ریاض را از حالت عکس‌العملی خارج کنیم/ ایران، آماده تضمین دادن به مخالفان سوریه است

زهرا خدایی

ریاض و عکس‌العمل‌هایش به تحولات منطقه‌ای این روزها در کانون توجه تحلیل گران و مفسران است. نظم جدیدی که در حال شکل گیری است، نگرانی های زیادی را در میان قدرتهای تأثیرگذار منطقه برانگیخته که ریاض یکی از آنهاست.
کارشناسان مسائل منطقه می گویند مذاکرات هسته ای ایران، فراهم آمدن مقدمات نشست ژنو 2 برای حل بحران سوریه و تضعیف میدانی مخالفان سوریه این نگرانی را برای سعودی ایجاد کرده که در نظم جدید، عربستان جایی نخواهد داشت و واکنش ها و عکس العمل های تند ریاض نیز ناشی از همین نگرانی است.
خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگو با حسین شیخ الاسلام، سفیر پیشین ایران در سوریه و مشاور امور بین الملل رئیس مجلس شورای اسلامی موضع عربستان در قبال تحولات منطقه ای را مورد بررسی قرار داده است. شیخ الاسلام می گوید: با این حال و به رغم اختلافات موجود میان ایران و عربستان باید تلاش کرد ریاض را از حالت عکس العملی و پرخاشگری خارج کنیم. مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانید:
حملۀ تروریستی به سفارت ایران در بیروت، انگشت اتهام را به سمت حامیان و کشورهای گروههای تکفیری و سلفی برد. تحلیل و ارزیابی شما چیست؟
بله. اما بلاشک دشمنان با رد شدن از خط قرمزها همانند حملۀ تروریستی بیروت قصد دارند همسایگان را به جان یکدیگر بیندازند. هدف اینست که درگیری ای که باید میان مسلمانان، صهیونیست ها و استکبار باشد به درگیری داخل جهان اسلام و درگیری فرقه ای و طایفی تبدیل کنند. ما نباید اصلاً در این خط قرار گیریم. این نقشه ای است که دشمنان برای ما طراحی کرده اند. ما باید همۀ توانمندی و انرژی مان را در هدف مشترک مبارزه با استکبار استفاده کنیم.
گفته می شود برخی از کشورهای منطقه نگران تحولات جهان عرب هستند؛ این نگرانی از کجا ناشی می شود و آیا حمایت از گروههای تندرو می تواند جلوی روند تحولات را بگیرد؟
بله نگرانی عمیقی نسبت به رشد مطالبات دمکراتیک در میان پادشاهی های عربی وجود دارد. به تجربۀ سایر کشورها نگاه کنید؛ در عراق نوعی مردمسالاری حکمفرما شده و طوائف مختلف عراقی توانسته اند با هم زندگی کنند و در یک ساختار مردمسالار بر اساس نظر و رأی مردم سیستم سیاسی شکل می گیرد.
در لبنان نیز نوعی دمکراسی توافقی بین طوائف برقرار است. در سوریه نیز هم اکنون صحبت از راه حل سیاسی است؛ راه حل سیاسی قطعاً به معنای دمکراسی براساس نظر و رأی مردم خواهد بود. تروریست هایی که برای مقابله با این گرایشات تربیت می شوند و امنیت کشورها را تهدید می کنند، در راستای مخالفت با رأی مردم عمل می کنند. نگاه کنید گروههای تروریست و اظهارات آنها که می گویند مخالف دمکراسی، پارلمان و رأی مردم هستند و حرف اول و آخر را شیخ این گروهها می زند.
این مسئله زمینه های درگیری مذهبی در منطقه را تشدید می کند. درگیری مذهبی در منطقه سیاستی بود که در سوریه با هدف تجزیه پیگیری شد اما طرح آنها برای تجزیۀ سوریه با مقاومت سوریه به مذاکرۀ سیاسی تبدیل شد. مذاکرۀ سیاسی یعنی دمکراسی و حق مردم. در واقع این کشورها از حق مردم واهمه دارند. آنها می ترسند که مردم از حق تعیین حکومت سخن بگویند. برای همین است که تلاش می کنند در هر جایی که دمکراسی است، آن را از بین ببرند و یا تضعیف کنند. از نظر آنها حکومت یعنی حاکمیت یک خانواده و خاندان.
بازیگران تأثیرگذار در بحران سوریه به این نتیجه رسیده اند که برگ تازه ای در بحران در حال ورق خوردن است. همراهی کشورها برای پایان دادن به بحران سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟
نتیجۀ بحران سوریه در طول دو سال و اندی منجر به این شد که فرهنگ تروریسم در منطقه راه بیفتد و این فرهنگ متأسفانه در حال گسترش است. دقت کنید منظور نه فقط اقدامات تروریستی(اعم از آتش زدن کشیش مسیحی، نبش قبر، خوردن قلب کشته شدگان و یا سایر اقدامات خشونت بار) بلکه نهادینه شدن فرهنگ تروریسم است. چیزی که فاجعه بار می نماید، اینست که این کارها به عنوان کاری مثبت که دین از آن پشتیبانی می کند، تبلیغ می شود و این بسیار خطرناک است.
