در بحث گردش‌گری مسوولیت‌پذیر، یعنی آن گونه گردش‌گری یا طبیعت‌پیمایی که کم‌ترین تاثیر منفی را بر محیط داشته باشد، یک نکته‌ی مهم این است که تا حد امکان نباید روی زمین‌های مرطوب و رویشگاه‌های با پوشش نورس پا گذاشت. علت این است که با لگدکوب کردن این گونه زمین‌ها، خلل و فرج خاک پر میشود و بستر مناسب رویش، سخت آسیب می‌بیند. همچنین چسبیدن گل و لای به کفش‌ها و جابجا شدن آن، نقش ثابت‌شده‌ای در فرسایش خاک دارد. از این‌رو، ضرورت دارد که طبیعت‌پیمایی، به‌ویژه در فصل بهار، فقط در امتداد مسیرهای پاکوب صورت گیرد. اما، کسانی که برای چیدن "سبزی صحرایی" به کوه و دشت میزنند، چه می‌کنند؟! اینان، معمولا بی‌اعتنا به اصل "باقی نگذاشتن ردّ" در طبیعت، و بی کم‌ترین احساس مسوولیت نسبت به ارزش و جایگاه گونه‌های گیاهی در چرخه‌ی حیات، به هرجا از عرصه که یک بوته از گیاه مورد نظرشان به چشم بخورد پا می‌گذارند؛ خاک را فشرده می‌کنند؛ برای چیدن یک بوته، حیات ده‌ها گیاه نورسته یا در حال رویش را مختل می‌کنند؛ در هر روز، صدها و گاه هزاران بوته را ریشه‌کن می‌کنند یا به رشد طبیعی آن آسیب می‌رسانند؛ و قطعا زمینه‌ی نابودی بسیاری از گونه‌ها را که هنوز شناسایی و طبقه‌بندی علمی نشده‌اند نیز فراهم می‌کنند.
بسیاری از سبزی‌چینان (به‌ویژه مردم محلی و کوه‌نوردان که ملاحظه‌کار تر هستند) فقط بخش هوایی گیاه (برگ و ساقه و گل) را می چینند و می پندارند که این کار زیانی در پی ندارد. اما، واقعیت این است که حتی این کار هم موجب اختلال جدی در رشد و زادآوری گیاه میشود. در عین حال، در فصل بهار آسیب‌رسانی بسیار بزرگ‌تری توسط سبزی‌چینان حرفه‌ای صورت می‌گیرد؛ این گروه، که بیشترشان افرادی غیرمحلی هستند، در هر روز به گردآوری چندین گونی برگ و ساقه و پیاز و ریشه‌ی ده‌ها گونه‌ی مختلف می‌پردازند و آن را برای فروش به شهرهای بزرگ می‌برند. خبرها و برآوردها حاکی از این است که بعضی از این افراد، در یکی دو ماه، چند ده میلیون تومان سود به جیب میزنند! درست مانند کسانی که با بریدن درختان جنگلی و تجاوز به حقوق عمومی، سودجویی شخصی می‌کنند.
مطابق نظر گیاه‌شناسان (مثلا دکتر حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران) از حدود 7300 گونه‌ی گیاهی شناخته‌شده‌ی ایران، حدود بیست درصد در معرض خطر انقراض‌اند و چند گونه هم تا کنون منقرض شده‌اند. غالبا از چرای بی‌رویه، طرح‌های عمرانی بی‌ملاحظه، سدسازی (که موجب تخریب رویشگاه‌های کنار رودخانه‌ای و تالابی میشود)، افت سفره‌های آب زیر زمینی، و جنگل‌زدایی، به عنوان مهم‌ترین عامل‌های تهدید گیاهان ایران یاد میشود. اما، برداشت بی حساب و کتاب گیاهان خوراکی و نیز گیاهان به اصطلاح دارویی (که بیشتر، به شکلی غیرعلمی و خودسرانه تجویز می‌شوند) نیز یک عامل مهم انقراض گونه‌ای و آسیب‌رسان به خاک است که تا کنون کمتر به آن توجه شده است. این گیاهان، معمولا به علت داشتن عطر تند و مواد موثره‌ی دیگر، توسط دام چرا نمی‌شود، اما هدف چاقو و قیچی سوء استفاده‌چیان یا دوستداران سبزی‌های طبیعی قرار می‌گیرند.
جا دارد که سازمان جنگلها و مراتع و سازمان حفاظت محیط زیست، در منطقه‌های زیر مدیریت خود با برداشت تجاری سبزی صحرایی و گیاهان دارویی مقابله کنند. این گروه برداشت کنندگان را می‌توان با گونی‌های بزرگی که بر پشت خود یا حیوان‌های بارکش حمل می‌کنند، در مبادی راه‌های محلی به سادگی شناسایی کرد. همچنین لازم است که شهرداری‌ها و نیروی انتظامی، فروش این گیاهان را در سطح شهر و در کنار جاده و خیابان ممنوع کنند. سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی، گروه‌های کوه‌نوردی، و رسانه‌ها هم باید با پایش کوه‌ها و دیگر منطقه‌های طبیعی، آگاهی‌رسانی، تذکر دادن به سبزی‌چینان، و البته با خودداری از چیدن گیاهان، به جلوگیری از غارت ثروت زیستی و ژنتیکی کشور کمک کنند.
نظر شما