چرا آمریکا و اروپا از اوراسیاگرایی روسیه نگران هستند؟

پیش از آنکه اعلامیه ایجاد اتحادیه اقتصادی اروپا ـ آسیا توسط سه دولت روسیه، بلاروس و قزاقستان در ماه دسامبر 2011 به امضا برسد، ولادیمیر پوتین در مقاله‌ای که بیانگر اولین خط مشی‌های خارجی وی برای دوره جدید ریاست جمهوری‌اش بود، از قصد خود مبنی بر تشکیل اتحادیه جدیدی از کشورهای استقلال یافته از جماهیر شوروی سابق به نام "اتحادیه اوراسیا" خبر داد.

مطابق با آنچه پوتین در نظر داشت، قرار بود اتحادیه اوراسیا بر مبنای اتحادیه گمرکی جاری با بلاروس و قزاقستان تشکیل شود و دو هدف را به صورت توامان دنبال کند. بر این اساس این اتحادیه قصد داشت در کوتاه مدت، تمامی محدودیت‌های تجاری و کاری بین سه کشور را از سال 2012 میلادی لغو ‌کند و در بلندمدت، راه را برای ورود سایر جمهوری‌های استقلال یافته از شوروی سابق نظیر اوکراین، ارمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان نیز باز نماید. در این بین اگر چه پوتین موفق شده نظر مساعد ارمنستان را جلب نماید، اما بحران اوکراین تا حد زیادی ایده اصلی پوتین را با مشکل مواجه کرده است.

به رغم آنکه پوتین ایده تشکیل اتحادیه اوراسیا را تا حد زیادی از اتحادیه اروپا الگو گرفته بود، در شرایطی که این اتحادیه به عنوان نمونه‌ی عالی و ممتاز همگرایی منطقه ای با مشکلات و چالش های بسیار زیادی مواجه شده، به نظر می رسد تاکید قدرتمندترین مرد روسیه بر تشکیل اتحادیه‌ای مشابه، دارای ابعاد و زوایای مختلفی باشد. بر اساس آنچه که مد نظر پوتین است، ایده تشکیل اتحادیه اوراسیا می تواند از یک سو راهی برای اجرای پروژه های نوآوری مشترک و افزایش رقابت در توانایی تمام کشورهای حوزه اوراسیا باز کند و از سوی دیگر جوابگوی تمام خواست های سازمان تجارت جهانی نیز باشد.

البته پوتین به خوبی می داند که مشکلات زیادی نیز بر سر راه ایجاد چنین اتحادیه ای وجود دارد. شاید همین امر باعث شده که پوتین به رغم اعلام این مطلب که قصد دارد اتحاد جماهیر شوروی را وارد «اتحادیه اوراسیا» کند، اما در عین حال تاکید کرده که پروژه جدید وی هیچ شباهتی به اتحادیه جماهیر شوروی سابق نخواهد داشت. دلیل چنین اظهار نظری به هراس عمیق برخی از همسایگان روسیه و کشورهای استقلال یافته از شوروی باز می‌گردد.

زیرا برخی از این کشوها به شدت نگران سلطه مجدد روسیه بر خود هستند و برخی دیگر پیوستن به این اتحادیه را مغایر با روابط خود با اتحادیه اروپا می دانند. البته از آنجا که شکل‌گیری این اتحادیه در مرحله اول بین کشورهایی صورت ‌گرفت که با یکدیگر اختلافات کمتری دارند، لذا در مراحل اولیه با چالشی اساسی روبرو نشد. با این همه جدی‌ترین مانع موجود بر سر راه این اتحادیه در مرحله شکل‌گیری، مشکلات داخلی اعضا، به ویژه نگرانی سایر اعضا از تسلط روسیه بر آنها و نادیده انگاشتن منافع آنها بود. چنانکه چنین امری دستاویز مخالفان یانوکویچ شد و زمینه را برای برکناری وی از قدرت در اوکراین فراهم نمود.

در شرایطی که اگر چنین اتحادیه ای شکل بگیرد و تمام کشورهای سابق شوروی به آن بپیوندند، آنگاه بلوک اقتصادی و امنیتی قدرتمندی تشکیل خواهد شد که از برخی جهات شباهت های زیادی به اتحادیه اروپا خواهد داشت و حتی توان رقابت با این اتحادیه را نیز به دست خواهد آورد، غرب تمام تلاش خود را برای شکست پروژه اوراسیایی پوتین می کند. غربی ها به خوبی می دانند که اوراسیا دارای ظرفیت های بالقوه برای حل بحران‌های مقطعی و حتی دراز مدت اقتصادی است و این توانمندی در شرایطی به واقعیت نزدیک خواهد شد که کشورهای این حوزه به معنی واقعی به همگرایی و همکاری برسند.

این در حالی است که تشکیل چنین اتحادیه ای هم به نفع روسیه و هم به سود سایر کشورهای حوزه اوراسیا است. زیرا از یک سو به فعالیت های اقتصادی روسیه در منطقه تحرک تازه ای می‌بخشد و از سوی دیگر موضع کشورهای منطقه را در قبال سایرین تقویت می کند. به همین دلیل در شرایطی که روسیه الحاق به این نهاد اقتصادی را سیاست اقتصادی کاملا جدیدی می‌داند که می تواند تمام کشورهای حوزه اوراسیا را در بر بگیرد، غرب تمام قد در برابر آن ایستاده و قصد دارد از طرق مختلف به آن ضربه بزند. بر این اساس بحران اوکراین اولین گام جدی در تقابل دو الگوی روسی و غربی است. چرا که روسیه الگوی اتحادیه اوراسیا و غرب الگوی اتحادیه اروپا را به اوکراین پیشنهاد می دهند و در این بین، اوکراین همچون جزیره سرگردانی گاه به این سو و گاه به آن سو متمایل می شود.

منبع: جوان‌آنلاین

برای مشاهده صفحه شخصی شعیب بهمن اینجا را کلیک کنید