ضمن پذیرش این مسئله که بخشی از سوریه در ابتدا نسبت به نظام حاکم معترض بودند و در این میان بشار اسد نیز دچار اشتباهاتی شد، متأسفانه در این میان کشورهایی با سوءاستفاده و با ریختن پول، اسلحه و تبلیغات و صدور تروریسم و ترویست بحران سوریه را به درگیری داخلی تبدیل کردند و در حال اشاعۀ فرهنگ تروریسم هستند. در این میان اشتباهات محاسباتی غرب را نیز باید در نظر گرفت. در هر حال آنچه مهم است اینست که آنچه در سوریه در حال وقوع است جنایت علیه بشریت است.
همراهی کشورها برای شرکت در مذاکرات ژنو 2 را چگونه ارزیابی می کنید؟
با گذشت نزدیک به دو سال و اندی از بحران، بازیگران به این نتیجه رسیده اند که دولت سقوط نمی کند و از این رو باب مذاکره گشوده شده است. عده ای می خواهند از این مذاکره همان چیزی را که در جنگ بدست نیاورند در میز مطالبه کنند؛ یعنی ساقط کردن حکومت. غافل از اینکه آن چیزی که با زور بدست نیامده از طریق میز مذاکره بدست نخواهد آمد. در هر حال اولین قدم آمدن آنها به پای میز مذاکره اینست که اعتراف کرده اند که در راه حل نظامی شکست خورده اند و هدف سقوط حاکمیت محقق نشده است. برخی از کشورها به این نتیجه رسیده اند که در ژنو 2 باید دولت سوریه حضور داشته باشد؛ این به معنای پذیرش دولت سوریه است.
از سویی تضعیف جبهۀ مخالفان روند تحولات را به نفع دولت سوریه کرده است. دیگر ارتش آزادی وجود ندارد، شمار قابل توجهی از آنها خود را به دولت تسلیم کرده اند؛ هم اکنون ارتش آزاد با جمهوری اسلامی مذاکره می کند و از ایران درخواست تضمین می کند که تسلیم دولت شوند. من می خواهم اعلام کنم که ما این کار را می کنیم. ما آمادگی داریم که ارتش آزاد را در مقابل تسلیم به دولت تضمین کنیم.
در این میان تکلیف حامیان مخالفان چه می شود؟ عربستان، در سوریه دنبال گرفتن چه امتیازی است؟
عربستان حکومتی خانوادگی است. عربستان احساس می کند در صورت موفقیت دمکراسی در منطقه اولین حکومتی که ساقط می شود خودش است. اساس خانوادۀ حاکم در عربستان جلوگیری از مردمسالاری است. عربستان خواهان آن نیست که مردمسالاری در کشورهای منطقه اشاعه یابد.
این مسئله زمینه های تخاصم میان عربستان و ایران را تشدید نمی کند؟
مشکل ما با عربستان تنها معطوف به سوریه نیست؛ مشکل ما با این کشور از اول انقلاب، از کشتار حج و از پشتیبانی اعراب در جنگ عراق علیه ایران شروع شد. مشکل این کشورها با ما بر سر فلسطین و تن دادن به پذیرفتن اسراییل و طرح فهد است. اما با این حال دیپلماسی را نباید فراموش کرد.
من معتقدم حتماً باید عقلانیت و حکمت را در برخورد با همسایگان مان به کار گیریم و در چاهی نیفتیم که دشمنان برای ما ایجاد کرده اند. آنها می خواهند درگیری مذهبی در جهان اسلام راه بیندازند. با این حال نباید در مسیری قرار گیریم که در تعارض با این کشورها قرار داشته باشیم.
دیپلماسی یعنی مدیریت دشمن؛ ما باید حتماً عربستان را مدیریت کنیم. قدرت عربستان رو به افول است. زمانی همۀ مناقشات عربی در کشور عربستان حل می شد و نمونه های آن را در قرارداد طائف بین لبنانی ها و قرارداد مکه بین فلسطینی ها شاهد بودیم. عربستان دیگر این جایگاه را ندارد. کشور کوچکی همچون قطر با آن هم آوردی می کند. عربستان دیگر عربستان گذشته نیست. عربستان قدرت رو به افول است و همین مسئله سبب شده تا عکس العملی رفتار کند. برخوردهای این کشور از جملۀ قهر کردن وزیر خارجه و سخنرانی نکردن در سازمان ملل و قهر کردن آن از پذیرش کرسی غیردائم شورای امنیت؛ نمونۀ این واکنش هاست.
جالب است بدانید که در کنفرانس دوستان سوریه در تونس، عربستان به این دلیل که در بیانیۀ پایانی حمایت از گروههای تروریست درج نشده بود؛ نشست را ترک کرد. در مقابل وزیر خارجۀ آمریکا این این اطمینان را به سعودی ها داد که این هدف دنبال خواهد شد. این عکس العمل های سعودی موقعیت این کشور را بدتر و بدتر خواهد کرد.
در هر صورت باید تلاش کنیم عربستان را به عنوان بازیگر مهم منطقه ای، از حالت عکس العملی خارج کنیم و به آن تفهیم کنیم که چه چیزی به نفع اسلام و مسلمین است. تلاش کنیم به سران عربستان یادآور شویم که اقدامات آنها با استفاده از تروریست ها چهرۀ اسلام را خدشه دار، منفور، بدنام و مشمئزکننده کرده است. این گفتگو بین ما و عربستان حیاتی است ولی اینکه تصور کنیم که با این گفتگو با آنها دوست خواهیم شد و همۀ مشکلات خواهد شد، اینگونه نیست. اما در هر حال وظیفۀ اسلامی و انسانی ما اینست که این گفتگوها را در راستای کاهش سطح تخاصمات انجام دهیم.

5252