دیپلماسی پارلمانی و علمی با آمریکا

حسام الدین واعظ زاده*

در پرتو اجماع بوجود آمده از سوی نظام برای کاهش تنشها و گفتگوی سازنده و هدفمند با آمریکا، رییس جمهور و دولت کشورمان در اجلاس سازمان ملل، اولین گام های ابتدایی در این راه را برداشتند. اما بنظر میرسد برای افزایش توانایی و یاری دولت، ایجاد گفتمان چند جانبه بین مجلس و کنگره آمریکا، و نیز نخبگان علمی و فعالان بخش صنعت دو کشور ضروری است. این اهتمام، بمنظور ایجاد زمینه های تنش زدایی دو سویه، رسیدن به درک مشترک، زدودن ابهامات، سوء تفاهمات و فهم عمیق یکدیگر و آنهم بر اساس واقعیات، می بایست بطور عمیقتر و در سطح وسیعتری صورت گیرد.
بعلت عمق شکافها و بدبینی ها میان دو کشور، ظرفیت دولتهای دو طرف برای ادامه گفتگوی رسمی محدود بوده و بعبارتی بعلت عدم وجود زمینه های مناسب آنها قادر نیستند گام دوم را با موفقیت بردارند. بر اساس اجماعی که در دو کشور برای بهبود روابط بوجود آمده است، باید از افراد، گروهها و نیز نهادهای تاثیرگذاری که شامل این اجماع می شوند دعوت بعمل آید. باید نمایندگان مردم دو کشور در نهادهای قانونگذاری ایران و آمریکا وارد عمل شوند. در اینصورت، دو طرف می توانند ضمن کنترل احساستی که مضر به تنش زدایی است با استفاده ازعقل و منطق جمعی این فرایند بوجود آمده را تقویت نموده و برای استمرار سازنده ی آن بکوشند.
لذا نمایندگان، کمیسیونهای روابط خارجی دو کشور و مصادیقی از طیفهای اجماع ملی در ایران و آمریکا، می بایست در پروسه گفتگوهای رسمی و غیر رسمی شرکت کنند تا بتوانند یخهای 35 ساله را بتدریج آب نمایند. دو طرف بخوبی به این نکته مهم واقف هستند که آب شدن یکباره یخهای روابط، منجر به سیلابی می شود که هیچیک از دو طرف ظرفیت و آمادگی مواجهه با آن را ندارند.
اصولا کارشناسان روابط بین الملل بر این نظر هستند که عادی سازی روابط ایران و آمریکا بدلیل حساسیتهای متعدد در یک پروسه طولانی قابل تحقق است.
لذا دیپلماسی پارلمانی و نخبگانی می تواند در سطح وسیعتری منعکس کننده آراء و خواسته های آحاد شهروندان دو کشور باشد. این پروسه هم دموکراتیک تر و هم تاثیرگذارتر خواهد بود. البته دولتهای دو طرف می بایست نقش هدایتی و هماهنگ کننده را در دست داشته باشند و از دستاوردهای این گفتمان چند جانبه برای اتخاذ راهبردهای رسمی و دیپلماتیک خود استفاده نمایند.
از سوی ایران، نمایندگانی منتخب از سوی مجلس، شامل کمیسیون سیاست خارجی، همچنین هیئت مدیره اتاق بازرگانی، نمایندگانی از بخشهای خصوصی و مجامع و نهادهای علمی و دانشگاهی ایران می بایست با همتایان خود در آمریکا از جمله کنگره، شورای روابط خارجی، سنا و مجامع علمی که بر سیاست خارجی آمریکا تاثیرگذار هستند، گفتگوها و رایزنی ها را شروع نمایند.
سیاست خارجی انعکاسی از سیاست داخلی است. لذا دو کشور بایستی در سطح وسیعتری اقدام به انعکاس تمایلات و نظرات داخلی خود و آنهم با استفاده از ظرفیتهایی بنمایند که تا الان، علی رغم راهگشایی و تاثیرگذاری آنها در حاشیه نشسته اند و فقط نظاره گر بوده اند.

*استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران

4949