایی می تواند برای سوریه و حامیان آن داشته باشد؟
محمد ایرانی، سفیر پیشین کشورمان در اردن و کارشناس جهان در عرب در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین دربارۀ پیامدهای قطعنامۀ تصویب شده، می گوید:
بعد از توافق آمریکا و روسیه در ژنو مبنی بر کنترل سلاح های شیمیایی سوریه ، آمریکایی ها تلاش داشتند که این توافق را در قالبی قانونمند به لحاظ بین المللی درآورده و به تصویب شورای امنیت برسانند تا براساس آن موضوع خلع سلاح سوریه و کنترل سلاح های شیمیایی این کشور به صورت الزام آور درآید.
ایرانی پیرامون موضع روسها می افزاید: در خلال دو هفته ای که طرف های روسی و آمریکایی بارها کنار هم نشستند و تصمیم گرفتند که این متن توافقی را تصویب کنند؛ همواره اختلاف آنها بر سر یک موضوع بود؛ اینکه در پیش نویس قطعنامۀ مذکور بندی را اضافه کنند که در آن بر الزام آور بودن این قطعنامه بر طرف سوری تأکید کند و در صورت تخطی از آن، تحت فصل 7 منشور سازمان ملل اعمال هرگونه برخورد بین المللی قهرآمیز توسط طرف های بین المللی مجاز باشد. این مسئلۀ مورد تأکید آمریکایی ها بود که در مقابل روسها با آوردن این بند مخالفت می کردند. به عبارت دیگر دو هفته تلاش دو طرف و اختلاف نظر آنها بر روی همین بند بود.
محمد ایرانی گفت: به رغم آنکه هنوز تصویر روشنی از مفاد و متن قطعنامه خارج نشده، اما به طور کلی با توجه به موارد اعلام شده، طرف روسی موفق شد آمریکایی را قانع کند که به موضوع فصل 7 اشاره ای نشود و صرفاً راهکارهایی را برای برخورد با نظام سوریه در صورت تخطی از این قطعنامه پیش بینی شود؛ البته بدون اشاره به موضوع فصل 7؛ بنابراین این مسئله می تواند هم تا حدودی نظر روسها را تأمین کرده باشد و هم آمریکایی ها را؛ از این بابت که هم یک گام از این مرحله فعلی خارج شدند و توانستند یک قطعنامه ای را برای اولین بار با توافق روسها در مورد سوریه و با موضوع خلع سلاح سوریه تصویب کنند و هم گام مثبتی برای غرب و آمریکا هم به شمار می رود.
این کارشناس جهان عرب در پاسخ به این سوال که "در آینده وضعیت به کجا کشیده خواهد شد؟" افزود:
تا انجام عملی این توافق و خلع سلاح کامل شیمیایی سوریه، زمان زیادی نیاز است و همانطور که پیشتر نیز گفته شده بود ممکن است این روند بیش از یکسال به طول بینجامد و البته هزینه های آن هنگفت خواهد بود.
در این چهارچوب طرف‌ روسی بر این باور است که تا پایان این دوره موفق می شود وضعیت داخلی و بحران سوریه را به سرانجامی برساند. تلاش روسها اینست که بعد از این مرحله موضوع فعال سازی ژنو 2 را در دستور کار داشته باشند که در آن نشست حتماً تلاش خواهند کرد که راه حل توافقی را که عمدتاً مبتنی بر شکل گیری ائتلاف ملی برای دولت آینده سوریه است را مدنظر قرار دهند تا راه حلی سیاسی را برای پایان بحران به صورت مسالمت آمیز در سوریه پیگیری کنند.
ایرانی پیرامون پیامدهای این قطعنامه برای ایران افزود: " روسها با این قعطنامه موافقت کردند و در رایزنی با آمریکایی ها تلاش کردند که فضا را برای دو طرف مثبت کنند تا هم طرف سوری قانع باشد و هم امتیازات زیادی به غربی ها نداده باشند، در مجموع باید فضای مثبتی ایجاد شده باشد".
اما در بُعد کلان و در راهبرد جدید خلع سلاح سوریه (همانطور که در مصاحبه قبلی نیز بدان اشاره کردم) به نظرم هرگونه خلع سلاح سوریه در شرایط فعلی احتمالاً توازن قوا را در منطقه تا حدودی به نفع طرف های مخالف تغییر می دهد و در آینده تا حد زیادی نظام بازدارندگی که سوریه از آن برخوردار بود را در مقابل دشمن و همسایه غربی از دست می دهد و این کشور را در موضع ضعف قرار دهد.
پس از صدور قطعنامۀ جدید نیز باید منتظر بود و دید که آیا راه حلی هست که بتوانند فکری برای سلاح های کشتار جمعی اسراییل بکنند یا نه. مسئله ای که طی روزهای اخیر در سازمان ملل چندین بار دربارۀ آن بحث و گفتگو شده است که البته این مسئله با توجه به وضعیت صحنۀ بین المللی بعید به نظر می رسد که شرایط برای آن فراهم و مهیا باشد.